Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1995, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR 1995
13
Merming
Einar Már Guðmundsson hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs:
Fullur af þakklæti og
jákvæðum hugsunum
„Þetta er stórt mál og maöur er
fullur af þakklæti og jákvæöum
hugsunum. En ég þarf aö fá tíma til
aö átta mig á þessu. Þaö er ekki auð-
velt aö leggja mat á þýðingu verð-
launanna alveg á stundinni og í ljósi
sögunnar ber aö varast stóryrtar yf-
irlýsingar," sagöi Einar Már Guð-
mundsson rithöfundur við DV. Einar
hlaut í gær bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs fyrir bók sína
Engla alheimsins. Verölaunaféö
nemur um 3,5 milljónum króna. Verk
Einars var valið úr hópi 11 tilnefndra
verka frá öllum Norðurlandaþjóðun-
um.
í bókinni fjallar Einar um hvernig
geðveiki leggst á ungan mann sem
tekinn er úr leik, lífið á geðsjúkra-
húsi og vangaveltur um lífið innan
og utan veggja þess. Bókina tileinkar
hann látnum bróður sínum, Pálma
Arnari Guðmundssyni.
Einar var að vonum ánægður með
að hljóta bókmenntaverðlaunin og
meðan blaðamaður og ljósmyndari
dokuðu við á heimili hans í gærdag
hringdu og klingdu síminn og dyra-
bjallan til skiptis; blómvendir og
heillaóskaskeyti bárust í bunkum.
í umsögn um bókina segir norræna
dómnefndin meðal annars: „Með
hjálp ljóðrænnar geðveilu kemst les-
andinn í kynni við hugsanir og veru-
leika hins geðveika. Húmorinn dreg-
ur fram alvöruna og einfaldleikinn
kaldhæðnina."
Númer eitt, tvö og þrjú að
skrifa
Einar lætur verðlaunin þó ekki
raska ró sinni að marki.
„Ég er búinn að vera atvinnurithöf-
undur það lengi að verðlaun sem
þessi koma manni ekki úr jafnvægi
varðandi áform og störf þó meira rót
verði á manni um stundarskir. Hlut-
verkið að setjast niöur og skrifa er
og verður númer eitt, tvö og þrjú hjá
mér.“
Einar var ekki með bók fyrir síð-
ustu jól en okkur lék forvitni á að
vita hvort bók kæmi frá honum á
þessu ári.
„Verðlaun eins og þessi, þar sem
fjármunir eru veittir, gefa manni
færi á hugsa minna í aflahrotum og
vertíðum. Ég hef alltaf gefiö mér tíma
í mínar bækur og unnið út frá ein-
kunnarorðunum: „Eins fljótt og ég
get, eins lengi og ég þarf.“ Það verður
bara að koma í ljós hvenær ég sendi
eitthvað frá mér.“
Okkar orð í háu gengi
- En hvaða þýðingu hafa þessi verð-
laun fyrir íslenska rithöfunda?
„íslendingar fá þessi verðlaun með
skömmu millibili síðustu átta ár. Það
segir einfaldlega að okkar orð eru í
háu gengi og gefur vísbendingu um
það að í sagnalist okkar hafl verið
umbrotatímar. Áhugi á íslenskum
bókmenntum erlendis hefur aukist á
undanfórnum árum, einkum og sér
í lagi á Norðurlöndum. Síðan er hefð
fyrir því að utan Norðurlanda sé
áhuginn mestur hjá Þjóðverjum. En
það eru hærri múrar í kring um eng-
ilsaxneska bókmenntaheiminn. Þeg-
ar athyglin beinist að einum höfundi
í þessu samhengi getur það þó breyst
Með glæsilegri
bókmenntaaf-
rekum síðari ára
- sagðifuHtrúibókmenntanefndarDV
„Persónulýsing aðalpersónunn-
ar, Páls, er með glæsilegri bók-
menntaafrekum síðari ára, skrifuð
af mikilli frásagnarlist þar sem
saman fara djúpur skilningur á
lífsvandanum, væntumþykja og tO-
finning fyrir persónunni, stórgóð-
ur húmor og markviss heildarsýn
sem gefur okkur samfellda sögu
úr marglitum brotum," sagði Gisli
Sigurðsson, formaður dómnefndar
um bókmenntir,, þegar hann af-
henti Einari Má Guðmundssyni í
fyrra Menningarverðlaun DV fyrir
skáldsöguna Engla alheimsins.
Gísli sagði skáldsögu Einars Más
gera allt í senn:
„Hún fangar lesandann með stíl-
galdri sínum, skapar heildstæða
persónu og breytir og eykur við
mannskilning okkar um leið og
hún afhjúpar margt af því sem við
kjósum venjulega að sópa undir
teppið í samfélamnu. . .1 Englum
alheimsins er reynt cið skilja þá
ólíku strauma sem leika um sturl-
aðan huga og viö finnum sterklega
fyrir þeirri óviðráðanlegu veiki
sem leggst á hæfileikaríkan ungl-
ing. Við kynnumst því hvernig
hann heldur persónuleikaeinkenn-
um sínum og nær sambandi við
annaö fólk í þeirri blöndu bilunar
og mannlegra tilfinninga sem við
eigum öll sameiginlegar en hann
ræður ekki við og er þess vegna
úr leik.“
Verk Einars Más
Ljóð:
Er nokkur í kórónafótum hér inni?
(1980)
Sendisveinninn er einmanna (1980)
Róbinson Krúsó snýr aftur (1981)
Klettur í hafi (1991)
Skáldsögur:
Riddarar hringstigans (1982)
Vængjasláttur í þakrennum (1983)
Eftirmáli regndropanna (1986)
Rauðir dagar (1990)
Englar alheimsins (1993)
Smásögur:
Leitin aö dýragarðinum (1988)
Barnasögur:
Fólkið í steininum
Hundakexið
Kvikmyndahandrit:
Börn náttúrunnar, ásamt Friðriki
Þór Friðrikssyni (1991)
Bíódagar, ásamt Friöriki Þór Frið-
rikssyni (1993)
Þrír íslenskir handhafar bókmenntaverðlaunanna:
Hlutu allir Menningar-
verðlaun DV árið á undan
Einar Már Guðmundsson og eiginkona hans, Þórunn Jónsdóttir, skoða
fyrsta fréttaskeytið þar sem greint er frá því að Einar hljóti bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs 1995.
DV-mynd GVA
því þá skoða menn landsvæðið um
leið.“
Á áttunda áratugnum þá voru við-
brigöi ef íslensk bók kom út á öðru
tungumáli en á síðari árum er ekki
óalgengt að sjá 5-10 bækur þýddar
erlendis. Um þessar mundir eru
nokkrir tugir íslenskra bóka vænt-
anlegir eða komnir út hjá erlendum
forlögum.
Kastljósið á íslenska rithöf-
unda
„Þarna hefur Norræni þýðingar-
sjóðurinn náttúrlega haft áhrif og
aukin samskipti á menningarsviðinu
á Norðurlöndum auk þess sem sú
tilfmning virðist farin að gerjast utan
Norðurlanda að það séu mjög spenn-
andi hlutir að gerast þar. Gott dæmi
eru bækur eins og Lesið í snjóinn og
Heimur Soffíu."
Einar var á norrænni bókmennta-
ráðstefnu í Munchen í nóvember. Þá
sagði maður frá stóru forlagi honum
að það hefði verið að gefa út norræn-
ar bókmenntir um nokkurt skeið.
„Hann sagði að aðrir forleggjarar
hefðu verið að gefa þeim olnbogaskot
fyrir að gefa út þessa snjókarla að
norðan. En nú hefur viöhorfið snúist
við og viðkomandi forlag er öfundað
af sínum sterka norræna höfunda-
lista. Það er svolítið óútreiknanlegt
hvernig sviðsljósið flyst milli svæða
en ég vona að verðlaunin beini er-
lendu kastljósi að íslenskum rithöf-
undum í ríkari mæli.“
Menningarverðlaun DV virðast
hafa verulegt forspárgildi ef litið er
til þeirra þriggja íslensku höfunda
sem hampað hafa bókmenntaverð-
launum Norðurlandaráðs síðastliðin
átta ár. Allir verðlaunahafarnir
hlutu Menningarverðlaun DV fyrir
bókmenntir árið áður en þeir hlutu
bókmenntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs.
Einar Már Guðmundsson er fimmti
íslendingurinn sem hlýtur bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs
en þau voru stofnuð 1962. Ólafur Jó-
hann Sigurðsson hlaut verðlaunin
fyrstur Islendinga 1976 og Snorri
Hjartarson hlaut þau 1981. Það var
ekki fyrr en 1988 að íslendingar kom-
ust aftur á blað og síðan hafa þrír
íslenskir rithöfundar hampað verð-
laununum.
Thor Vilhjálmsson hlaut verðlaun-
in 1988, Fríða Á. Sigurðardóttir 1992
og nú Einar Már Guðmundsson.
Þessir rithöfundar eiga alhr sameig-
inlegt að hafa hlotið Menningarverð-
laun DV fyrir verðlaunabækur sínar
árið áður. Thor Vilhjálmsson fékk
Menningarverðlaun DV fyrir bók
sína, Grámosinn glóir, 1987. Fríða
Á. Sigurðardóttir hlaut Menningar-
verðlaun DV fyrir skáldsöguna Með-
an nóttin líður. í fyrra hlaut síðan
Einar Már Guðmundsson Menning-
arverðlaun DV fyrir Engla alheims-
ins. Athygli vekur að hann var ekki
tilnefndur til íslensku bókmennta-
verðlaunanna í fyrra.
Einar Már Guðmundsson, handhafi bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs
1995, tekur við Menningarverðlaunum DV fyrir bókmenntir í fyrra.
DV-mynd GVA
Thor Viihjálmsson tekur við Menn-
ingarverðlaunum DV fyrir bók sína
Grámosinn glóir. Ári síðar hlaut
hann bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs fyrir bókina.
Fríða Á. Sigurðardóttir tekur við
Menningarverðlaunum DV fyrir bók
sína Meðan nóttin liður. Ári síðar
hlaut hún bókmenntaverðlaun Norð-
urlandaráðs fyrir bókina.