Dagur - 13.07.1991, Qupperneq 12

12 - DAGUR - Laugardagur 13. júlí 1991
Dulspeki
Einar Guðmann
Erum við í viðjum vanans?
Það er ekki laust við að undan-
farið hafi orðið vart við baráttu
á milli hinna svokölluðu „hefð-
bundnu“ lækningagreina og
hinna „óhefðbundnu“ eins og
gárungarnir segja. Það er á eng-
an hátt undarlegt ef svo má að
orði komast. Takmark þessara
tveggja greina er í eðli sínu
ákaflega ólíkt. Sennilega koma
áhangendur þessara greina
alltaf til með að lenda í árekstr-
um á meðan þeir sameina eða
sætta ekki viðhorf sín til hver
annars. Það er nokkuð merki-
legt að þeir sem stunda hinar
svokölluðu „óhefðbundnu“
lækningar eru allir á svipuðum
nótum hvað grundvallaratriði
varðar og það merkilega er að í
stefnu þeirra felst einmitt
ástæðan fyrir því hve erfitt þeir
eiga uppdráttar í þjóðfélaginu
eins og það er í dag. Hinar
svokölluðu „óhefðbundnu“
lækningar flokkast meðal ann
ars undir „heildrænan" lífsstíl
þar sem áherslan liggur fyrst og
fremst í að láta líkamann við-
halda sér sjálfum og lækna sig
sjálfan án utanaðkomandi efna
eða aðferða sem ekki gcta talist
náttúrulegar. Þar er ef til vill ein
ástæðan fyrir því að hinar
„heildrænu“ aðferðir eru ekki
eins algengar og þær ef til vill
gætu verið. Hversu margir
skyldu frekar kjósa að gjör-
breyta öllum sínum lífsstíl,
mataræði og hátterni til hins
betra í stað þess að gleypa eina
pillu sem losar þá við þann sjúk-
dóm sem hrjáir þá?
Munurinn á þessu tvennu er
að í hinni „heildrænu“ stefnu er
ekki einungis reynt að koma í
veg fyrir afleiðingar subbulegs
lífernis, heldur einnig að bæta
það þannig að komist verði fyrir
orsök þeirra sjúkdóma sem
annars herjuðu á heilsufarið.
Það er einmitt það sem margir
læknar í dag þurfa að berjast
við. Fólk er tilbúið að fara í
uppskurði, stutta endurhæf-
ingu, éta pillur og svo framvegis
en það er ekki tilbúið að fórna
þeim lífsháttum sem það hefur
vanið sig á og sem hafa leitt það
út í þáð slæma heilsufar sem við
er að etja. Verst er síðan að oft
á tíðum er ekki komist fyrir
orsök meinsins heldur einungis
tekist að kæfa afleiðinguna
tímabundið.
Einfalt dæmi um það er þegar
fólk fær tilvísun frá lækni til
þess að fara í nudd vegna
vöðvabólgu. Það finnst öllum
gott að fara í nudd svo til þess
þarf ekkert átak. En þrátt fyrir
að vitað sé að orsök vöðvabólg-
unnar sé ekkert annað en hreyf-
ingarleysi, kyrrseta eða einhæf-
ar stellingar langtímum saman
þá leggur fólk oft á tíðum ekki
út í það átak að breyta lífsstíl
sínum á þann veg að það komi í
veg fyrir vöðvabólgu með auk-
inni hreyfingu eða þjálfun.
Þarna erum við auðvitað ekki
að berjast við neitt annað en
vanann og hið gífurlega átak
sem oft þarf til að breyta rétt.
Ég segi breyta rétt vegna þess
að oftast veit fólk hvað er gott
fyrir það og hvað ekki en samt
fer það ekki eftir því. Það er
ekki gott mál ef litið er á lækn-
ingastofur eins og bifreiðaverk-
stæði sem hægt er að fara á ef
eitthvað bilar.
Ekki er langt síðan greint var
frá því í heimildamynd í sjón-
varpinu að hin mikla kynning
sem gerð hefur verið á hollu
mataræði hefði skilað sér til
almennings í Bandaríkjunum á
þann hátt að almenningur vissi
hvað gott væri að borða og jafn-
vel keypti þann mat en holli
maturinn var hins vegar ekki
borðaður. Það er vegna þess að
fólk kaupir grænmeti, ávexti og
annan hollan mat þegar það
verslar inn með það á samvisk-
unni að það verði að borða holl-
an mat en kaupir jafnframt
einnig mat sem fljótlegt er að
elda og er mikið unninn og end-
ar síðan með því að borða ein-
ungis það síðarnefnda og láta
hollustufæðið liggja undir
skemmdum þar til það endar úti
í ruslatunnu. Þetta er vaninn.
Við lifum í svo stórfenglegum
nautnaheimi að auðvelt er að
ánetjast matarvenjum eða
lífsstíl sem á engan hátt er
heilnæmur. Þarna er ein ástæð-
an fyrir því að það renna á
mann tvær grímur þegar hugsað
er til allrar þeirrar fyrirhafnar
og fjármuna sem veitt er í heil-
brigðiskerfið sem aðallega nýt-
ist í að losna við afleiðingar
rangra h'fshátta en ekki orsök.
Ef til vill er kominn tími til að
gera sér grein fyrir að nauðsyn-
legt er að gera sjálfur það sem
gera þarf með heildrænum lífs-
stíl og hætta að líta á það sem
sjálfsagðan hlut að hægt sé að
senda líkamann í viðgerð eins
og hverja aðra vél rétt eins og
við sjálf berum ekki ábyrgð á
honum. Að uppskera eins og
maður sáir hefur djúpstæðari
merkingu en hugarflugið nær að
skynja. Lausnin á viðjum van-
ans sem heldur okkur föstum í
óheilnæmum siðum er ekki
fólgin í þjóðfélagsbreytingum
eða umhverfinu. Hún býr hið
innra með okkur. Hver og einn
verður að líta í eigin barm og
reyna að nálgast sjálfan sig á
þann hátt að hið æðra sjálf og
hugurinn nái að ráða ferðinni
en ekki andlegur sofandaháttur
sem leiðir til þess að aldrei er
rétt breytt þó betur sé vitað.
íAKÞANKAR
Kristinn G. Jóhannsson
Um kartöflur og arfa og virtan
lögfræðing og borgarfulltrúa og réttar-
geðlækni og rektor og fyrrverandi
bæjarstjóra og arfa og kartöflugarða
Júlí 1991.
Kunnugir menn og margfróðir
lesendur mínir halda því nú
fram að ekki hafi annar núlif-
andi íslendingur skrifað af jafn
mikilli þekkingu né víðsýni um
kartöflurækt í heimagrafreitum
en einmitt ég. Þessu trúi ég af
alkunnri hógværð og hefi látið
undan þrýstingi þessara í þá
veru að taka saman þessa
útsæðispistla og gefa út á bók
öðrum til lærdóms og eftir-
breytni. Mér skilst einna helst
að Framsóknarflokkurinn ætli
að gefa bókina út fyrir næstu
jól og verður tileinkuð Byggða-
stofnun. Titill bókarinnar verð-
ur „Arfavitlaust útsæði á röng-
um stað“.
Ég get svo til viðbótar fyrri
fróðleik uppljóstrað að ég tel
þá athöfn að reita arfa göfug-
asta þátt kartöfluræktar og
mannbætandi iðju. Ég held
líka hún efli mönnum rósemi
hugans og þar með skýra
hugsun. Þess vegna lít ég
einnig svo á að miklu fleiri
ættu að snúa sér að arfa á
kvöldin sér til hugarheilsubót-
ar og æfa sig í að hafa hreint í
kringum nytjaplöntuna, kart-
öflugrasið. Alltof mörg dæmi
finnst mér birtast og heyrast
um málflutning fólks sem
greinilega hefur ekki komið
nálægt arfaverkum nýlega.
Hérna á eftir fara nokkur dæmi
um svoleiðis:
Ég ætla að byrja á því að
vitna í blað allra landsmanna,
Morgunblaðið, 29. júní sl. Þar
er grein eftir Leif Sveinsson
sem kynntur er sem lög-
fræðingur í Reykjavík. Hann
fjallar í ritgerð sinni sem heitir
„Kaffipokakempan frá Camp
David“ um opnun Perlunnar á
Öskjuhlíð. Þar segir svona:
„Manndrápsperlan með
dauðalyftunni kostaði 1300
milljónir..." og síðar í sama rit-
verki: „Ég treysti svo frænda
mínum Eyjólfi Sæmundssyni,
forstöðumanni Vinnueftirlitsins
til þess að loka Perlunni, áður
en fleiri slys verða í þessu
óhappahúsi." Höfundur kvart-
ar einnig yfir því að dómpró-
fastur skyldi ekki fenginn til að
vígja „Sýndarmennskumust-
erið“. Skoðanasystur Leifs frú
Ólínu Þorvarðardóttur finnst
mikið til’um ritsmíðina og segir
þess vegna í sama blaði 4.
júlí: „Virtur lögfræðingur hér í
borg, Leifur Sveinsson, bendir
réttilega á það í Morgunblað-
inu um síðustu helgi hversu
opnunarathöfn hússins var
táknræn fyrir hugarfarið sem
einkennt hefur alla fram-
kvæmd þess.“ Þegar virtur
lögfræðingur í Reykjavík og
vinkona hans, borgarfulltrúi
Ólína Þorvarðardóttir nýta sér
skelfilegt óhapp sem varð í
lyftu hússins á opnunardegi til
að gera bygginguna að
„manndrápsperlu" með
„dauðalyftu'1 og heimta lokun
„óhappahússins“ og kalla til
ættmenni sín sér til fulltingis er
skörin dálítið farin að færast
upp í bekkinn og ósmekklegri
málflutningur er til allrar ham-
ingju vandfundinn ekki síst
þegar þau bæði láta að þvf
liggja að bölvun hvíli yfir
mannvirkinu vegna vígslu-
leysis. Nú efast ég ekki um að
báðir þessir höfundar eru
sannkristnir þótt skrif þeirra
gefi ekki tilefni til að álykta
sem svo. Ekki hefi ég neinn
áhuga á að blanda mér í
innansveitarmál Reykvíkinga
eða framkvæmdir sem þeir
kjósa að stofna til en mér er
hins vegar áhyggjuefni sú
aðferð sem notuð er í stað
raka til að ófrægja andstæð-
inga sína og fordæmingin og
bölvunin sem kölluð eru yfir
það sem ekki er þóknanlegt
ofangreindum höfundum er
með ósköpum. Ég álykta
þessir rithöfundar báðir þyrftu
að komast í góða arfaflækju
sér til andlegrar hreinsunar.
Ég ætla næst að taka dæmi
úr Þjóðviljanum 3. júlf sl. Þar
er á foréíðu fjallað um mis-
munandi skoðanir heilbrigðis-
ráðherra Sighvats Björgvins-
sonar og Láru Höllu Maack
vegna stofnunar réttargeð-
deildar. Það ber að skilja sem
svo að Lára Halla, réttargeð-
læknir, sé ósátt við aðferðir
ráðherra við að koma á vistun
geðsjúkra afbrotamanna. Um
það er ekkert að segja. Það
verður þó að segjast að
lækninum fer sem lögfræð-
ingnum í dæminu hér að fram-
an þegar að rökum kemur.
Læknirinn segir að hún geti
ekki borið ábyrgð á þessum
ákvörðunum enda ætli ráðu^
neytismenn með þeim að
„standa að verkefninu eins og
tíðkast á miðöldum, nefnilega
með aftöku sjúklinganna." Hér
er svakalega tekið til máls ekki
síst þegar okkur er sagt að hér
tali eini sérfræðingur landsins
á sviði réttargeðlækninga.
Þessi læknir gerir ítarlegar
kröfur um faglega umfjöllun
þess málaflokks sem hún er
sérfræðingur í. Tæpast er
þetta orðbragð líklegt til að
efla mönnum trú á fagleg
vinnubrögð. Sérfræðingar í
hverri grein þyrftu að brjóta
garðshorn og koma sér upp
arfamiklum kartöflugarði til að
koma skikki á vísindi sín.
Eigum við að minna á fleiri
dæmi um ræktunarlausan
málflutning: Sigmundur há-
skólarektor heldur því fram við
útskrift háskólanema að sam-
vinnu Evrópuþjóða nú megi
líkja við það stjórnarfar sem til
skamms tíma hneppti Austur
Evrópu í fjötra ófrelsis, kúgun-
ar og niðurlægingar. Bjarni
Einarsson lætur að því liggja í
sjónvarpsviðtali að íslenskir
ráðherrar bruggi okkur laun-
ráð og séu í þann mund að
skerða sjálfstæði þjóðarinnar
með leynisamningum vegna
efnahagssamvinnu þjóða.
Þetta er ekki einu sinni frum-
leg kenning hjá Bjarna heldur
hefur hún verið notuð með
hléum allt frá stríðslokum.
Háskólinn og Byggðastofn-
un þyrftu að koma sér upp
garðholu úti undir vegg fyrir
starfsmenn sína til að æfa sig
í að hugsa vel og drengilega
um hvaðeina sem þeir fjalla
um með munninum.
Niðurstaða mín er í stuttu
máli sú að miklu fleiri kartöflu-
garða vanti víða um land og
auk þess legg ég til að bannað
verði að hafa um hönd arfaeit-
ur heldur skuli garðeigendur
rífa upp sitt illgresi með hand-
afli sjálfum sér til menningar-
auka og ef það mætti verða
þeim til nokkurs þroska.
Kr. G. Jóh.