Dagur - 19.01.1991, Blaðsíða 12

12 - DAGUR - Laugardagur 19. janúar 1991
Suður-afrískur kjötréttur
og fleira góðgæti
matarkrókur

Það er Svanhildur Hermanns-
dóttir, skólastjóri í Barna-
skóla Bárðdœla, sem er í mat-
arkróknum í dag. Svanhildur
býður upp á fjóra rétti ogfara
uppskriftir að þeim hér á eftir.
Svanhildur segist aldrei þurfa
að elda mat nema hani langi
til þess því hún geti borðað í
mötuneyti skólans. „En ég hef
samt mjög gaman afað búa til
mat og finnst allur matur
góður, “ segir hún. Hún segist
jafnframt vera lítið fyrir
nákvœm mál en láti frekar
„vaða,“ eins og hún orðar
það. En lítum á uppskriftirn-
ar.
Forréttur
Smjör, hveiti og mjólk í jafning.
Sveppir.
B'eikon.
Tómatmauk.
Kjötkraftur.
Peyttur rjómi.
Nokkrar beikonsneiðar eru
harðsteiktar, látið síga af þeim
á eldhúspappír og þær síðan
muldar smátt. Venjulegur jafn-
ingur bakaður upp úr smjöri,
hveiti, mjólk og sveppasoði, ef
notaðir eru niðursoðnir sveppir.
Jafningurinn á að vera þykkur.
Kryddað með kjötkrafti og
tómatmauki (ekki of mikið af
mauki). Beikon og mikið af
smábrytjuðum sveppum sett
saman við. Rétt áður en þetta
er borið fram er mikið af þeytt-
um rjóma sett saman við. Jafn-
ingurinn er síðan settur í heitar
eða kaldar tartalettur.
Rjómakartöflur
Kartöflur.
Laukur.
Salt.
Kartöflukrydd.
Hvítlaukur.
Hvítlauksduft.
Rjómi.
Ostur.
Hráar kartöflur flysjaðar og
skornar í frekar þunnar sneiðar.
Þeim raðað nokkuð þétt upp á
rönd í eldfast mót. Laukurinn
skorinn í þunnar sneiðar og
honum stungið á milli kartöflu-
sneiðanna, magn eftir smekk.
Kryddi stráð yfir og ekki má
gleyma hvítlauksduftinu.
Rjóma helt yfir mótið þannig að
hann þekji kartöflurnar til
hálfs. Þetta er síðan bakað í
ofni við 180-200 gráður í u.þ.b.
40 mínútur. Þegar rétturinn er
hálfbakaður er gott að strá rifn-
um osti yfir hann. Þetta er mjög
gott með flestum mat og jafnvel
einsamalt.
Salat sem aðalréttur
Grœnmeti sem er við hendina en
agúrkur alveg nauðsynlegar.
Brauðteningar.
Ostbitar.
Salatsósa.
Óltfuedik.
Eplaedik (má sleppa).
Agúrka skorin í litla bita og t.d.
tómatar í báta. Kínakál eða sal-
atbiöð klippt niður (má alveg
eins vera salatblöð úr garðin-
um). Gott er að hafa púrrulauk
í litlum sneiðum. Salatsósa og
ólífuedik, og gjarnan eplaedik,
kryddað með sinnepi og hvít-
lauk eða hvítlauksdufti og salti
og hellt yfir grænmetið. Krydd-
að með öllu grænu kryddi sem
er við hendina, t.d. skessujurt,
mikið af graslauk, selleríblöð-
um eða dilli. Nokkrar heilhveiti-
brauðsneiðar, án skorpu,
skornar í teninga, þeir steiktir á
pönnu þar til þeir eru ljósbrún-
ir. Ostur skorinn í litla teninga
og síðan er öllu blandað saman
í salatskál. Loks má skreyta
þetta með eggjabátum og gott
er að hafa volgar bollur eða
verulega gróft kornbrauö með.
Afbragðsgott er að drekka hvít-
vín eða bjór með;
Kjötréttur frá
Suður-Afríku
I kg hakkað kjöt, hrátt eða
soðið.
1 hvít hveitibrauðssneið.
'A bolli mjólk.
3 egg.
l'/2 tsk. karrý.
1 msk. sykur.
1 tsk. salt.
'A tsk. pipar.
14 möndlur, afhýddar og steikt-
ar.
V/2 tsk. sítrónusafi eða edik.
2 meðalstórir laukar, saxaðir.
2 msk. smjör.
l'/i bolli mjólk.
'A tsk. salt.
Brauðið bleytt upp í fyrri
mjólkurskammtinum og það
hrært í sundur. Hrært með einu
eggi og karrýduftinu, sykri,
salti, pipar, möndlum og sítrónu-
safa. Hellt saman við kjötið og
blandað vel. Laukurinn gull-
brúnaður í smjöri og hrærður
saman við kjötið. Þessu ersíðan
smurt í eldfast inót og álpappír
lagður ofan á. Sé kjötið hrátt er
rétturinn bakaður í 30-35
mínútur en í 20-25 mínútur sé
það soðið. Þegar deigið er full-
bakað er pappírinn tekinn ofan
af og tvö egg hrærð með mjólk
og salti og hellt yfir réttinn. Hit-
inn á ofninum minnkaður og
rétturinn bakaður þangað til
eggjahræran er hlaupin. Þetta
má bera fram með hrísgrjónum
eða góðri kartöflustöppu.
Það er Hildur Traustadóttir á
Fremsta-Felli í Köldukinn sem
verður í matarkróknum að hálf-
urn mánuði liðnum. JHB
vísnaþáttur
Þóra Sigurgeirsdóttir, síðar
húsfr. að Hrappsstöðum í
Köldukinn orti þessa vísu 14
ára að aldri:
Roðna fjöll í árdagseldi,
ymur loft af fuglasöng.
Par sem ríkir vorsins veldi
verður engum nóttin löng.
Þetta sagði Erla skáldkona
þegar hún bar jólamatinn á
borð:
Klökk af þökk á borð ég ber
besta vista forða.
Ó, að kæmi einhver hér
sem á ei nóg að borða.
Gömul vísa. Svo virðist sem
umsjónarmanni kirkjunnar
hafi þótt kenning klerks of
veraldleg og í litlu sambandi
við hina helgu bók. Hann
ljóðaði á prest:
Ef í helgum húsum er
heimsins orðagjálfur
lásinn skal ég lána þér
en lykilinn hef ég sjálfur.
Þá koma heimagerðar vísur.
Umhverfið:
Umhverfið var alþýðan.
Er ég hennar sonur.
Paðan trausta menn ég man
og merkar sómakonur.
Snjóavetur:
Alltaf brosir augum mót
álfabyggðin væna.
Vaðlaheiði, vertu fljót,
veldu kjólinn græna.
Ferðafær:
Meðan ég er ferðafær
flýg ég út úr bænum.
Aðeins þar sem grundin grær
Guð ég finn í blænum.
Ólína Jónasdóttir skáldkona
kvað næstu vísu.
Við gröf öreigans:
Það er ekki þys né ys,
þröng né fjölmennt erfi
þó að lítið fölnað fis
fjúki burt og hverfi.
Næsta vísa er eftir Pétur
Hannesson, Sauðárkróki.
Aurasál:
Iðin var þín okurhönd
aurum saman hrúga.
Öll þín glæstu óskalönd
urðu mauraþúfa.
Og Pétur orti um fleira.
Aðfall:
Öldur brunnu um ægis-hlað
eld við sunnu rauðan,
Fjallkonunnar fótum að
fúsar runnu í dauðann.
Þá koma vísur eftir Guðjón
Þorsteinsson, Skatastöðum.
Og loks kom vorið:
Nætur langar færast fjær,
frerar strangir dvína.
Vors með angan blfður blær
baðar vanga mína.
Leik ég mér við lítil blóm
og laufin jurta smáu
hér í þessum helgidóm
háfjallanna bláu.
Ómar færast inn til mín,
af því nærist þráin,
ég vil læra ljóðin þín
litla, tæra áin.
Hjörleifur Kristinsson á Gils-
bakka kvað svo um gæðing
sinn:
Dags er glætan þrotin þá,
þokan vætir kinnar.
Skjóna fætur skripla á
skuggum næturinnar.
Leikur ekki lipran gang,
lítt við blekking þjóna.
Pegar brekkan fyllir fang
fyrst ég þekki Skjóna.
Skáld-Rósa kvað þessa á ferð
milli héraða:
Skemmtilegur Skagafjörður
skín mót sólu nú.
Yndislegur Eyjafjörður,
aftur sæll vert þú.
Ungur efnismaður kvað þessa
vísu skömmu áður en hann
fórst með skipi sínu. Hann
hét Magnús Sigurðsson, frá
Heiði á Gönguskörðum:
Þótt ég seinast sökkvi í mar
sú er eina vörnin
að ekki kveinar ekkjan par
eða veina börnin.
Næstu vísur eru heimagerðar
og nefnast Andvökuvísur:
Andvakan á allar rætur
innst í sálarfylgsnum manns.
Þarna margar myrkar nætur
minningarnar stíga dans.
Fyrr við sælu friðarnátta
féll í dróma hugur minn.
Þreyttur gekk ég þá að hátta,
það var allur munurinOj
Veit mér Drottinn, enn ogaftur
æskumannsins næturfró
svo mér veitist viðnámskraíiur
vorsins til - og lengur þó.
Kýs ég lifa eins og aðrir
indíánasumarið.
Pegar allar falla fjaðrir,
fagna því sem tekur við.
Piltur og stúlka, húnvetnsk
að sögn, slitu trúlofun sinni.
Þá kvað hann, en hún svaraði
þegar:
Einatt þrjóta yndiskjör
í hafróti kífsins.
Skilja hljótum, veigavör
á vegamótum lífsins.
Veit ég beinn minn vegur er.
Verður neinn ei skaðinn.
Kemur einn þá annar fer
ungur sveinn f staðinn.
Þessa fyrirbæn kvað Sigurður
Kristjánsson, Leirhöfn:
Hvar sem bólið byggja fer
burtu róli mæða.
Góða njólu gefi þér
gylfi sólarhæða.
Signý Hallgrímsdóttir kvað
um hest:
Fer um bakkann, fælist
krakkann,
forðast rakkann undir slit,
reisir hnakkann, hringar
makkann,
hefur blakkan yfirlit.
Þá kemur vetrarvísa eftir
Rósberg G. Snædal:
Blakta á hæðum héluð strá,
hemar flæði og tjarnir.
Vilja mæða veikum á
vetrarnæðingarnir.
Vestur-íslendingur kvað til
ættjarðar sinnar:
Þína hreinu, mæru mynd
mun ég reyna að geyma,
meðan treinist lífsins lind
lifi ég einatt heima.
Gísli Ólafsson kvað um ævi-
feril sinn:
Hryggð éggat og fögnuð fyllst,
fundið, glatað, brotið,
áfram ratað, einnig villst,
elskað, hatað, notið.
Þá birti ég þrjár vísur eftir
hinn mikilvirka vísnasafnara
Sigurð J. Gíslason:
Vísur góðar vil ég skrá,
vernda Ijóða hylli,
láta fljóð og firða sjá
frónska þjóðar snilli.
Mörgum hefur stundir stytt
stakan langa daga.
Ekki gleður andann neitt
eins og falleg baga.
Mun það vera mest um vert
mála í veröldinni
að þú öðrum getir gert
glatt og hlýtt í sinni.
Einhverju sinni varaði Páll
Zophoniasson bændur við því
að setja á vetur lömb undan
ám sem ættu það til að „drepa
undan sér“. Þetta var haft að
gamni og sendi Guðmundur á
Sandi Páli þessa vísu:
Á ýmsar hliðar veltur vömb,
vandi erað rekja hennar spor.
Ég hefsett á átján lömb
sem ærnardrápu næstliðið vor.
Næsta vísa er frá þeim tíma
er hákarlaveiðar voru stund-
aðar:
Þótt ég sé mjór og magur
á kinn
mana ég þig sláni.
Komdu nú á krókinn minn
kjaftastóri gráni.
Jóhann Ásgrímsson á Hólma-
vaði kvað:
Gaman er að glettunni.
Gott að hlýða og þegja.
Heyri ég fyrir hettunni
hvað þeir vitru segja.
Kristján Jónsson kvað:
Geng ég dapur gegnum kífs
gremjusollna strauma,
en sælla nýt þó löngum lífs
í landi minna drauma.