Dagur - 13.01.1990, Qupperneq 8

8 - DAGUR - Laugardagur 13. janúar 1990
Laugardagur 13. janúar 1990 - DAGUR - 9
Helgarviðtalið að þessu sinni er við slökkviliðsstjóra
Akureyrarbæjar, Tómas Búa Böðvarsson. Aldrei þessu vant
var ekki hægt að vera viss um að viðmælandinn mætti á staðinn
á réttum tíma, því það er aldrei hægt að vita fyrirfram hvenær
skyldan kallar hjá slökkviliðsmönnum. Sem betur fer kallaði
skyldan ekki á Tómas og við gátum króað hann af um stund og
kynnst þessum manni betur auk þess sem við fengum hann til
að rifja upp eftirminnilega atburði úr starfinu.
Að venju spurðum við Tómas Búa fyrst um
uppruna og þá hvort hann væri innfæddur
Akureyringur. „Já ég er Akureyringur og
bjó í Helgamagrastræti sem barn. Ég er eitt
af þessum frægu einbimum,“ sagði hann en
Tómas Búi er sonur hjónanna Böðvars
Tómassonar byggingameistara og Kristínar
Jóhannesdóttur sem nú er látin. Aðspurður
um hvaðan nafnið Búi er komið sagði Tóm-
as að faðir sinn og hans bræður séu fæddir
og uppaldir á Bústöðum í Skagafirði en auk
þess er nafnið fornt og kom m.a. fyrir í
Njálu.
Lærdómsríkt að dvelja erlendis
Uppvöxtur Tómasar var svipaður annarra
barna, hann lék sér í knattspyrnu með
félögum sínum, var KA megin en telur sig
þó ekki harðan fylgismann. Á veturna voru
skíði og skautar óspart dregnir fram, en
þegar hann fór að vaxa úr grasi lærði Tómas
húsasmíði af föður sínum. „Þegar námstím-
anum lauk fór ég til Svíþjóðar, nánar tiltek-
ið Gautaborgar og lærði þar byggingatækni-
fræði. í Gautaborg var ég í fjögur ár og
kunni vel við mig, Svíarnir eru ágætir auk
þess sem það er mjög lærdómsríkt að dvelja
erlendis en ég var 19 ára þegar ég fór út.“
- Fannst þér Svíarnir ekkert hrokafullir?
„Við fyrstu kynni virðast þeir líta dálítið
stórt á sig og niður á aðra Norðurlandabúa,
en þegar komið var inn fyrir skelina líkaði
mér nokkuð vel við þá. En þeir eru aðeins
lokaðri en við og virðast stórir upp á sig,
því þeir telja sig fremsta meðal Norður-
landaþjóða. Ég bjó hjá sömu sænsku fjöl-
skyldunni allan tímann, en þrátt fyrir það
kynntist ég Norðmönnum mest því það var
mikið af þeim í skólanum. Norðmenn eru
mun líkari okkur íslendingum en auk þess
voru þeir „útlendingar" í Svíþjóð eins og ég
og áttum við því meira sameiginlegt."
Að loknu námi hélt Tómast Búi til Akur-
eyrar á ný og hóf störf hjá Akureyrarbæ, en
á sumrin hafði hann komið heim og unnið
hjá Akureyrarbæ við eftirlitsstörf og mæl-
ingar. Hann fékk fast starf hjá bygginga-
fulltrúa við byggingareftirlit og fleiri störf.
teikningar og allt slíkt og smá saman fór ég
að aðstoða hann við æfingar. Þegar hann lét
af störfum 1974 tók ég svo við starfi hans.“
Frá því að Tómas hóf störf hjá slökkvilið-
inu hefur ýmislegt breyst. „Tækjakostur
hefur breyst geysilega mikið og er að breyt-
ast enn þann dag í dag. Fyrst þegar ég kom
var enginn körfubíll og bílar voru bæði færri
og ekki eins öflugir og í dag. En það sem
hefur breyst hvað mest eru reykköfunartæk-
in og vinnubrögðin við slökkvistarfið í kjöl-
far þeirra.“
Maðurinn þekkti vel til . . .
Við báðum Tómas að rifja upp eftirminni-
legan atburð frá fyrstu árunum og kom þar
upp í hugann, fyrsta slökkvistarfið sem
hann stjórnaði í forföllum Sveins. „Það
hafði kviknað í Niðursuðuverksmiðju K.
Jónssonar. Þegar við komum niðureftir var
mikill eldur í þakinu og réðumst við að
eldinum innanfrá eins og hægt var, en mikill
eldur var í kaffistofu hússins. Ég lét jafn-
hliða rífa rönd eftir þakinu til að hefta
útbreiðslu eldsins en þegar hér var komið
sögu sáum við að við gátum ekki stöðvað
eldinn þar svo ég lét mennina færa sig um
eina 2-3 metra og lentu þeir þá á timburvegg
sem hjálpaði okkur þannig að við gátum
haldið eldinum frá því að breiðast meira út.
Mér er minnisstætt frá þessum eldsvoða að á
meðan við vorum að störfum kom til mín
maður og segir að það séu síldarnætur inni á
risinu vestanverðu sem séu mjög eldfimar.
Ég þakka honum upplýsingarnar og spyr um
leið hvort hann starfi þarna því hann talaði
það kunnuglega um húsið. Honum vafðist
tunga um tönn en tjáði mér svo að hann
væri forstjóri fyrirtækisins og eigandi,
Kristján Jónsson, en ég hafði ekki þekkt
hann þarna. Slökkvistarfið í þessum bruna
gekk vel og er hann mér e.t.v. minnisstæður
fyrir þær sakir.“
Reynum að fara vel að mönnum
Tómas segir að starfi slökkviliðsstjóra megi
skipta í þrennt. í fyrsta lagi stjórnun liðsins
í aðgerð, öðru lagi stjórnun á almennum I
beita viðurlögum vegna þessa, en þau eru
erfið viðfangs og seinvirk. Svo reynum við
auðvitað í lengstu lög að fara vel að mönn-
um og vonum að menn sinni þessu, en þó
skilningur sé oftast fyrir hendi hjá stjórn-
endum fyrirtækja er oft brestur á fram-
kvæmdum. Stundum sjáum við eftirá að það
hafi ekki haft þýðingu að fara vel að mönn-
um og betra hefði verið að fara fram með
hörku, en þessi hluti starfsins er ekki
skemmtilegur."
Ánægjulegt að geta orðið
fólki að liði
- Er slökkvistarfið skemmtilegt starf?
„Það skiptast sannarlega á skin og skúrir.
Þetta er stöðug barátta í sambandi við fyrir-
byggjandi aðgerðir og eftirlit en það er ekki
hægt að tala um „rútínustarf“ sem er mikill
kostur. Þá er það mjög ánægjulegt í neyðar-
tilfellum að geta orðið fólki að liði, að geta
bjargað því sem í okkar valdi stendur. Það
veitir okkur ánægju.“
- Þurfið þið ekki oft að horfa upp á dap-
urlega atburði?
„Jú vissulega. Það er samt aldrei hægt að
setja sig í spor þeirra sem missa allt sitt í
eldi. Það hlýtur að vera agalegt að eiga enga
möguleika á að breyta gangi mála, að þurfa
að horfa á allar sínar eigur brenna, eða
fyrirtæki sem byggt hefur verið upp á heilli
ævi.“
- Telur þú heimili almennt nógu vel búin
hvað snertir brunavarnir?
„Nei, en sem betur fer hefur verið mikil
sala í reykskynjurum og eldvarnateppum
undanfarin ár. Sala á þessu kemur reyndar í
bylgjum og það verður t.d. alltaf söluaukn-
ing fyrir jólin. Það ýtir líka alltaf við fólki ef
alvarlegir brunar verða í heimahúsum.
Reynsla okkar er sú að fólk eigi mun meiri
möguleika á að bregðast við á réttan hátt og
jafnvel halda lífi ef það hefur gefið þessu
gaum. Þessi tæki eru t.d. seld á slökkvistöð-
inni hjá okkur og einn reykskynjari kostar
innan við þúsund krónur svo það er í raun
engin afsökun að eiga ekki slíkt tæki. En
það er ekki nóg að setja skynjara upp, því
ég tel nauðsynlegt að fólk geri einhverja
áætlun um hvernig það ætli að bregðast við
t.d. ef eldur kemur upp að næturlagi. Þau
dauðaslys sem orðið hafa undanfarin ár tel
ég að rekja megi til þess að fólk hafi ekki
brugðist rétt við.“
Ekki skemmtilegt
fyrir fjölskyldumenn
- Er slökkvistarfið hættulegt starf?
„Slökkvistarfið er það oft, en sjaldnast
slökkvistjórastarfið. Þeir sem eru nær eldin-
um eru oft í mikilli hættu og leggja sig mikið
fram. Ég hef reyndar þá vinnureglu að
„fórna aldrei meiru en við höfum möguleika
á að vinna“, þ.e. við gerum enga tilraun til
að fórna mannslífum ef við höfum ekki
möguleika á að bjarga öðrum. En óneitan-
lega leggja menn sig alltaf í töluverða hættu
og það er skemmst að minnast brunans í
Krossanesi þegar þakplöturnar úr gamla
Ánœgjulegast að
legar, sérstaklega fyrir fjölskyldumenn, en
við þær slepp ég alveg.“
Eftirminnilegt þegar Breki brann
Við báðum Tómas Búa að rifja upp fleiri
bruna sem honum eru eftirminnilegir. „Ég
gleymi því aldrei þegar togarinn Breki frá
Vestmannaeyjum brann hér við bryggjuna
út við Slippstöð. Þetta var 2. maí 1978 og
við vorum kallaðir út kl. 09.05. Þegar við
komum á staðinn má heita að skipið hafi
verið alelda milli stafna. Eins og er með
skipsbruna yfirleitt, er mjög erfitt að kom-
ast að eldinum og þess vegna er ekki um
annað að ræða en að nota froðu við slökkvi-
starfið þó efnin sem eru að brenna kalli ekki
sérstaklega á það. Við sóttum að eldinum
eins og við mögulega gátum og notuðum öll
okkar froðutæki. Það sló ekkert á svo ég lét
hafa samband við Slökkviliðið í Reykjavík
og fékk froðu með flugvél norður. Sömu-
leiðis var haft samband við slökkvistöðina á
Dalvík og þaðan óskað eftir froðu. Ekið var
í loftköstum frá Dalvík og það stóð á endum
að við vorum að klára síðasta brúasann okk-
ar þegar slökkviliðsstjórinn á Dalvík kom
og flugvélin frá Reykjavík birtist yfir höfð-
um okkar. Þetta dugði okkur nákvæmlega
því þegar slökkvistarfinu lauk áttum við
aðeins einn brúsa eftir. Það sem er mér sér-
staklega minnistætt frá þessum bruna er að
það var ekki fyrr en eftir 3ja tíma slökkvi-
starf að ég sá fyrstu teikn á lofti um að við
værum að vinna á eldinum. En við unnum
þetta fyrir rest og skemmdir urðu minni en á
horfðist í upphafi þó þær yrðu miklar. Um
tíma óttuðust starfsmenn Slippstöðvarinnar
að skipið myndi velta í höfninni vegna
vatnsmagnsins sem dælt hafði verið í það.
Ég sló á að við gætum í mesta lagi verið
búnir að dæla um 25 tonnum um borð en
það var ómögulegt að gera sér grein fyrir
hvar það hafði safnast fyrir í skipinu þannig
að það gæti raskað stöðugleika þess. Ég lét
því skera gat á þilfarið og dæla uppúr því
samtímist og við dældum um borð í það
annars staðar. Allan tímann gerði ég mér
grein fyrir þeim möguleika, að ef okkur
tækist ekki að slökkva í því gætum við þurft
að draga það frá bryggju, frekar en að láta
það sökkva við bryggjuna.
Héldu að um hluta
æfingarinnar væri að ræða
Þá er mér minnisstætt annað atvik sem í
raun er nokkuð sérstakt. Það var þegar
kviknaði í verslun á 1. hæð í húsi Hótel
Akureyrar fyrir nokkrum árum. Það vildi
svo einkennilega til að úti á slökkvistöð vor-
um við einmitt að undirbúa æfingu sem átti
að verða í miðbænum tveimur dögum
seinna, en við gáfum okkur að það myndi
kvikna í þessu sama húsi. Á stöðinni voru
staddir um 20 slökkviliðsmenn sem voru í
viðbragsstöðu og í byrjun héldu þeir að
útkallið væri bara hluti af æfingunni. Ég
held því fram að þetta hafi bjargað húsinu
því það var búið að leggja allt fyrir, t.d.
hvar ætti að fara með dælu í sjóinn og leggja
slöngur. Starfið gekk allt saman mjög greið-
lega af þessum sökum. Mér er minnisstætt að
Mynd: KL
Tækjakostur hefur breyst mikið
Tómas Búi er fjölskyldumaður. „Ég kynnt-
ist konunni í febrúar 1967, réttu ári eftir að
ég kom heim. Hún heitir Ragnheiður Stef-
ánsdóttir, er íþróttakennari og við eigum
tvo syni.“
Við báðum Tómas að rekja aðdraganda
þess að hann hóf störf hjá Slökkviliði Akur-
eyrar. „Ég var í föstu starfi hjá Bygginga-
fulltrúa allt til 1974, en árið 1966 kom
þáverandi slökkviliðsstjóri, Sveinn Tómas-
son til mín og spurði hvort ég vildi taka að
mér starf varaslökkviliðsstjóra sem þá var
hlutastarf, en sá sem því embætti gegndi
hafði flutt úr bænum stuttu áður. Ég bað um
umhugsunarfrest en sagði honum síðan að
ég væri tilbúinn að slá til. Fljótlega fór ég að
sjá um þann þátt starfsins sem fjallar um
rekstri og í þriðja lagi eftirlitsstörf og leið-
beiningar varðandi fyrirbyggjandi aðgerðir
sem sé snar og vaxandi þáttur í starfinu.
Slökkviliðsstjóri situr t.d. alla fundi bygg-
inganefndar og fer yfir allar teikningar sem
þar eru lagðar fram. Þá leita margir hönn-
uðir til slökkviliðsstjóra á meðan hús er í
hönnun „þeir segja að auðveldara sé að
fletta upp í mér en reglugerðunum, en slíkt
samstarf er mjög gott og nauðsynlegt."
Á vegum Slökkviliðsins á Akureyri starf-
ar eldvarnaeftirlitsmaður sem sér um að
fara í fyrirtæki og skoða og fylgjast með að
lögum og reglugerðum um eldvarnir sé
framfylgt, að menn byggi eins og á að gera
og breyti ekki eftirá. Tómas Búi segir það
því miður erfiðleikum háð að fá menn til að
gera þær lagfæringar sem farið er fram á.
„Við höfum ákvæði í reglugerðum til að
þakinu, bæða innan úr og ofan af voru að
hrynja niður allt í kringum menn. Þá urðu
menn varir við þegar eitthvað var að skjót-
ast fram hjá þeim og skella í tönkum og rör-
um fyrir ofan, en það voru sennilega hnoð
að losna úr plötunum og skjótast um allt.“
Margir velta því fyrir sér varðandi störf
slökkviliðsmanna, hvað þeir eru að gera
þegar ekki er um útkall að ræða. Tómas Búi
segir að mikill tími fari í viðhald tækja, en
reynt er að halda þeim við eftir bestu getu.
Þá sjá slökkviliðsmenn um áfyllingu á
slökkvitæki fyrir bæjarbúa, en áætlað er
að fyllt sé á um 1000 tæki á ári. Aðspurður
um hvort menn endist vel í þessu starfi
sagði Tómas Búi svo vera. „í raun gera
menn það furðu vel því það er svosem ekk-
ert skemmtilegt að bíða sífellt eftir óhappi.
Þá eru nætur- og helgarvaktir mjög leiðin-
þó að lögreglan hefði girt vel af fyrir okkur,
þurfti ég að fara vel frá húsinu til að hafa
yfirsýn yfir allar aðstæður. Var ég kominn
inn í miðjan hóp áhorfenda, en það er geysi-
lega þrúgandi að hafa sífellt yfir sér stóran
hóp áhorfenda. Almenningur gerir sér lík-
lega ekki grein fyrir því að þó hann standi
grafkyrr, getur hann haft mjög truflandi
áhrif á okkur.“
Tómas Búi vék nánar að almenningi í
tengslum við starfið og gat þess að venju-
lega væru aðeins þrír menn á vakt á slökkvi-
stöðinni. Ef kallað er út þurfa þeir hjálp og
hún byggist á slökkviliðsmönnum á frívakt
sem þurfa að koma sér á staðinn á sínum
einkabílum. Almenningur sem eltir slökkvi-
liðsbíla sem eru á leið á vettvang tefur því
e.t.v. fyrir slökkviliðsmönnum sem eru að
flýta sér til vinnu.
Körfubfll þarf að koma sem fyrst
á vettvang
Umræða um körfubíl hefur verið í gangi á
undanförnum árum og vaknaði upp á ný eft-
ir brunann í Krossanesi um áramótin. Hvað
telur Tómas Búi að þurfi að koma til svo
körfubíll fáist í tækjaflota Slökkviliðsins á
Akureyri?
„Ég vona að ekki þurfi mjög alvarlegt
atvik til. Það koma alltaf annað slagið upp
atvik sem ekki verða leyst öðruvísi en með
svona tæki, en það þarf að vera tæki sem
kemur nánast strax á staðinn. í Krossanes-
brunanum hefði slíkur bíll t.d. þurft að
koma með fyrstu bílum svo hægt væri að
leggja honum við húsið áður en slöngur
væru lagðar svo hann þyrfti ekki að aka yfir
þær. Þessir bílar þurfa að geta borið í körf-
unni það mikinn þunga að hægt sé að bjarga
fólki. Þá verður líka að vera hægt að fara
upp með slöngur sem þýðir að slöngulögn
þarf að vera upp kranann svo kranaendinn
þurfi ekki að halda slöngunni uppi, sem
gerði að verkum að ekki væri hægt að bjarga
fólki líka.“
- Er ekki óraunhæft að horfa sífellt á nýj-
an bíl? Liggja ekki notaðir bílar á lausu hjá
slökkviliðum úti í heimi?
„Þegar við söttum í upphafi um að endur-
nýja körfubílinn sem við áttum kom það
fram að við værum fyllilega sáttir við að fá
notaðan bíl. Þetta byrjaði á því að gamli
bíllinn okkar brotnaði og það lá fyrir að dýrt
yrði að endurbyggja hann. Það hafði sam-
band við okkur maður á Akranesi sem átti
bílaverkstæði og vildi hann kaupa bílinn og
gera hann upp á dauðum tíma yfir veturinn.
Ég sá í hendi mér að það yrði hagstæðara að
selja bílinn og kaupa í staðinn notaðan bíl.
Fékk ég leyfi bæjarráðs til að gera könnun á
notuðum bílum sem máttu kosta allt að 2
milljónum króna og þegar það leyfi var
fengið, seldi ég gamla bílinn.
Er bjartsýnn
Ég hafði mikið fyrir þessu, en bílar sem
þessir eru lítið í sölu. Það er slegist um þá,
sérstaklega af verktökum. Ég hafði þó upp á
nokkrum bílum og skilaði af mér greinar-
gerð til bæjarráðs um bílana og óskaði eftir
því að halda áfram könnun á tveimur bílum
með kaup í huga á öðrum þeirra. Það eru nú
um þrjú ár síðan þetta var og ég fékk aldrei
svar frá bæjarráði. Þar með strandaði málið
og leit ég svo á að þetta væri útrætt mál. Eft-
ir þetta hef ég farið fram á að fá að kaupa
nýjan bíl og ekkert gengur. En það er verið
að vinna í fjárhagsáætlun næsta árs og ég er
frekar bjartsýnn, eins og reyndar ég hef ver-
ið áður.“
Að undanförnu hafa verið í gangi umræð-
ur um að sameina slökkviliðið á Akureyr-
arflugvelli og Slökkvilið Akureyrar og flytja
bækistöðvarnar inn á flugvöll. „Það liggur
ekki fyrir nein ákvörðun í þessu máli en
þetta hefur komið til umræðu. Persónulega
finnst mér gallarnir við þessa ráðstöfun ef af
verður vera fleiri en kostirnir gagnvart
almenningi. Þar á ég fyrst og fremst við
vegalengdina frá flugvelli og að nyrsta húsi í
Þorpinu en samkvæmt útreikningi er um
lengri vegalengd að ræða en frá slökkvistöð
Reykjavíkur að ysta húsi á Seltjarnarnesi.
En það er ljóst að við þurfum nýtt húsnæði
því núverandi húsnæði stendur okkur fyrir
þrifum, sérstaklega hvað snertir æfingar,
fræðslustarfsemi og raunar alla vinnuað-
stöðu.“
Ek um á „fjallabíl“
eins og Ragnar Reykás
Nú vindum við okkar kvæði í kross og vilj-
um að lokum fá að vita hvort slökkviliðs-
stjóri eigi sér ekki einhver persónuleg
áhugamál sem honum tekst að sinna. „Ég er
mjög mikið fyrir það að ferðast, sérstaklega
innanlands. Við ferðumst þá helst um
óbyggðir, en þetta er e.t.v. arfur frá skáta-
starfinu í gamla daga. Nú, ég ek um á mín-
um „fjallabíl“ eins og Reykás vinur okkar
myndi segja, og á vélsleðum á veturna, en
ég hef mikla ánægju af þeim ferðum. Ég tel
að við sem búum við svona langa vetur eig-
um ekki bara að sætta okkur við veturinn
heldur njóta hans og finna eitthvert það
áhugamál sem við getum iðkað yfir vetur-
inn.“
- Nú má segja að ferðalög um óbyggðir
og vélsleðaferðir séu meðal hættulegra
áhugamála. Sækist þú eftir spennu í lífinu?
„Nei ég vil alls ekki meina það. Þvert á
móti er ég mjög svo gefinn fyrir að menn
hafi öryggisþættina í lagi og ég hef verið
frumkvöðull að því meðal vélsleðamanna.
Ég var í fyrstu stjórn Landssambands vél-
sleðamanna og ritstjóri blaðs sem þeir gáfu
út um tíma. Þá var ég mikið með greinar og
fróðleik um öryggismál svo það er síður en
svo hættan sem ég er að sækjast eftir enda
leynast hætturnar víðar en á fjöllum, t.d.
hér úti á götu.
Góð andleg uppbygging
Þeir sem ferðast um hálendi íslands þekkja
það hvað náttúran getur verið stórkostlega
falleg. Sumir staðir eru fallegir á sumrin,
aðrir fallegri á veturna. Að ferðast um snævi
þakið landið í glampandi sól og heiðríkju er
alveg dásamlegt."
Aðspurður um hvort fjölskyldan fari sam-
an í þessi ferðalög sagði Tómas Búi það
stundum koma fyrir. „Strákarnir mínir eru
að komast á þann aldur að vera ólmir í að
komast með og vonandi eiga þeir eftir að
koma meira inn í myndina. Konan er ekki
mjög mikið fyrir vélsleðaferðir yfir veturinn
en hefur þó komið með.“
- Þú hlýtur þá að vera orðinn fróður um
nöfn og kennileiti í náttúrunni?
„Eins og segir í vísunni, er landslagið
einskis virði ef það héti ekki neitt. Ég fer
aldrei í ferð án þess að hafa kort meðferðis
til að fylgjast með. Meira að segja þegar ég
flýg milli Reykjavíkur og Akureyrar hef ég
kort meðferðis til að geta fylgst með hvar ég
er og áttað mið á ýmsum kennileitum.
Tómas Búi segist reyna að nýta fríin sín
sem best til ferðalaga og skipuleggur þau
gjarnan svo að hann eigi eitthvað af fríinu
eftir á veturna. „Það er t.d. mjög góð
afslöppun að fara í viku vélsleðaferð yfir
hálendið, gista í skálum og skoða á daginn
staði sem maður kemst ekki svo auðveld-
lega að á sumrin. Að vísu kemur maður lík-
amlega dauðþreyttur til baka, en þetta er
góð andleg afslöppun.“
Auk sleðaferðanna stundar Tómas Búi
íþróttir í bænum, svo sem badminton og
skallbolta. Badmintonfélagarnir eru líka
bæjarstarfsmenn og hafa þeir spilað saman í
mörg ár. „Aldrei verið rifist um boltann, all-
an þennan tíma enda er húmorinn mjög
góður. Keppnin fer ekki síður fram í sturt-
unni á eftir, en ég tek fram að þar er um
góðlátlega keppni að ræða.“
Við sláum hér botninn í viðtalið við Tóm-
as Búa þó vissulega hefði verð hægt að
halda áfram. Skyldan kallar og við verðum
ekki til að tefja störf opinberra starfs-
manna . . . ! VG