Dagur - 09.03.1994, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Miðvikudagur 9.mars 1994
Skólaumbætur
4. grein
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Fiskeldi og raunsæi
Dagur greindi frá því fyrir helgi að fiskeldisfyr-
irtækið Rifós hf. í Kelduhverfi hefði skilað hagn-
aði á síðasta ári. í frétt blaðsins kemur fram að
heilarvelta fyrirtækisins nam 94 milljónum
króna á liðnu ári og hagnaður fyrir skatta um
22 milljónum króna.
Þetta eru svo sannarlega markverð tíðindi
þegar fyrirtæki í fiskeldi á í hlut. Þegar þessi
grein kom fyrst við sögu íslensk atvinnulífs,
voru miklar vonir bundnar við að hún myndi
skjóta nýjum stoðum undir atvinnulífið, efla
það og treysta. Fjölmörg fiskeldisfyrirtæki voru
stofnuð á örskömmum tíma og öll ætluðu þau
sér stóran hlut í þeirri uppbyggingu, sem í
hönd fór. Fjárfest var í mannvirkjum og tækja-
búnaði til fiskeldis fyrir tugi milljarða króna,
sem að stærstu leyti voru fengnir að láni hjá
bönkum, sparisjóðum og fjárfestingasjóðum í
eigu hins opinbera. En milljarða fjárfestingarn-
ar reyndust því miður öðru fremur byggðar á
sandi. í þær var ráðist með bjartsýni, óraunhæf-
ar áætlanir og vankunnáttu í farteskinu. í áætl-
ununum var ekki gert ráð fyrir minnstu byrjun-
arörðugleikum og þaðan af síður himinháum
vöxtum lánardrottnanna og verðhruni á afurð-
unum. Segja má að uppbygging fiskeldisins hér
á landi hafi verið tröllvaxið sýnishorn af því
hvað getur gerst þegar offjárfestingaræði renn-
ur á landann.
Þegar skýjaborg fiskeldisins tók að hrynja,
voru margir fljótir að afskrifa atvinnugreinina
með öllu. Vissulega brenndu sig margir illa á
þátttöku í „ævintýrinu" en flestir geta sjálfum
sér um kennt. Það, sem síðan hefur gerst, sýnir
að menn dæmdu fiskeldið ranglega. Þeir
dæmdu greinina á röngum forsendum, því eng-
inn atvinnurekstur hefði staðið undir þeirri óg-
urlegu fjárfestingu, sem ráðist var í á örskömm-
um tíma við uppbyggingu hennar.
Frétt Dags um góða afkomu fiskeldisfyrirtæk-
isins Rifóss hf.er til marks um þetta. Þar á bæ
hafa menn látið skynsemi og raunsæi ráða
gerðum sínum. Að sögn Friðgeirs Þorgeirsson-
ar, framkvæmdastjóra fyrirtækisins, var það
stofnað á þeim tíma þegar allir voru búnir að
afskrifa fiskeldið og því fékkst fiskeldisstöðin
gegn vægu verði: „Við byrjuðum sterkt, með
mikið hlutafé miðað við kaupverð. Við hefðum
aldrei farið út í þetta þannig að það rétt
skrimti. Við höfum alltaf vitað að það væri hægt
að gera þetta af einhverju viti. Yfirbyggingin er
nákvæmlega engin. Það er engin silkihúfa á
þessu og ég held að það geri útslagið, auk þess
sem eldið hefur gengið mjög vel,“ eru óbreytt
orð Friðgeirs framkvæmdastjóra.
Ætla má að fleiri fiskeldisfyrirtæki væru við
lýði enn þann dag í dag og að forsvarsmenn
þeirra hefðu svipaða sögu að segja og fram-
kvæmdastjóri Rifóss hf. ef menn hefðu ekki far-
ið of geyst af stað og ætlað sér um of. BB.
Öll 5 ára börnin í skóla
Fréttir berast af því aó biðlistar á
leikskólum bæjarins séu nú meö
lengsta móti (sbr. viðtal við dag-
vistarfulltrúa í svæðisútvarpinu) -
á fimmta hundrað börn. Þessar
fréttir fengu mig til að velta upp
gömlu áhugamáli sem snertir al-
vöru aðgerðir til aó stytta þessa
biðlista. Kannski var það þó öðru
fremur tillögugeró nokkurra bæj-
arfulltrúa til frestunar leikskóla-
bygginga (án þess aó vandanum
væri veitt nein úrlausn) sem ýtti
við mér.
Mér hefur oft dottið í hug hvort
það væri ekki virkasta, ódýrasta
og sanngjamasta lausnin, aö bjóða
bara einfaldlega öllum 5 ára börn-
um upp á endurgjaldslausa skóla-
vist í grunnskólum bæjarins.
Auðvitað halda menn aó þetta
sé alltof dýrt og nái engri átt þess
vegna. En bíðum nú aðeins við.
Það er ekki fráleitt að ætla að
nærri 40 milljónir króna fari gegn
um opinbera kerfíð vegna vistunar
123 5 ára barna á hinum ýmsu
stofnunum bæjarins og í annarri
vistun. Dvalartími barnanna er frá
4 til 9 klukkustundir daglega.
Þarna fyrir utan er (nú um sinn)
umdeildur rekstur leikskóla FSA;
Stekkur, sem einnig kostar fjár-
muni foreldra og hins opinbera.
Miðað við gjaldskrá í október
1993 er greióslubyrði foreldranna
af vistun þessa hóps á leikskólum
bæjarins einar 11 milljónir króna
(í 11 mánuói), en allt aó 30 millj-
ónir eru greiddar af opinberu fé
barna þeirra vegna. Hér er aðeins
um að ræða innan við helming alls
aldurshópsins (236) í bænum, en
hinn helmingurinn er í heimavist-
un eða á einhverjum þvælingi (á
kostnaó foreldranna). Líka er það
þá til aó foreldrar kjósa eða neyð-
ast til að vera heima vcgna skorts
á öruggu dagvistarrými cða
ónógrar greiðslugetu.
Hvað kostar að kenna
börnunum í skólanum?
Hvað kostar aó kenna börnunum í
skólanum, ef við gerum ráð fyrir
aö meóalfjöldi nemenda í hópi
verði innan við 16?
Dæmi A
Kennsla þessa aldurshóps (236
barna) í grunnskólum hálfan dag
(25 vikustundir), miðað við að
það væru færri en 16 börn í hópi
að meóaltali, mundi kosta á aö
giska 15,25 milljónir króna
(15x25/29x1180 þúsund). Slíkt
leysir ekki gæsluþörf nema hálfan
dag og ckki í skólafríum. Til þcss
háttar starfscmi þyrfti að leggja 7-
8 kennslustofur með stofnkostnaó
upp á 35-45 milljónir króna.
Dænii B:
Kennsla þcssara barna fullan
skóladag (35 vikustundir t.d. frá
kl. 9-3), mundi kosta um 21,4
milljónir króna á ári
(15x35/29x1180 þúsund). Slíkt
tilboð leysir auðvitað ckki úr
gæsluþörlinni í skólafríum. Stofn-
kostnaður í 15 nýjurn kcnnslustof-
um gæti þá orðið t.d. 70-90 millj-
ónir króna.
Miðað við þessi dæmi ætti að
geta orðið talsvert svigrúm innan
fyrirliggjandi rekstrarfjárheimilda
til að standa undir vióbótarkostn-
aði viö gæslu og aðstoðarstörf
sem sjálfsagt væri að reikna með.
Þess er einnig að geta aö líklega
mætti gera ráð l'yrir því að einn
kennari rnundi annast einn hóp
nemenda og það teljast fullt starf,
eins og títt er í öðrum löndum,
Bcncdikt Sigurðarson.
strax og nemendur fara að dvelja í
skólanum heilan dag (6 klst.).
Þannig yrói heildarfjárhæð dæmis
B lægri ef mióað er við gildandi
launataxta kennara.
Avinningur
Mér dettur í hug að slá mætti
margar flugur í einu höggi með
því að hugsa þessi mál öll upp á
nýtt með hagsmuni barna og fjöl-
skyldna að leiðarljósi. Vió gætum
kannski stytt biðlistana varanlega;
- sparað í rekstri bæjarins en þjón-
að samt miklu fleiri börnum; - við
gætum sparað foreldrum 5 ára
barna a.m.k. 11 milljónir króna í
leikskólagjöld og mörgum auk
þess talsveróar fjárhæðir vegna
heimapössunar; - við mundum
geta aukið jafnrétti fjölskyldnanna
með slíku þjónustutilboói; - vió
mundum auka möguleika foreldra
á vinnumarkaði og þannig e.t.v.
fært foreldrunum tímbært jafnrétt-
isframlag.
Það sem cr að mínu mati mikil-
vægast cr samt það að við mund-
um tvímælalaust bæta verulega
uppeldisaðstæður margra barna án
þess að taka neitt frá öðruni börn-
um í leiðinni.
Það er varla við því að búast að
t.d. fulltrúar í Félagsmálaráði Ak-
urcyrar eða starfsmenn Félags-
málastofnunar komist cndilcga að
sömu niðurstöðu og ég við aó
glugga í ársrcikninga bæjarins.
Það cr hcldur ckki líklegt að
skólancfndin cða skólafulltrúinn
fari að taka upp á því að gera til-
lögur urn llutning fjármuna og
verkefna milli valdakerfa og þjón-
ustusviða innan rckstrarramma
Akureyrarbæjar.
Mér dettur samt í hug aó til-
einka þcssar vangaveltur mínar
þcirri umræðu scm nú nýlega fór
fram um fjárhagsáætlun bæjar-
sjóós. A þcim vcttvangi vcrð ég
að játa að ég sé ckki brydda á
neinum hugmyndum sem líklcgar
cru til að færa okkur l’ram á vió í
átt til bættrar þjónustu við bæjar-
búa; - þar hafa flestir liðir verið
framrciknaöir um einhver próscnt
til cöa frá cöa bara Iátnir standa
„cins og í lyrra".
Góð reynsla
Hér tel ég mér skylt aó hnýta því
við að rcynsla mín af Icikskólum
Akurcyararbæjar cr afskaplega já-
kvæð (fyrir utan biðlistana og það
að mínu barni gafst ekki kostur á
lcngri vistun en 5 klukkustundum
daglega). Eg veit mæta vcl aó
fóstrur (leikskólakennarar) hafa
virkilega verið aó eflast að fag-
mctnaði og vinna nú almennt
feiknar gott starf fyrir lúsarlaun.
Eg efast hins vegar ekki uni að
starfskraftar þcirra og þekking
mundu líka nýtast bara prýðilega í
starfi innan grunnskólanna og tel
mig hafa reynslu af slíku í Barna-
skóla Akureyrar.
A sama hátt cr skylt að setja
spurningarmerki við það hversu
fáum börnum er í dag gefinn kost-
ur á leikskóladvöl, í 6-8 klukku-
tíma á dag, miðaó vió það vinnu-
munstur sem cr staðreynd hjá for-
eldrum, - og mióað við það
hversu miklu fé cr varið til upp-
eldis og umönnunar hinna fáu sem
komast að.
Ég hef einnig ákvcðnar efa-
semdir urn að það sé skynsamlegt
fyrirkomulag að vista 5 ára börn á
sömu skilmálum og 2ja ára börn-
in. Mér þykir líklegt aó mörg 5
ára börn þarfnist viófangsefna og
viðmiðana sem eru nær því sem
við höfum ætlað 6 ára grunnskóla-
nemendum fram til þessa. Þetta
segi ég bæði með tilliti til rcynslu
minna eigin barna sem og þeirrar
þekkingar sem hefur verið aflað af
(endurgjaldslausu) skólatilboói til
5 ára barna í USA og Canada
(Kindergartcn; sjá cinnig Head-
start-program), ekki síöur en al-
mennri skólagöngu 3ja, 4ra og 5
ára barna í Hollandi og Belgíu.
5 ára börn hafa fengið skólavist
í Isaksskóla í Reykjavík og Æf-
ingaskóla KHÍ til fjölda ára við
góóan orðstír. Þessa hluti vcrður
cngu aó síður að rökræóa hér og
skilgreina af fyllstu fagmennsku
og jákvæðum vilja áður en hafist
cr handa við að hcnda gamla kerl’-
inu scm þegar hcfur gcngið sér til
húðar. Ekki meira um það hér.
Lokaorð
Á síðustu vikum hef ég orðað
þessi mál við marga og fengió
viðbrögð sem cru cinkum tvenns
konar. Viöbrögð margra forcldra,
kennara og kollega hafa vcrið já-
kvæð og forvitni hcfur cinkcnnt
spurningar og vangavcltur. Við-
brögð sumra pólitíkusa og starfs-
manna bæjarins hafa aftur á móti
vcrið sérkcnnilcga neikvæð og
tortryggin að niínu mati og langt-
urn neikvæðari cn þaö sem ég get
í fijótu bragði skiliö.
Þó ég hafii velt vöngum og
jafnvcl stungið upp á því að ilytja
allt að 60-80 milljóna króna
rekstrarvcltu frá félagsmálageiran-
um til skólageirans, þá cr ég um
leið að gcra tillögur um víðtækari
þjónustu scm sinnir langtum llcira
l'ólki cn viðtekin kcrl'i hafa rcynst
ficr urn.
Mér dcttur ckki í hug annað cn
að það fólk, scm nú vinnur mcð 5-
8 ára börnum, mundi halda áfram
aó gcra það aó miklum mcirihluta,
þó skipt vcrði um formerki og
staðsetningu þjónustunnar.
Mér dettur heldur ekki í hug að
ímynda mér annað cn að það
hljóti að gcta oröið samciginlcgt
áhugamál langfiestra bæjarbúa að
víkka út þjónustu við börn og
barnafjölskyldur mcð því að ráð-
stafa svipuðum pcningum mcð
skilvirkari hætti en áður hefur vcr-
ið gcrt. Um það ætti aó fjalla
mcira á vcttvangi ncfnda og Bæj-
arstjórnar Akureyrar.
Benedikt Sigurðarson.
Höfundur er skólustjóri Bumuskóla Akureyrur.
Hunn er uppeldisfræóingur og er uó Ijúku
meistaranámi í menntustjórnun (Educutionul
Administrution) vió húskólu (UBC) í Vuncou-
ver í Kunadu. Hunn hefur rituó fjöldu greinu
um uppeldismúl og þjóðfélugsmúl i blöó og
tímurit.