Dagur - 16.03.1989, Blaðsíða 4

HUðACl - eser 8iem .fií i(j(irÁvj?rnmí rf
DAGUR - Fimmtudagur 16. mars 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 900 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 80 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 595 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÓRNSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
EGILL H. BRAGASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Rekstrartap Sam-
\iimuhreyfingarinnar
Samkvæmt upplýsingum Guðjóns B. Ólafsson-
ar, forstjóra Sambands íslenskra samvinnufé-
laga, nálgast hallinn á rekstri Sambandsins og
kaupfélaganna í landinu á síðasta ári nú 2000
milljónir króna. Þótt endanlegt uppgjör liggi
ekki fyrir má gera ráð fyrir því að tapið skiptist
nokkurn veginn til helminga milli Sambandsins
og kaupfélaganna og að Sambandið eitt og sér
hafi því tapað um einum milljarði króna á síð-
asta ári.
Þetta eru auðvitað mjög alvarleg tíðindi, ekki
einungis fyrir samvinnumenn heldur lands-
menn alla. Samvinnufyrirtækin og þá ekki síst
kaupfélögin, hafa verið og eru burðarásar í
atvinnulífi um land allt. í hinum dreifðu byggð-
um landsins hefur það fyrst og fremst komið í
hlut samvinnufyrirtækjanna að viðhalda atvinnu-
öryggi íbúanna. Það hefur þeim tekist vonum
framar til þessa, en taprekstrarár á borð við
1988 dregur auðvitað mjög máttinn úr sam-
vinnufyrirtækjunum. Ljóst er að þau þola ekki
taprekstur af þessari stærðargráðu nema í
skamman tíma og ef framhald verður þar á mun
það hafa mjög alvarlegar afleiðingar í för með
sér, sérstaklega fyrir þá sem búsettir eru utan
höfuðborgarinnar.
Þótt stjórnendur Sambandsins og kaupfélag-
anna hafi gripið til ýmissa hagræðingaraðgerða
og jafnvel hreinna samdráttaraðgerða til að
mæta vandanum, hafa þær dugað skammt.
Staðreyndin er sú að stjórnvöld hafa einfaldlega
stýrt efnahagsmálum þjóðarinnar á þann veg að
samvinnureksturinn, eins og annar atvinnu-
rekstur, þrífst ekki við þau skilyrði sem nú eru
fyrir hendi. Atvinnuvegunum blæðir og það fer
eftir þrótti hvers fyrirtækis hvort það lifir blóð-
missinn af. Öll kaupfélög landsins eru rekin með
halla um þessar mundir; meira að segja Kaup-
félag Eyfirðinga, sem er eitt allra öflugasta fyrir-
tæki landsins. Til KEA hefur oft verið litið sem
fyrirmyndar um það hvernig samvinnurekstur
getur bestur orðið. Einnig KEA bjó við verulegt
rekstrartap á síðasta ári, þótt endanlegt upp-
gjör liggi ekki fyrir. Vandi þess er ekki heimatil-
búinn fremur en vandi Sambandsins. Hann er
tilkominn vegna utanaðkomandi aðstæðna.
Þegar Kaupfélag Eyfirðinga er farið að tapa er
fokið í flest skjól fyrir samvinnurekstur í landinu
og reyndar fyrirtækjarekstur yfirleitt.
Gífurlegur taprekstur Sambandsins og kaup-
félaganna á síðasta ári er enn eitt dæmið um
hrikalegar afleiðingrar rangrar efnahagsstjórn-
unar ríkisvaldsins. Þau mistök sem þar hafa ver-
ið gerð, gætu orðið þjóðinni dýrkeyptari en
nokkurn órar fyrir. BB.
Ólafur E. Stefánsson:
Nautakjötsframleiðsla,
holdagripir
og búflárræktarlög
Til að skapa þessari framleiðslu-
grein samsvarandi skilyrði og
ákveðið var að veita í öðrum
greinum búfjárræktar á sínum
tíma, þarf að setja um þau
ákvæði í búfjárræktarlög. Þau
mörkuðu þar leið til framfara í
ræktun og hagfelldari fram-
leiðslu. í sauðfjárrækt var hafin
vigtun fjársins og í nautgriparækt
vigtun mjólkur úr hverri kú.
Hvort tveggja hefur skilað ágæt-
um árangri. Ákvæði búfjárrækt-
arlaga, sem starfsemi í þessum
greinum byggist á og eru skilyrði
fyrir stuðningi ríkis við hana,
kveða á um félagslega starfsemi
bænda um kynbætur og skýrslu-
hald í hverri grein búfjárræktar.
Á þennan hátt hafa bændur verið
hvattir til að leggja sitt af mörk-
um í sameiginlegu átaki. Fram-
kvæmdin hefur orðið langtum
ódýrari en gerist í öðrum
löndum, þar sem sérstakir menn
eru ráðnir til þessara starfa.
Áhugasamir bændur í hverri grein
hafa lagt fram mikla vinnu, sem
unnin hefur verið af þeirri hag-
sýni, sem þeim er lagin, og jafn-
framt hafa menn notið þess að sjá
árangur starfa sinna. Innan land-
búnaðarins hygg ég, að fjármagn
frá ríki hafi í fáum greinum, ef
nokkrum, nýtzt betur en það,
sem veitt hefur verið til starfsemi
í búfjárrækt samkvæmt búfjár-
ræktarlögum. Það hefur farið til
sameiginlegs, félagslegs átaks
hverju sinni, en ekki til einstakl-
inga (nema lítið eitt til verðlauna
fyrir góða gripi hér áður fyrr).
Oft hefur fjármagn frá ríki skv.
búfjárræktarlögum verið háð
mótframlagi og hámarksupphæð
á ári. Sem dæmi má nefna stofn-
styrk til sæðingarstöðva og dreif-
ingarstöðva í nautgriparækt, sem
raunar er eitthvert mesta átakið,
sem gert hefur verið í nautgripa-
rækt með stuðningi laga um bú-
fjárrækt. Á fáum árum var komið
upp neti af dreifingarstöðvum um
land allt. Það varð til þess, að
hægt var að taka upp nýja tækni,
djúpfrystingu nautasæðis, á
nokkrum árum. Að því loknu
féllu stofnframlög niður af sjálfu
sér. Þeirra var ekki lengur þörf.
Sama eðlis, en mjög svo
smærra í sniðum, er átak, sem nú
þarf að gera til að skapa áhuga-
sömum bændum um nautakjöts-
framleiðslu aðstöðu til að vinna á
félagslegan hátt að framförum og
sem hagkvæmastri framleiðslu í
þessari grein. Þar yrði um svipað-
an stuðning að ræða og nú á sér
stað í hefðbundnum greinum.
Aðalátakið í fjármálum yrði að
kaupa vandaðar og endingargóð-
ar stórgripavogir á hjólum, sem
flytja mætti milli bæja í því
byggðarlagi, þar sem bændur er
kæmu sér saman um félagsskap
um þetta málefni gætu starfað
saman. Vog þyrfti einnig að vera
í sláturhúsi á svæðinu til að vega
sláturgripi.
Endurskoðun búfjár-
ræktarlaga
Fyrir Búnaðarþingi 1986 lá frum-
varp að nýjum búfjárræktarlög-
um, sem milliþinganefnd þess
hafði samið. Var það að formi til
byggt á gildandi búfjárræktarlög-
um. Sá, sem þetta ritar, hafði að
ósk milliþinganefndarinnar m.a.
endurskoðað ákvæði um ræktun
erlendra búfjárkynja að því
leyti, sem þau áttu við um holda-
nautgripi. Hann bætti við sér-
stökum greinum um ræktun
holdanauta ásamt nýmælum um
skýrsluhald hjá bændum og sam-
þykktir fyrir félög um holda-
nautarækt. Var það í fyrsta sinn,
sem ákvæði, áþekk þeim, sem í
gildi eru um aðrar búfjártegund-
ir, voru settar fram. Kjötfram-
leiðsla af holdablendingum var
nú komin á það stig, að eðlilegt
mátti telja, að þessi nýja fram-
leiðslugrein sæti við sama borð
eg hinar eldri. Einnig var lagt til,
að skv. lögunum yrði veitt
framlag, er næmi 50% af verði
hverrar vogar. Ágætar vogir
kostuðu á þessum tíma um 3000
dollara f.o.b. í Norfolk. Svo hóf-
lega var farið í framlög, að þau
skyldu ekki ná til kaupa á fleirum
en þremur vogum á ári og ekki til
fleiri en einnar á starfssvæði
hverrar dreifingarstöðvar nauta-
sæðis. Auðvitað væri betra og í
Síðari hluti
rauninni sjálfsagt, að geta veitt
meira fjármagn fyrstu árin, enda
mun mörgum finnast um smámál
að ræða, ef litið er á fjármagns-
hliðina eina sér.
Sú gagnrýni hefur komið fram
á síðustu árum á löggjöfina um
búfjárrækt, að þau kveði á um
fjárframlög til fjölmargra smárra
þátta og þessi lagabálkur hafi í
fleiri atriðum fremur á sér snið
reglugerðar en laga. Það má að
sumu leyti til sanns vegar færa.
En hvers vegna eru lögin þannig?
Sá, sem fylgzt hefur með breyt-
ingum, sem gerðar hafa verið á
löggjöf þessari síðasta aldar-
þriðjunginn, á við þessu einfalt
svar. Alþingismenn sjálfir hafa
ætíð viljað vita, hve mikinn
kostnað hver breyting myndi
hafa í för með sér og hvað kæmi
til sparnaðar á móti með niður-
fellingu annarra ákvæða. Lái
þeim hver, sem vill, jafnvel þótt
um sé að ræða lágar fjárhæðir
miðað við ýmsa aðra löggjöf
vegna landbúnaðar, hvað þá á
landsvísu. Hefur samt gengið illa
og ekki að fá greidd framlög skv.
búfjárræktarlögum upp á síðkast-
ið.
Við síðustu endurskoðun bú-
fjárræktarlaga á vegum Búnað-
arþings kom fram sú hugmynd,
að eitthvað af því fjármagni, sem
veitt væri skv. lögum yrði ekki
rígbundið við ákveðnar fram-
kvæmdir eða notkun, heldur væri
leyft eitthvert svigrúm til aðkall-
andi verkefna á hverjum tíma.
Þær ákvarðanir væru bezt komn-
ar í höndum stjórnar Búnaðar-
félags íslands, sem fer með fram-
kvæmd laganna.
Ábending til
alþingismanna
Ýmsum kann að finnast, að hér
hafi í löngu máli verið fjallað um
Kýr í Hrísey viðraðar úti að vetrarlagi (23.10.’86.) Lengst til vinstri er Fjóla 56 (sjá kálf á annarri mynd). Tæplega
5 ára vó Fjóla 676 kg á fæti og var með 203 cm brjóstmál. Fyrirhugað er að flytja fósturvísa úr henni í aðrar kýr í
vetur, sem myndu þá fæða kálfa hennar. Mynd: Ó.E.S.