Dagur - 21.03.1990, Blaðsíða 4

Mt tn.*wu y<
vói-M
4 - DAGUR - Miðvikudagur 21. mars 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Gegn verðbólgu
Enn sem komið er bendir fátt til annars en að þau
markmið sem sett voru í kjarasamningunum á
dögunum hafi verið raunhæf. Kjarasamningarnir
miða fyrst og fremst að því að ná stöðugleika í
íslensku efnahagslífi með því að koma verðbólgunni
á lægra stig en þekkst hefur hér á landi um langt
árabil. Mörgum þótti það markmið kjarasamning-
anna, að ná verðbólgunni niður í 2% í lok þessa árs,
með öllu óraunhæft og í raun fáránlegt. Það er hins
vegar smám saman að koma á daginn að þetta
markmið er alls ekki eins fjarlægt og ætla mætti. Nú
þegar hafa orðið mikil umskipti í verðlagsmálum í
þjóðfélaginu og grunnur hefur verið lagður að
öflugu verðlagseftirliti almennings. Verðbólgan
hefur lækkað um allt að fjórðung frá því fyrir ára-
mótin og óverðtryggðir vextir banka hafa einnig
lækkað verulega, þótt þeir hafi ekki fylgt verðþróun-
inni fullkomlega eftir. I fyrsta skipti um árabil hefur
byggingarvísitala lækkað milli mánaða, en sá merki
atburður átti sér stað um síðustu mánaðamót. Það
bendir því margt til þess að verðbólgan sé á hröðu
undanhaldi og flestir fjármálasérfræðingar telja
mjög líklegt að verðbólgan verði komin niður fyrir
10 prósenta mörkin þann 1. maí næstkomandi. Ef
þetta gengur eftir, hafa loks skapast skilyrði fyrir
því að afnema vísitölubindingu fjármagns, en það
er yfirlýst stefna ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar.
En þótt vel hafi gengið við að ná verðbólgunni
niður frá því að kjarasamningar voru undirritaðir, er
þjóðin enn langt frá settu marki. Efnahagslífið er
afar viðkvæmt um þessar mundir og ekkert má út af
bera, ef vel á að fara. Ef vart verður einhverrar
þenslu í efnahagslífinu næstu mánuði er t.d. viðbúið
að hún hafi strax áhrif í þá átt að auka verðbólguna
að nýju. Slík þensla gæti t.d. myndast við það að
ríkissjóður fjármagni fyrirsjáanlegan halla á ríkis-
sjóði með erlendum lántökum í stað þess að leita
eftir fjármagni innanlands. í annan stað gæti þensla
skapast batni hagur sjávarútvegsins verulega á
næstu mánuðum, án þess að til komi greiðslur í
verðjöfnunarsjóð sjávarútvegsins.
Við búum í sveifluþjóðfélagi. Það mun koma í ljós
næstu vikur og mánuði hvort við höfum lært eitt-
hvað af efnahagslegum ógöngum liðinna ára. Þegar
efnahagslífið tekur uppsveiflu á ný verðum við að
hafa vit á að bregðast rétt við. Ef þjóðin snýr sér þá
að því að grynnka á skuldum og „safna í sarpinn" til
mögru áranna, mun henni vel farnast. Ef hún hins
vegar tekur til við að fjárfesta í enn einu bjartsýn-
iskastinu, mun vaflaust fljótt sækja í sama farið og
1986 og 1987, með tilheyrandi verðbólgubáli. Þá
verða háleit markmið nýgerðra kjarasamninga að
engu gerð á einni nóttu. BB.
Til sigurs
TIL SlGVBS
31 mars-/l-apnl 199U
þjóðarátak gegn krabbameini 31.03.-01.04. 1990
Krabbameinsfélag íslands er
þessa dagana að gera sitt þriðja
átak gegn krabbameini undir
kjörorðinu til sigurs.
Árið 1982 stóð félagið fyrir
fjársöfnun uni allt land undir
kjörorðinu þjóðarátak gegn
krabbameini og gekk sú fjársöfn-
un mjög vel og í kjölfar hennar
keypti krabbameinsfélagið húsið
að Skógarhlíð 8 þar sem starfsemi
félagsins og starfsemi Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur er til
húsa í dag. Þar fékk leitarstöð
krabbameinsfélagsins stórbætta
aðstöðu svo og krabbameins
skráningin.
Árið 1986 efndi félagið aftur til
þjóðarátaks gegn krabbameini og
voru þeir fjármunir sem þá söfn-
uðust meðal annars nýttir til
kaupa á brjóstmyndatækjum og
einnig var sett á stofn rannsókna-
stofa í sameinda- og frumulíf-
fræði og um líkt leyti hóf heima-
hlynning störf sín.
Nú stendur félagið fyrir þriðju
fjársöfnuninni undir kjörorðinu:
Til sigurs, en mjög brýnt er að
snúa vörn í sókn þar sem árlega
greinast tæplega 900 krabba-
meinstilfelli hér á landi og hefur
þeim fjölgað um 1% að meðaltali
undanfarin ár. Krabbameinsfé-
lagið hefur ætíð staðið fyrir yfir-
gripsmiklu fræðslustarfi og bar-
Jónas Franklín.
áttu gegn skaðsemi reykinga og
hefur nú félagið ákveðið að auka
fræðslustarf sitt með því að
kynna 10 heilsuboðorð, en
þekktir vísindamenn halda því
fram aö ef ungt fólk um tvítugt
haldi þau boðorð alla ævi muni
það minnka líkur þess á að fá
krabbamein um 50%.
Flestir vísindamenn eru sam-
mála um að orsaka meirihluta
krabbameina sé að leita í
umhverfi mannsins, lífsháttúm
og lífsvenjum og því þurfi að
auka þekkingu okkar á þessum
sjúkdómum með rannsóknum
ýmiss konar og fræðslu til
almennings. Krabbameinsfélagið
vill því leggja áherslu á að fólk
rækti heilsuboðorðin 10, því það
hefur verið sýnt fram á það
að með öflugum forvörnum og
greiningu krabbameina á frum-
stigi megi sigrast á sjúkdómnum.
Krabbameinsfélagið hefur því
ákveðið að efna nú í þriðja sinn
til þjóðarátaks gegn krabbameini
og er kjörorð átaksins Til sigurs.
Söfnunarfénu á svo að verja til
fræðslu um heilbrigða lífshætti,
til stuðnings við krábbameins-
sjúklinga og til rannsókna á
krabbameini. Dagana 31. niars
og 1. apríl er gert ráð fyrir að
gengið verði í hús um allt land og
vil ég hvetja alla velunnara fé-
lagsins að taka vel á móti því
fólki sem af fórnfýsi gengur í hús
til að safna fé fyrir hönd krabba-
meinsfélagsins. Ég heiti því á alla
um gott samstarf og góðan stuðn-
ing í baráttu okkar til sigurs í
þjóðarátaki gegn krabbameini.
Fyrir hönd stjórnar
Krabbameinsiclags Akureyrar
og nágrennis,
Jónas Franklín.
Hötundur er kvensjiikdómasvrfræöingur
á Fæðinga- og kvensjúkdómadcild FSA
og formaöur Krabbameinsfélags Akur-
eyrar og nágrennis.
Forvamarstarf
Lengi hefur verið talið að grein-
ing illkynja sjúkdóms áður en
hann gefur einkenni, leiði til
betri möguleika á lækningu.
Skipulögð leit að legháls-
krabbameini hófst hér á landi í
júní 1964, og á Akureyri í ágúst
1969. Það var Krabbameinsfélag
Akureyrar sem sá um rekstur
Leitarstöðvarinnar allt til ársins
1978, þá tók Heilsugæslustöðin á
Akureyri við rekstrinum.
Árið 1988 hófst svo skipulögð
leit að krabbameini í brjóstum
kvenna með röntgenmyndatöku.
Það var 21. janúar 1989 að
Krabbameinsfélag Akureyrar og
nágrennis afhenti Röntgendeild
F.S.A. nýtt brjóstamyndatöku-
tæki.
Nú fara allar konur 40 ára og
eldri í brjóstamyndatöku annað
hvert ár - einnig konur sem verða
35 ára á árinu.
Takmark leitarstarfsins er:
1. Að greina forstig sjúkdómsins
áður en eiginlegt krabbamein
hefur myndast.
Eins og gert er þegar tekið er
strok frá leghálsi í leit að leg-
hálskrabbameini.'
Rósa Gunnarsdóttir.
2. Að greina sjúkdóminn á byrj-
unarstigi, áður en hann hefur
náð að dreifa ser.
Samanber leit að brjósta-
krabbameini með röntgen-
myndatöku.
Yfirumsjón leitarstarfsins hef-
ur frá upphafi verið í höndum
Leitarstöðvar Krabbameinsfélags
Islands. I byrjun var öllum kon-
um á aldrinum 25-69 ára boðið að
koma í skoðun. Á seinni árum
hefur hlutfall yngri kvenna, seni
greinst hafa með frumubreyting-
ar aukist, því var aldurstakmark-
ið lækkað og miðað við 20 ára.
Frá ársbyrjun 1986 hafa allar
upplýsingar um skoðun, heilsu-
farssögu og niðurstöður frumu-
sýna verið skráðar á tölvu
Krabbameinsfélags íslands, óháð
því hvar konan var skoðuð.
Þannig komst á skipuleg skrán-
ing á öljum mætingum í skoðun,
og auðveldara er að hafa eftir-
lit með þeim konum sem hafa
greinst með frumubreytingar og
kalla þarf inn til eftirlils.
Fyrstu árin eftir að leit hófst
fjölgaði greindum tilfellum með
forstigsbreytingar en fækkaði síð-
an fram til 1978, en fjölgaði svo á
ný.
Forstigsbreytingar og legháls-
krabbamein á hulinsstigi hafa
aðallega fundist meðal yngri
kvenna, og greinast hjá þeim sem
mæta reglulega í skoðun.
Þannig má þakka það leitar-
starfseminni að náðst hefur að
greina sjúkdóminn á svo auð-
læknanlegu stigi.
Dánartíðni af völdum legháls-
krabbameins hefur lækkað mark-
tækt frá 1964.
Þriðjungur kvenna hefur ekki
mætt reglulega til leitar þriðja
hvert ár og í þeim hópi eru um
tveir þriðju hlutar þess legháls-
krabbameins seni greinst hefur
frá 1980.
Að lokum vildi ég hvetja allar
konur á aldrinum 20-70 ára að
kynna sér vel 9. og 10. heilsuboð-
orðin en þau eru:
9. Förum reglulega í legháls-
skoðun.
10. Skoðum brjóstin mánaðar-
lega og förum reglulega í
brjóstamyndatöku eftir fert-
ugt.
Rósa Gunnarsdóttir.
Hófundur er hjúkrunarfræðingur hjá
Hcilsugæshistööinni á Akureyri, krabba-
meinsleit.
Leghálskrabbamein
60
50
40
30
20
10<
Tíðni af 100.000, 20 ára og eldri (aðhvarfsiínur)
v
/ NYGENGI
•--------V--------
V
A-
V

N_

*.-•••
DÁNARTÍÐNI*"*
i I--1--1-1-1 L
i i i i i i i
'64 '66 '68 70 72 74 76 78 '80 '82 '84 '86
Breytingar á nýgengi (árlegum fjöida nýgreindra tilfella) og dánartíðni leg-
hálskrabbameins (árlegum fjölda kvenna sem deyja af völdum sjúkdóms-
ins).