Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.1995, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91)563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Kolkrabbinn kortlagður
Skýrsla Samkeppnisstofnunar um stjórnunar- og
eignatengsl í atvirmulífinu skýtur tölulegum grunni und-
ir umræðuna um kolkrabbann. Hún sýnir samtvinnað
bármálaveldi umhverfis ráðamenn Eimskipafélagsins,
Sjóvá-Almennra, Skeljungs og Flugleiða.
Höfuðfyrirtæki kolkrabbans eiga hlutafé hvert í öðru
og ráðamenn hvers þeirra sitja í stjómum hinna. í kring-
um þau eru önnur fyrirtæki, sem em að hluta í eigu
höfuðfyrirtækjanna og sækja þangað stjómarmenn.
Þetta er allt kortlagt í skýrslu Samkeppnisstofnunar.
Hitt stóra afliö er ekki nema svipur af fornri frægð.
Það er smokkfiskurinn, sem felur í sér leifar veldis Sam-
bands íslenzkra samvinnufélaga. Þungamiðja hans er í
Olíufélaginu og Vátryggingafélaginu og aðrar helztu birt-
ingarmyndir í Samskipum og íslenzkum sjávarafurðum.
Minna fer fyrir öðmm valdamiðjum fjármálaheims-
ins. Landsbanki íslands hefur fært út kvíarnar með yfir-
töku ýmissa fyrirtækja, sem hafa farið halloka í lífsbar-
áttunni. Og Lífeyrissjóður verzlunarmanna hefur verið
iðinn við að kaupa smáhluti í öflugum fyrirtækjum.
Fyrrum var jafnvægi milli kolkrabbans og smokkfisks-
ins. Þá réðu oft ríkjum helmingaskiptastjómir Fram-
sóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Þær gættu hagsmuna
stórfyrirtækjanna og notuðu miðstýringu og skömmtun-
arvald ríkisins óspart í þágu þeirra sameiginlega.
í þá daga skipti til dæmis meira máh að fá að vita um
gengislækkun með dags fyrirvara heldur en að hafa góð
tök á sjálfum rekstrinum. Með hægfara opnun þjóðfélags-
ins minnkuðu forréttindin. Og verðtrygging fjárskuld-
bindinga varð til þess, að Sambandið féll í vahnn.
Kolkrabbinn lagaði sig betur að breyttum aðstæðum
og sat að lokum einn eftir með yfirburðastöðu í peninga-
heiminum. Þegar*forréttindin minnkuðu, notaði hann
heljartök sín á markaðinum til að mynda einokun eða
fáokun eftir aðstæðum og hindra viðgang nýrra aðha.
í samgöngum hafa Eimskip og Flugleiðir nánast einok-
un, hvort á sínu sviði, og Flugleiðir þar á ofan í ferðaþjón-
ustu. Olíufélögin þrjú mynda fáokun á sínu sviði og sömu-
leiðis tvö tryggingafélögin stóru. Þessi fáokun á sér einn-
ig hhðstæðu í bankakerfinu og í útflutningi á freðfiski.
Með ýmsum hætti, einkum með ítökum í stjórnmálum
og bönkum, hefur kolkrabbanum, oftast einum sér og
stundum í fáokun með leifum smokkfisksins, tekizt að
bægja frá innlendri samkeppni, sem hefur látið á sér
bæra af vanefnum, einkum í milhlandasamgöngum.
Með aukinni þátttöku landsins í alþjóðlegum við-
skiptasamkundum hefur ný hætta steðjað að yfirburða-
stöðu kolkrabbans í þjóðlífinu. Það er samkeppni af hálfu
erlendra aðha, sem hafa margfalt meira bolmagn en hin-
ir innlendu aðhar, sem hafa att kappi við kolkrabbann.
Þannig geta Flugleiðir ekki lengur einokað vöruaf-
greiðslu á Keflavíkurvelh og komið þannig óbeint í veg
fyrir erlenda samkeppni. Um síðir verða stjórnvöld líka
neydd th að afnema einokun félagsins á farþegaflugi.
Erlend ohu- og tryggingafélög eru einnig komin á stjá.
Einstök bæjarfélög, með Reykjavík í broddi fylkingar,
geta flýtt fyrir hruni einokunar og fáokunar með því að
veita nýjum aðhum hafnaraðstöðu og aðrar lóðir th
umsvifa. Aðstaða kolkrabbans th að hindra þetta hefur
farið versnandi að undanfómu og mun versna enn.
Við sleppum síðan undan oki kolkrabbans, þegar er-
lendir bankar stofna hér útibú með eðhlegum viðskipta-
háttum. Það verður upphaf að endalokum kolkrabbans.
Jónas Kristjánsson
Framsóknarflokkurinn hefur markað róttæka framfarastefnu sem ætti að auka þjóðarframleiðslu og bæta lífs-
kjör, segir m.a. í grein Guðna.
Hvað gerist 8. apríl?
Uppgjöriö nálgast, ríkisstjóm
Davíös Oddssonar leggur verk sín
í dóm kjósenda eigi síöar en 8. apríl
nk. Hver og einn verður þá að svara
spurningu; er ég sáttur eöa sátt við
Sjálfstæðisflokkinn og Alþýðu-
flokkinn? Fel ég þeim mitt umboð
eða vil ég breytingu?
Fleiri og fleiri eru að átta sig á
því að kreppuna, gjaldþrotin og
lifskjaraskerðinguna má fyrst og
fremst rekja til aðgerða og aðgerða-
leysis ríkisstjórnarinnar sl. 4 ár.
Davíð Oddsson hefur alls ekki
brugöist stórgróðafyrirtækjum.
Ríkisstjórn hans hefur flutt skatta
og álögur af slikum fyrirtækjum
yfir á launafólk en launafólkið
veröur sjálft að svara fyrir sig 8.
apríl nk. Enda hafa heimilin verið
að auka skuldir sínar um einn
milljarð á mánuði í stjórnartíð
Davíðs Oddssonar, meðan fyrir-
tækin eru að lækka skuldir um 500
millj. kr. á mánuði.
„Pólitískt munnangur"
Þau tíðindi gerðust í vetur að
einn af seðlabankastjómm lands-
ins steig út úr musterinu og óttað-
ist þessa þróun, hvernig heimilin
væm að fara en Steingrímur Her-
mannsson sagði m.a. „án þess að
fullyrða nokkuð um það spyr ég,
gætu vaxandi skuldir heimilanna
valdið bankakreppu hér á landi.“
Þessi aðvörun um stöðu fjölskyld-
unnar og ógnvænlegrar þróunar í
skuldasöfnun hét á mannamáli hjá
forsætisráðherra, þegiðu, þér kem- ,
ur þetta ekki við.
Þó sjá allir að athugasemd seðla-
bankastjórans var mjög eölileg
miðað við þróun mála og hefði í
flestum löndum haft þau áhrif að
sjónir manna hefðu beinst að
vandamálinu. Hér var hins vegar
gefið til kynna aö svona athuga-
semdir kölluðu frekar á aftöku á
sendiboðanum sem flutti slæmar
fréttir en að til stæði að marka
stefnu og aðgerðir gagnvart fólki
sem í mörgum tilfellum er að missa
Kjallariim
Guðni Ágústsson
alþingismaöur
allt sitt.
Fullyrða má að lánastefna og svik
séu á forsendum til íbúðakaupenda
af hálfu núverandi ríkisstjórnar og
Jóhanna þjóðvaki þar ekki undan-
skilin enda boriö fulla ábyrgö á
málefnum heimilanna á þessari
eyðimerkurgöngu.
Svikamylla og
brotin fyrirheit
Hver er ástæða þess að 9 þúsund
manns eru í vanskilum meö sín
húsnæöislán? Kaupmáttur launa
hefur hrapað, yfirvinna dregist
saman, þúsundir manna ganga um
án atvinnu, þrengst hefur um að
unglingar fái sumarvinnu. Þessu
öllu ber ríkisstjórnin ábyrgð á. Enn
fremur að tekjuskattur hefur
hækkaö, jaðarskattur aukist og
skattleysismörk lækkað til að
þyngja byrðar á láglaunafólki. Svo
hafa vaxtabætur verið lækkaðar,
affólhn af húsbréfum, sem engin
áttu að verða að sögn Jóhönnu Sig-
urðardóttur, fóru upp í 25% hæst
haustið 1991 og hafa gjörsamlega
ruglað allar greiðsluáætlanir fólks.
Ný ríkisstjórn, ný von
Framsóknarflokkurinn leggur
áherslu á tvennt öðru fremur í
komandi kosningum, að í landinu
hefjist framfaraskeið og hjól at-
vinnulífsins snúist á ný. Um þetta
hefur flokkurinn markað róttæka
framfarastefnu sem ætti að auka
þjóðarframleiðslu sem aftur þýðir
að lífskjör batna og atvinnuleysið
tilheyrir fortíðinni eins og ríkis-
stjórnin sem innleiddi það.
Hitt aðalmálið er að endurreisa
heimilin og grípa til markvissra
björgunaraðgerða til að afstýra
gjaldþroti þúsunda heimila. Þessa
aðgerð hefur Halldór Ásgrímsson
kallað „skuldbreytingu aldarinn-
ar“, en málið þolir enga bið. Staðan
er sú ef ekki tekst að móta nýja
stefnu meö „fólkið í fyrirrúmi".
Eftir 8. apríl verða átök í þessu
landi sem ekki sér fyrir endann á.
Hvet ég því alla til að gera upp hug
sinn til flokkanna og þess hverjum
megi treysta best í málefnum þjóð-
arinnar.
Guðni Ágústsson
„Kaupmáttur launa hefur hrapað, yfir-
vinna dregist saman, þúsundir manna
ganga um án atvinnu, þrengst hefur
um að unglingar fái sumarvinnu. Þessu
öllu ber ríkisstjórnin ábyrgð á.“ .
Skoðanir annarra
Kjarabætur og kauphækkun
„Á sú kjarabót sem sjúkraliðar sömdu nýlega um
eftir að breiðast til allra launþega? Fyrir áratug heföi
enginn vafi leikið á þvi, en breytt efnahagsstefna
stjórnvalda gerir það að verkum að nú er trúlegra
að einstök stéttarfélög, sem semja um kauphækkun,
haldi henni fyrir sig. Við það minnkar hætta á að
hækkunin eyðist í verðbólgu. Af þessum sökum
kunna sum verkalýðsfélög nú að sjá ný sóknarfæri
og setja fram meiri kröfur en menn hafa átt að venj-
ast undanfarin fimm ár.“
Sigurður Jóhannesson hagfr. í 4. tbl. Vísbendingar.
Ótraust bataeinkenni
„Batinn í þjóöarbúskapnum segir til sín með ýms-
um hætti: byrjandi hagvexti, betri rekstrarstöðu út-
flutningsgreina, hagstæðum viöskiptajöfnuöi, hærri
ríkissjóðstekjum og niðurgreiðslu erlendra
skulda . . . Því miöur eru þessi bataeinkenni ekki
fóst í sessi. Og ríkissjóður er eftir sem áður rekinn
með miklum halla og tilheyrandi skuldasöfnun. En
árangur sá, sem náðst hefur í ríkisbúskapnum með
aðhaldsaðgerðum, hagræðingu ogsparnaði, er mikil-
vægt skref til réttrar áttar.“
Úr forystugrein Mbl. 5. febr.
Ókyrrð á næstu vikum
„Ef ríkisvaldið vill greiða fyrir kjarasamningum,
geturþurftbreytingarálöggjöf . . . Efeinhveráætl-
un er til hjá ríkisstjórninni varðandi kjaramálin, er
líklegt að stuðlað verði að samningum við ASÍ og
reynt að útfæra þá á hina sem í deilum standa. Þetta
verður áreiðanlega erfiður róður á þeim umbrota-
tíma sem framundan er. Þaö er því líklegt að ókyrrð-
in verði mikil á næstu vikum, og ekki séð fyrir end-
ann á þeim slag.“
Jón Kristjánsson í Tímanum 4. febr.