Dagur - 10.05.1994, Síða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 10. maí 1994
— LEIÐARI-------------------------------
Hvað snýr upp og hvað niður?
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
RITSTJÓRAR: JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, (ÁBM.),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
AÐRIR BLAÐAMENN:
HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavik vs. 96-41585, fax 96-42285),
GEIR A. GUÐSTEINSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Kannanir, sem haía verið gerðai á undanfömum ár-
um, hafa leitt í ljós aö staðþekking ungmenna hér
á landi er mjög af skomum skammti. Þetta er um-
hugsunarvert og í raun vemlegt áhyggjuefni. Oft
hefur verið sagt að bandarísk ungmenni skeri sig
úr í fákunnáttu um sitt nánasta umhverfi og fjarlæg
lönd, en því miður er það nú svo, og það hafa kann-
anír leitt í ljós, að íslensk ungmenni Standa þeim
bandarísku lítt framar á þessu sviði.
Nú kynni einhver að segja að staðfræðikunnátta
unglinga sé engu síðri en foreldra þeirra þegar þeir
vom á sama aldri. Ef til vill er það rétt, en þó bend-
ir margt til þess að það eigi ekki við rök að styðj-
ast. Upp úr 1970 var ákveðið að hella í eina graut-
arskál sögu, landafræði og fleiri greinum og búa tO
bræðing sem menn nefndu samfélagsfræði. Ugg-
laust var þetta gert til þess að gera námsefnið
skemmtOegra og aðgengOegra fyrir nemendur. Það
tókst að nokkru leyti, en hins vegar má halda því
fram að þetta námsefni hafi Olu heOli orðið tO þess
að minnka kennslu í landafræði og ekki síst þeim
hluta landafræðinnar sem oft er nefnd staðfræði.
Ekki eru allir á eitt sáttir um gOdi þess að nemend-
ur séu þokkalega að sér í því hvað snýr upp og
hvað snýr niður á íslandskortinu, en ætli flestir viö-
urkenni ekki innst inni þörfina á því að krakkar hafi
yfir að ráða lágmarks kunnáttu í þessum efnum.
En það er ekki bara um að kenna skorti á góðu
námsefni. Þeir sem stjórna ferðinni í menntamálum
hafa ekki viljað horfast í augu við þá staðreynd að
staðþekkingu nememda hefur hrakað ár frá ári.
Það var ekki fyrr en niðurstöður alþjóðlegrar könn-
unar í landafræði voru kynntar á liðnum vetri sem
menn fóru að hugsa sinn gang. Það kom nefnilega í
ljós að unglingar frá íslandi lentu í 17. sæti af 25
þátttökuþjóðum og þeir skipuðu sér á bekk með
jafnöldrum sínum í Danmörku og Bandaríkjunum.
Unglingar í Austur-Evrópu röðuðu sér hins vegar í
efstu sætin.
Þetta er niðurstaða sem er allrar athygli verð og
hlýtur að vekja menn til umhugsunar, ekki síst á 50
ára afmæli íslenska lýðveldisins. Átak í að efla
landafræðikennslu ungmenná væri verðug afmælis-
gjöf á lýðveldisári. Fagfólkið er til staðar en hins
vegar vantar fjármagnið og viljann af hálfu þeirra
sem ráða ferðinni í menntamálunum.
Umhverfis- og ferðamál:
Tveir heimar eða tvíburar
í umræðu um umhverfismál
gleymist oft að sá málaflokkur er í
órjúfanlegum tengslum við feróa-
mál. Sama er að segja um ferða-
málaumræóuna, hún er slitin úr
samhengi vió það sem gefur
feröamennsku líf; umhverfi og
náttúru.
Nú er ljóst aó gamall og úreltur
hugsunarháttur urn þessa mála-
flokka er á undanhaldi. Var raunar
kominn tími til að forn viðhorf
okkar til þessara mála breyttust. í
reynd hafa þessir málaflokkar
slíka sérstöðu aó þeir tengjast á
einn eða annan hátt flestum öörum
sviðum þjóðlífsins.
Umhverfismálin
heim í hérað
Með framlagningu frumvarps til
breytinga á náttúruverndarlögum
kom í ljós áhugi stjórnmálamanna
til breytinga. En sá böggull fylgdi
skammrifi að frumvarp umhverf-
ismálaráðuneytis tók ekki á þeim
vanda sem hefur skapast af mið-
stýringu umhverfismála. Ekki
voru menn fyrr búnir að fagna
stefnumörkun í þá átt aó gelda
Náttúruverndarráð, en nýtt apparat
fæddist í frumvarpinu. Meó sam-
stöóu þingmanna úr okkar kjör-
dæmi tókst aö fá málinu frestað til
hausts þannig að kostur gefst til
að gera athugasemdir við frum-
varpið. Þökk sé þeim. Nú er kom-
ið aó okkur. Bindumst samtökum
um að fá vald til umhverfisvernd-
ar alfarið heim í hérað. Ahuga-
fólk, fulltrúar sveitarstjórna og
hagsmunaaðilar í ferðamennsku í
sýslum eða kjördæmum eru full-
fær til þeirra hluta. Ráðherra sam-
gömgumála hefur ítrekað bent á
þessa leið, svo nú er lag.
Hverjir eru þoiendur mið-
stýrðar náttúruverndar?
Þjóðgarðar Islendinga eru í Þing-
eyjar- og Skaftafellssýslum. Fólk
á þeim landssvæðum hefur því
mest þurft að þola hina miðstýrðu
náttúruvernd. Á þessum stöðum
hafa menn sömu athugasemdir
i'ram að færa við títtnefnt frum-
varp; að umhverfisverndinni sé
best sinnt heima í héraði. Þingey-
ingar og Skaftfellingar, aðalþol-
endur núverandi ógnarstjómar
Náttúruverndarráðs, fara sem sagt
fram á að miðstýringunni verði af-
létt, þannig að við getum sjálf
ákvaróað farveg þróunar í um-
hverfismálum og þar af leiðandi í
ferðamálunum jafnframt.
Hverjir eru líka betur í stakk
búnir til að finna út þær leiðir sem
gagnast best til verndar og nýting-
ar náttúruauðlindarinnar? Sú auð-
lind er ekki ótæmandi frekar en
aðrar lindir en ónýtt auðlind er
ónýt auðlind og nýtur því lítillar
virðingar. Þaó er líka reynsla allra
sem aó þessum málum koma, að
besta náttúruverndin sé nálægðin,
tilfinningin og ábyrgóin. Viróing
fyrir umhverfinu kemur ekki með
tilskipunum ofan frá.
Reynsla annarra þjóða
Góður gestir voru hér á ferð s.l.
sumar. Dr. David Campell frá
landgræðslu Ástralíu og Magnús
Magnússon frá Umhverfisstofnun
Skotlands (Scottish Natural Herit-
age eða Skoski náttúruarfurinn,
eftirtektarvert stofnanaheiti sem
segir sitt). Báðir þessir aðilar, alls
ókunnir hvor öðrum, sögðu okkur
sömu sögua: Almenn umhverfis-
vitund verður ekki til fyrr en vald
og ábyrgó er færð nær þeim sem
þurfa að eiga sitt undir umhverf-
inu.
Umhverfisvernd hefur víða
Sigurjón Bencdiksson.
„Bindumst samtökum
um að fá vald til um-
hverfisverndar alfarið
heim í hérað. Áhuga-
fólk, fulltrúar sveitar-
stjórna og hagsmuna-
aðilar í ferðamennsku
í sýslum eða kjör-
dæmum eru fullfær
til þeirra hluta.“
mistekist vegna þess að þessum
augljósu staóreyndum var lagt fyr-
ir róða. Það er engin tilviljun að
enn syrtir í álinn í umhverfismál-
um. En það eru mistök sem hægt
er að leiðrétta.
Reynsla okkar
Sú sérkcnnilega staða er nú komin
upp að við getum orðió veitendur
en ekki bara þiggjendur í urn-
hverfisvernd. Sú landeyðing sem
hér hefur geysað hefur skilið eftir
kunnáttu sem flestum þjóðum
Evrópu er hulin. Landgræðsla rík-
isins hefur sýnt og sannað, að þar
býr þekking og vilji til að gera
drauminn, stöðvun landeyðingar
fyrir aldamót, að veruleika. Þjóðir
Evrópu eru nú að upplifa land- og
jarðvegseyóingu sem ekki hefur
verið vandamál þar áður. Við get-
um kennt þeim ýmislegt, og þeir
vilja læra. Stofnum umhverfis-
menntasetur á Húsavík mcð
áherslu á jarðfræði, jarðvegsvernd
og endurheimt landgæða.Tökum
forystu, sýnum frumkvæói.
Sigurjón Benediksson.
Höfundur cr lunnlæknir og skipur I. sæti ú lislu
Sjúlfstæóisflokksins ú Húsuvík vió kosningum-
ur 28. muí n.k.
Á Akureyri eru mörg öflug fyrirtæki
Ég get ekki neitað því aó ég var
nokkuð forvitinn þegar ég las grein
Guðmundar Jóhannssonar, 5. manns
á lista sjálfstæðismanna við bæjar-
stjómarkosningamar á Akureyri í
vor,J Degi nýlega.
Ég vissi að hann var nýliði í bæj-
arpólitíkinni og því forvitnilegt aó
vita hvaða boðskap hann flytti bæj-
arbúum.
Það verð ég að segja aó ég las
grein hans tvisvar til að reyna að
átta mig á því hvað þessi ágæti
maður var að fara.
Að bölva í hljóði
Það sem vakti athygli mína sérstak-
lega var eftirfarandi boðskapur í
grein hans: „Það er umhugsunarvert
fyrir okkur Akureyringa hversu nei-
kvæð við erum og hvemig við drög-
um kjarkinn hvert úr öðru, neikvæð
skrif og barlómur í fjölmiðlum er
okkur til skaða. Það er kominn tími
til að líta upp og vera bjartsýn,
bölva í hljóði og hvetja hvert annað.
Hér á Akureyri em enn til öflug og
góð fyrirtæki sem við verðum að
hlúa að. SÍS veldið hrundi og von-
andi kemur þaó ekki aftur. Allt of
algengt var að fólk trúði á Sam-
bandsveldið en það fór eins og önn-
ur framsóknartengd fyrirbæri.“ Svo
mörg vom þau orð.
Allt of margir Akureyring-
ar eiga um sárt að binda
Mín skoðun á erfiðleikum í at-
vinnurekstri og hjá einstaklingum á
Akureyri á undanfömum árum er
sú, að það er harmsefni fyrir bæjar-
búa hve miklir fjármunir hafa tapast
vegna gjaldþrota í atvinnulífinu og
hjá einstaklingum og alltof margir
bæjarbúar eiga um sárt að binda nú
um stundir. Sannleikurinn er sá,
hvað sem sjálfstæðismenn annars
segja „um að bölva í hljóði og
hvetja hvert annað“, að á Ákureyri
er og hefur verið eitt mesta atvinnu-
leysi sem þekkist hér á landi. Ég fæ
ekki séð að rekstrarform á at-
vinnurekstrinum hafi skipt nokkru
máli. Fyrirtæki hafa lent í þroti
hvort sem um einka- eða samvinnu-
rekstur hefur verið að ræða. Við at-
vinnuleysinu verða bæjarbúar að
bregðast. Þeir verða að standa sam-
an og auðvitað fagna allir þvi ef ný
„Fróðlegt væri
fyrir bæjarbúa ef
Guðmundur
nefndi nokkur
fyrirtæki, sem að
hans mati eru
öflug og góð
fyrirtæki, sem
við verðum
að hlúa að.“
fyrirtæki rísa, hvort sem þau verða
rekin af einkaaðilum, bæ, ríki eða
samvinnumönnum eða í samvinnu
allra þessara aðila.
Ég er sammála Guðmundi að á
Akureyri eru, sem betur fer, mörg
góð og öflug fyrirtæki, bæði í
einkarekstri og „framsóknartengd“.
Fróðlegt væri fyrir bæjarbúa ef
Guðmundur nefndi nokkur fyrir-
tæki, sem að hans mati eru „öflug
Svavar Ottesen.
og góó fyrirtæki, sem við verðum
aó hlúa að“.
Enginn veit...
Til umhugsunar fyrir Guðmund og
fleiri nýliða á D-listanum birti ég
hér spumingar, sem sjálfstæðismenn
á Akureyri beindu til bæjarbúa fyrir
bæjarstjómarkosningamar 1990 og
birtust í blaði þeirra Islendingi.
VEIST ÞÚ hvar störfum hel'ur
fækkað mest á kjörtímabilinu? Ála-
foss/Sambandinu - KEA - SIipp-
stöðinni.
VEIST ÞÚ hvar störfum hefur
fjölgað á síðasta kjörtímabili? M.a.
hjá Samherja - K. Jónssyni niður-
suóu - Kjarnafæði - Strikinu skó-
verksmiðju - Gúmmívinnslunni -
ístess - DNG - Hótcl Stefaníu -
Hótel Norðurlandi.
Af þessu má draga nokkurn lær-
dóm. Énginn veit sína ævina l'yrr en
öll er.
Halldór Jónsson
bæjarstjóri?
Um bæjarstjóraefnin sex á D-listan-
um, sem Guðmundur minnist á í
grein sinni, ætla ég ekkert að segja.
Én Sigurður J. vill að Halldór Jóns-
son verði bæjarstjóri á Akureyri
áfram ef sjálfstæðismenn ráða því
að kosningum loknum í vor. Skyldu
allir frambjóöendur á D-listanum
vera sammála um það?
Svavar Ottesen.
Höfundur er formaóur Framsóknarfélags Akur-
eyrar.