Dagur - 21.03.1992, Qupperneq 11

10 - DAGUR - Laugardagur 21. mars 1992
Anna Guðrún Torfadóttir myndlistarmaður
hefur búið á Akureyri síðastliðin tíu ár eða frá því að þau hjónin
sáu auglýst timburhús í Innbænum eins og hún orðar það. Hún er myndlistar-
maður og útskrifuð úr grafíkdeild Myndlista- og handíðaskólans og hefur auk
þess stundað nám við vefnaðardeild sama skóla. Á undanförnum árum hefur
hún starfað nokkuð við hönnun og gerð búninga fyrir ýmsar uppfærslur leik-
húsverka auk þess að taka þátt í sköpun leikmynda. Hún segir að upphafið að
leikhúsferli sínum megi rekja til þess er Leikfélag Akureyrar færði breska
söngleikinn My Fair Lady upp fyrir nokkrum árum. Söngleikurinn hafði notið
mikilla vinsælda þegar hann var sýndur í Þjóðleikhúsinu snemma á sjöunda
áratugnum og því mikið undir lagt til að sýning Leikfélags Akureyrar
heppnaðist sem best og meðal annars var breska listakonan Una Collins fengin
til þess að hanna búninga. Una var ekki ókunnug íslensku leikhúslífi.
Hún hafði þá þegar starfað að mörgum verkefnum hér á landi en vantaði
aðstoðarmanneskju til að vinna við hina umfangsmiklu sýningu á
My Fair Lady. Anna Guðrún hafði þá nýlega lokið námi og kveðst hafa fengið
kjörið tækifæri til að takast á við áhugavert verkefni ekki síst þar sem hún hafi
kynnt sér nokkuð sögu og gerð leikbúninga á meðan hún var við nám
í Myndlista- og handíðaskólanum.
huga að húsnæði,“ sagði Anna Guðrún.
„Við áttum orðið þrjár dætur og þurftum
því að fara að koma okkur upp einhverju
framtíðarhúsnæði. Við höfðum bæði verið
við nám og ekki hugað að því í neinni
alvöru fyrr en við sáum auglýst til sölu
gamalt timburhús í innbæ Akureyrar.
Okkur fannst að þarna væri draumahúsið
okkar komið - timburhús í Innbænum og
við hringdum í Helga og Soffíu og báðum
þau um að skoða húsið. Pau hvöttu okkur
síðan til þess að koma norður og líta á
þetta „draumahús." Helgi tók á móti okk-
ur á flugvellinum og þegar við vorum sest
inn í bílinn hjá honum sagði hann að best
væri að við byrjuðum á því að líta á húsið.
Hann ók síðan spölkorn frá vellinum - til
norðurs meðfram brekkunni og nam stað-
ar fyrir framan grátt og viðamikið stein-
húðað hús, sem reis eins og virki upp af
eyju á milli tveggja umferðaræða." Anna
tók sér málhvíld og náði í meira af pipar-
Leikhúsbakterían náði tökum á henni í
gamla Samkomuhúsinu undir brekkunni á
Akureyri og hefur síðan hefur hún starfað
við búninga fyrir ýmis leikhúsverk bæði
hér á Akureyri og í Reykjavík, oft í sam-
vinnu við Unu Collins, sem tekur alltaf
öðru hvoru að sér verkefni hér á landi.
Anna er nýlega komin heim frá því að
starfa við uppfærslu íslensku óperunnar á
Óthello eftir Guiseppe Verdi ásamt Unu
Collins en óperan var frumsýnd í febrúar
síðastliðnum. Þá hefur hún unnið plakat
fyrir Freyvangsleikhúsið vegna uppfærslu
rokkóperunnar Messíasar Mannssonar
eins og „Jesus Christ Superstar“ hljómar
í þýðingu Emelíu Baldursdóttur og
Hannesar Arnar Blandon. Svið Önnu sem
myndlistarmanns hefur því legið jafnt fyrir
innan dyr leikhússins sem utan. Pannig
skarast heimar hinna einstöku listgreina
ætíð og eitt listform er öðru háð þegar að
framsetningu og túlkun kemur.
„Við kynntumst bænum
ágætlega í þessum ferðum
og fundum að þar dafnaði
ágætt mannlíf.“
„Okkur kom til dæmis veru-
lega á óvart hvað mikið var
um Icikhús- og tónlistarlíf í
bænum og nágrannabyggð-
um.“
Leikhúslíf á
teikniborðinu
Sáum auglýst timburhús
í Innbænum
Anna Guðrún er Reykvíkingur - hrein-
ræktaður Vesturbæingur af Melunum í
Reykjavík en flutti til Akureyrar fyrir tíu
árum og settist að í gamla Innbænum. En
hvað kom til að að myndlistarmaður tók
sig upp af grónum götum höfuðborgarinn-
ar - þess staðar sem leiðir svo margra hafa
legið til að undanförnu og ákvað að setjast
að norður á Akureyri? Anna kvaðst ekki
hafa komið til Akureyrar fyrr en á fullorð-
insárum en maður hennar, Kristján
Jóhannsson, sem einnig er myndlistarmað-
ur og kennari, er ættaður frá Siglufirði og
var því kunnugur lífinu og tilverunni úti á
landi. Anna sagði að aðdraganda þessarar
ákvörðunar megi rekja tii ágætra kunningja
þeirra á Akureyri, Helga Vilberg, skóla-
stjóra Myndlistarskólans og Soffíu konu
hans og þau hafi farið nokkrum sinnum í
heimsókn til þeirra á áttunda áratugnum.
„Við kynntumst bænum ágætlega í þess-
um ferðum og fundum að þar dafnaði
ágætt mannlíf. En áhuginn fyrir því að
setjast hér kviknaði þó ekki nærri strax.
Hann varð ekki til fyrr en við fórum að
mintutei, sem reyndist hinn besti drykkur
þegar þörf er á að taka sér hvíld frá kaffinu
- þjóðardrykk íslendinga.
„En við sáum ekkert timburhús - hvað
þá lítið timburhús, sem við vorum búin að
ímýnda pkkur í bláma fjarlægðarinnar að
biði okkar þarna undir brekkunni. Nei
þetta var höll. Helgi sagði að húsið væri
alveg tilvalið fyrir okkur. Við dvöldum
síðan á Akureyri yfir helgina og þótt aldrei
hafi verið ætlunin að flytjast til Akureyrar
ákváðum við að slá til. Þarna væri ef til vill
komið tækifærið sem við vorum að bíða
eftir til að eignast húsnæði þar sem við
gætum haft vinnustofur. Bæði fylgir
ákveðinn kostnaður því að leigja sér hús-
næði fyrir vinnustofu úti fyrir í bæ og
einnig töldum við ókost að þurfa að fara of
langt frá börnunum." Anna Guðrún
kvaðst hafa komið sér upp grafíkpressu
þegar hún lauk námi sínu við Myndlista-
og handíðaskólann og rekur nú grafík-
vinnustofu í kjallaranum hjá sér við Aðal-
stræti 63.
Leikhúslíf á teikniborðinu
Peim brá nokkuð í brún þegar þau sáu
húsið við Aðalstræti í fyrsta skipti - ekkert
timburhús heldur gráan stein, sem reis af
sléttunni undir Eyrarlandsholtinu. Þá var
ekki búið að byggja á nærliggjandi lóðum
og gamli Innbærinn hafði heldur ekki takið
þeim stakkaskiptum sem síðan hafa orðið.
En þau hrukku ekki til baka heldur luku
upp dyrum og tóku að skapa sér heimili
innan þessara forsköluðu timburveggja,
sem virkuðu svo gráir og ógnvekjandi í
upphafi. Þau hafa komið sér vel fyrir í
„kastalanum" en Anna sagði að þau hafi
raunar ekki lokið því verki - heldur væru
að gera húsið upp í áföngum og enn væri
margt óunnið.
En hvernig var fyrir Reykvíkinginn og
myndlistarmanninn að flytja til Akureyr-
ar?
„Okkur fannst gott að koma hingað.
Nágrannarnir tóku okkur vel - buðu okkur
velkomin og dag nokkurn kom einn þeirra
með grænmeti úr garðinum hjá sér og
færði okkur. Vissulega kom margt á óvart.
En þar var ekki síður um hið jákvæða í
mannlífinu að ræða. Okkur kom til dæmis
verulega á óvart hvað mikið var um
leikhús- og tónlistarlíf í bænum og
nágrannabyggðunum. Þessir þættir eru
meira að segja enn að koma á óvart. Mér
verður hugsað í því sambandi til Freyvangs-
leikhússins og uppfærslunnar á Messíasi -
hvað mikið er til af góðu söng- og tónlist-
arfólki í sveitinni. En eðlilega er einnig
margs að sakna úr höfuðborginni ef menn
vilja endilega eyða tímanum til að hugsa
um þá hluti. Maður fer síður á kaffihús en
ég nýt þess þá ef til vill enn betur að fá fólk
í heimsókn. Og vissulega missum við af
ýmsu - til dæmis myndlistarsýningum, sem
ég gæti alveg hugsað mér að fylgjast með.
En ef út í það er farið þá finnst mér að ég
búi alls ekki úti á landi. Umgjörð bæjarins
er mjög rúm og við erum í alla staði mið-
svæðis hér við fjörðinn. Auðvelt er að
skreppa til Reykjavíkur eða til Siglufjarð-
ar yfir helgi svo dæmi sé nefnd. Við stund-
um einnig mikið útilíf - höfum verið dug-
leg að ferðast og skoða náttúru landsins.
Við höfum farið í útilegu á hverju einasta
sumri. Kristján er mikill steinasafnari og
kemur því oft klyfjaður úr ferðalögum.
Mér finnst að við séum í nánari tengslum
við landið og náttúruna hér á Akureyri en
meðan við bjuggum í Reykjavík og það
bætir að mörgu leyti upp skaðann sem
hlýst af því að missa af áhugaverðum við-
burðum í höfuðborginni.“ Anna Guðrún
segir að þetta sé oft aðeins spurning um
Laugardagur 21. mars 1992 - DAGUR - 11
hugarfar. Hver staður hafi upp á margt að
bjóða. Menn velji eitt en kjósi að hafna
öðru þegar þeir ákveði sér stað til að búa
á.
Þegar elsta dóttirin lauk upp fyrir komu-
manni um kvöld snemma í þessum mánuði
blasti við hlýlegt heimili sem ber vott um
listræn viðfangsefni húsráðenda. Á teikni-
borði Önnu Guðrúnar voru skissur af
plakati fyrir sýningu Freyvangsleikhússins
á Messíasi og dóttirin, sú sama og kom til
dyra, var að æfa dansspor fyrir keppni í
listhlaupi á skautum. Þótt Anna hafi starf-
að mikið í tengslum við leikhús á síðari
árum kveðst hún aldrei hafa haft áhuga á
að stíga sjálf á fjalirnar. Sköpunargáfan og
túlkunarþörfin hafa birst í samspili huga
og handa á teikniborðinu og leikhúsið síð-
an notið góðs af.
„Dóttir mín sagði að pabbi sinn
hefði málað þessa mynd“
Frá því að Anna Guðrún vann með Unu
Collins vegna sýningarinnar á My Fair
Lady hefur hún starfað við hönnun og gerð
leikmynda og búninga fyrir ýmsar upp-
færslur leikhúsverka. Má þar nefna Bréf-
berann frá Arles hjá Leikfélagi Akureyrar
en þá máluðu Anna Guðrún og Kristján
maður hennar upp verk eftir þá þekktu
listamenn, Hollendinginn Vincent van
Gogh og Frakkann Paul Gaugain enn þau
voru hluti leikmyndarinnar. Anna Guðrún
sagði frá því að þau hefðu eitt sinn verið
að fletta listaverkabók ásamt gestum sín-
um og þá hafi dóttir þeirra komið og þegar
hún sá mynd van Goghs á einni síðunni
hafi hún sagt skýrt og greinilega frá því að
pabbi sinn hefði málað þessa mynd. Anna
Guðrún vann einnig við búninga og hannaði
meðal annars og útbjó öll dýragerfin þegar
Leikfélag Akureyrar sýndi Kardimommu-
bæinn og hún sá um útfærslu leikmyndar
og búninga vegna uppfærslu á Húsi
Bernörðu Alba eftir Garcia Lorca hjá
sama leikfélagi. Anna Guðrún starfaði
einnig við uppfærslu á söngleiknum Kysstu
mig Kata hér á Akureyri á síðastliðnum
vetri. Þá hannaði hún dýragerfin vegna
sýningar Töfraflautunnar eftir Mozart og
aðstoðaði Unu Collins við gerð búninga.
Anna Guðrún kom einnig við sögu sýning-
ar Leikfélags Akureyrar á Heill sé þér
þorskur eftir Guðrúnu Ásmundsdóttur þar
sem hún hannaði bæði leikmynd og bún-
inga.
Una Collins er kraftmikill og
sérstæður persónuleiki
Anna Guðrún hefur unnið talsvert með
Unu Collins frá því þær hófu samstarf við
uppfærsluna á My Fair Lady á fjölum
Leikfélags Akureyrar. Hvernig hefur
henni líkað að vinna með Unu og hvernig
manneskja er þessi þekkti leikmynda-
hönnuður?
„Una er mjög sérstakur persónuleiki.
Hún er kraftmikil og alveg einstakur
vinnuþjarkur. Hún hefur starfað mikið í
Þýskalandi og einnig í arabalöndum. Hún
hefur af mikilli reynslu að miðla og fyrir
mér var samstarfið með henni eins og
mjög strangur einkaskóli. Hún er dæmi-
gerður listamaður og tekur hlutverk sitt
mjög alvarlega. Þegar Una Collins tekur
einhvern að sér þá eignar hún sér þann
sama með húð og hári. Ég reyndi að sjálf-
sögðu að læra sem mest af henni því hún
hefur mikið að gefa frá sér þrátt fyrir stór-
brotinn persónuleika og á margan hátt
mjög sérstæðar skoðanir. Ég hafði hugsað
mér að taka ekki að mér verkefni í
Reykjavík í bráð til að vera heima með
fjölskyldunni en þegar mér bauðst að
starfa í Óperunni í vetur þá stóðst ég ekki
mátið og sé vissulega ekki eftir því.“
Lífsreynsla á ferðalögum
Anna Guðrún hefur ferðast töluvert og
þegar við hittumst aftur í Gallerí Allra-
Handa í Listagilinu nú í vikunni var ekki
úr vegi að spyrja hana ,um það sem hún
hafi séð og heyrt á ferðalögum sínum. Hún
hefur heldur ekki alltaf lagt fyrir sig hefð-
bundið ferðaform landans til sólarstranda
eða verslunargatna stórborganna. Eitt sinn
fór hún til Kenýa í Afríku þar sem Helgi
bróðir hennar vann að verkefni á vegum
Sameinuðu þjóðanna. „Hann bjó á meðal
innfæddra manna af Masaja ættflokki.
Masajarnir eru mjög sérstakir - háir,
grannir og glæsilegir í útliti auk þess að
vera fríðir sýnum. Masajar eru hirðingjar
og flakka um með búsmala sinn til og frá.
Þeir eru einnig þekktir fyrir að vera miklir
hlaupagarpar og virðast geta hlaupið
klukkustundum saman.“
Anna Guðrún sagði að tíminn væri mjög
afstætt hugtak á meðal þeirra. Þeir hafi allt
annað tímaskyn en við. Ef Masaji segir að
eitthvað taki stutta stund - til dæmis að
fara á milli tiltekinna staða þá geti það þýtt
bæði tíu mínútur og einnig tíu daga. Anna
Guðrún sagði einnig að vestræn áhrif væru
að byrja að ryðja sér til rúms á meðal
þeirra en það væru ekki ætíð heillavænleg-
ustu áhrifin sem fyrst skytu rótum. Hún
sagði að Helgi bróðir sinn hefði aðstoðað
ættarhöfðingjann í þorpinu þar sem hann
bjó við að komast á sjúkrahús og eftir það
hefði höfðinginn litið á hann sem lífgjafa
sinn. Þau fóru til hans í heimsókn og
kvaðst Anna hafa tekið eftir að hann bar
amerískt armbandsúr með mynd af teikni-
myndahetjunni Mikka mús á handleggn-
um - hlægilegt og þó ekki hlægilegt í senn
því það sýndi hvernig hin vestrænu áhrif
bærust samhengislaust til þessa fólks og
yrðu því stundum afkáraleg. Hún sagði
einnig frá því er ættarhöfðinginn hugðist
kaupa sér bíl og fékk „lífgjafa“ sinn til
þess að koma með sér. Hinn fíni farkostur
reynist vera gömul Toyota Corolla og á
meðan þeir voru að skoða bílinn hefði
heill her af mönnum verið í kringum þá og
ræðst mikið við. Dálítið undarlegt hefði
verið að heyra óminn af tungumáli Masaj-
anna og hugtakið Corolla hljóma eins og
taktslátt við tungutakið.
Borgaði sig ekki að kalla á
lögreglu ef afbrotamaðurinn var
enn á lífi
„Varðmaðurinn við blokkina þar sem fjöl-
skylda bróður míns bjó var af innfæddum
uppruna og var hann vopnaður boga og
örvum. Bogi og örvar rjúfa ekki þögnina á
nóttunni eins og riffilskot, sem myndu
vekja alla í nágrenninu. Þannig er mat
manna á mannslífinu allt annað þarna en
við eigum að venjast. Þjófur á nóttu er
drepinn og mér var sagt að ef brotist væri
inn þá væri betra að drepa þjófinn áður en
kallað væri á lögregluna -en láta hana síð-
an koma og hirða skrokkinn því kerfið
væri svo þungt í vöfum að ekki borgaði sig
að fá lögreglu ef afbrotamaðurinn væri enn
á lífi.“ Anna sagði að mjög sérstakt hefði
verið að koma þarna og mikil lífsreynsla
fólgin í því að kynnast menningu sem væri
svo gjörólík þeirri sem við þekktum.
Skotraufarnar opnuðust og tvær
núnútur urðu að tveimur vikum
Anna Guðrún lenti einnig í ákveðinni lífs-
reynslu í ferð til írlands. Hún var á ferð í
Texti: Þórður Ingimarsson
Myndir: Rikki
Belfast með föður sínum, Torfa Ólafssyni,
sem er fórmaður kaþólska safnaðarins á
íslandi. Þau voru ásamt vini hans að koma
af fundi írsks bókaútgefanda varðandi
Iprentun bókar þegar þau gengu fram á hóp
af börnum og unglingum sem héldu á litl-
um flöskum. Hún sagði að mikil spenna
hefði virst liggja í loftinu og margt fólk var
úti í gluggum. Skyndilega hafi bryndreki
birst og um leið byrjuðu börnin að kasta
flöskunum að honum. Þá hafi komið í ljós
að það sem virtist vera mjólk var málning.
„Þegar drekinn nam staðar hlupu þau
burt en þá opnuðust allar skotraufar og
byssukjaftarnir beindust að okkur. Við
stóðum skelfingu lostin á götuhorninu og
tvær mínútur urðu að tveimur vikum á
einu augabragði." Anna kvaðst vera viss
um að Bretarnir hefðu skellihlegið að
þeim þarna inni í bryndrekanum. Hversu
aumingjaleg þau hafi verið. Anna Guðrún
sagði erfitt að lýsa ástandinu á Norður-
írlandi eins og það væri í raun og veru.
Þarna búi tvær þjóðir og þjóðerniskennd
íranna sé óbifanleg. Þótt talað sé um trú-
arbragðastríð í daglegu tali þá liggi mörkin
á milli hinna innfæddu íra og Englendinga
sem búa á Norður-írlandi. Deilurnar snú-
ist því í raun um þjóðerni og sjálfstæði
hinna innfæddu en þær aðstæður að írar
séu kaþólskir en Englendingar mótmæl-
endur færi blæ trúarbragðanna á þessar
deilur. Anna Guðrún rifjar aftur upp sam-
skipti sín við Unu Collins í þessu sam-
bandi. „Þarna gátum við deilt um málefni
sem ekki snerti leikhúsið. Ég er kaþólsk og
stóð ætíð með írunum en Una, sem er
Breti af gyðingaættum, mátti helst ekki
heyra minnst á þá.“
Anna Guðrún hefur víðar orðið áhorf-
andi að atburðum sem tengjast þjóðernis-
deilum. Hún var þá stödd í Madríd og
morgun einn þegar hún vaknaði var lög-
reglan búin að umkringja nágrennið. Þessi
lögregluaðgerð hafi staðið í sambandi við
hryðjuverkasamtök Baska. Anna Guðrún
sagði að margt væri sameiginlegt með bar-
áttu þeirra og baráttu íranna. „Baskarnir
eru sérstakur þjóðflokkur og eru ekkert
skyldir Spánverjum. Þeim finnst því að
þeir séu aðeins undirokaður minnihluta-
hópur á Norður-Spáni sem ekki sé hlustað
á.“ Anna Guðrún hefur einnig verið í
Dubrownik á Adríahafsströndinni, sem
mjög hefur komið við sögu í stríði Serba
og Króata. Hún var þó ekki í neinum lífs-
háska þá enda mörg ár síðan en hún
kvaðst hafa hugsað mjög mikið til þess
staðar að undanförnu og séð fyrir sér
hvernig óbætanlegar sögulegar byggingar
hafi orðið eyðileggingunni að bráð í sjálf-
stæðisbaráttu minnihlutaþjóðar.
„Ég sé ekki eftir að hafa
flutt hingað
En frá útlöndum og ævintýralegum ferða-
lögum Önnu Guðrúnar Torfadóttur um
heiminn og til Akureyrar á nýjan leik.
Anna Guðrún hefur búið ásamt fjölskyldu
sinni á Akureyri í tíu ár og því liggur beint
við að spyrja hana hvort hún sé orðin
Akureyringur. Hún svaraði um hæl og
kvaðst aldrei verða Akureyringur. Hún
sagði að fólk væri að vanda um við sig
vegna þess að hún tali með sunnlenskum
hreim en sér finnist ekki rétt að fara að
taka upp breyttan framburð þótt hún hafi
flutt á milli landshluta eingöngu til að
þóknast einhverjum sem þurfi að hlusta á
sig. „Eru menn ekki áfram Þingeyingar
eða Borgfirðingar í huga sínum þótt þeir
flytji til Reykjavíkur. Fólk flýr aldrei upp-
runa sinn með búferlaflutningum. Mér
finnst að ég megi vera stolt af uppruna
mínum á sama hátt og fólk, sem flytur
utan af landi er stolt af uppruna sínum þótt
það hafi sest að í Reykjavík.“
- En hafa Ákureyringar reynst öðruvísi
en þú bjóst við?
„Akureyringar eru upp til hópa ágætis-
fólk. Mér finnst einna helst að smávegis
ættjarðarhroki vilji loða við einstaka
mann. Allt sé best á heimaslóðum. Þótt
gott sé að vera ánægður með sína heima-
haga mega menn heldur ekki missa sjónar
á því að margt ágætt getur leynst á öðrum
stöðum. Okkur hefur liðið mjög vel hér á
Akureyri og ég sé ekki eftir að hafa flutt
hingað.“
Anna Guðrún í „draumahúsinu“ í innbænum.