Þjóðviljinn - 14.03.1937, Blaðsíða 3

Snnnudaginn 14. mars, 1937
PJOÐVILJINN
þJÓÐVILJINN
Málgapn Kommúnistaílokks
Islands.
Eitstjórl: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaðastræti 27.
slmi 2270.
/Lfgreiðsla og anglýslngaskril'st
Laugaveg 38, sími 21S4.
Kemur út alla daga, nema
mánudaga.
Askrlftargjald á mánuðl:
Reykjavik og nágrenni kr. 2,01
Annarsstaðar á land'nu kr. 1,25
I lausasölu 10 aura eintakið
Prentsmiðja Jðns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, sími 4200
Atvinmileysið.
1 byrjun vetrarins, sem nú er
að líða^ var öllum ljóst, að at-
vinnuleysið myndi verða meira.
og geigvænlegra nú en nokkrn
sinni fyr. Þetta er nú komið á
daginn. Atvinnuleysið hefir aldr-
ei orðið jafnmikið. Um miðjan
janúar voru. skráðir atvinnuleys-
ingjar 1326 og er það hæsta tala,
sem nokkru sinni hefir verió
skráð hér í bænujn. — Með ungl-
ingum og kvenfólki hafa at-
vinnuleysingarnir tvímælalaust
verið nær 2 þúsundnm.
Jafnframt því, sem við komm-
únistar bentum á það, þegar í
haust, að í vetur yrði að gera al-
veg sérstakar ráðstafanir í at-
vinnuleysismálunum og þá vitan-
lega sérstaiklega, með því að auka
atvinnu.bótavinnu bæjarins og
ríkisins. — Allar vonir atvinnu-
leysingjanna, sem voru, bygðar
á því að þessir aðilar gerðu
skyldu sína og legðo. fram meira
fé til atvinnubóta hafa brugðist.
Atvinnubótavinnan hefir hvorki
verið meiri né lengri nú en í
fyrra. — Orsakimar til þess að
bærinn og ríkið hafa getað skot-
ið sér undan því, að auka at-
vinnubótavinnuna verðu.r fyrst
og í'remst að rekja til þeirrar
deyfðar og viljaleysis, sem hefir
ríkt í samtökum verkalýðsins um
þetta höfuð vandamál verkalýðs-
ins. Þár eiga foringjarnir höfuð-
orsökina. Þeir hafa aldrei á þess-
um yetri gert minstu, tilraiun til
þess að knýja valdhafana til þess
að verða við kröfum verkalýðs-
ins, með liðssöfnun meðal fólks-
ins.
Mistökin, sem átt hafa sér
stað í atvinnuleysisbaráttunni
fram að þessu, verða ekki leið-
rétt, en reynslan ætti að hafa
kent verkamönnunum og for-
ystumönnumi þeirra, að framveg-
is verður að taka þessi mál fast-
ari tökum og að beita verður
meiri festu í þessum málum
framvegis.
Nú er hafinn nýr þáttur í at-
vinnuleysisbaráttunni. — Ihald-
ið er byrjað að fækka í atvinnu-
bótavinnunni, og það muji halda
því áfram þar til vinnan verður
lögð niður að fullu með vorinu,
ef að vanda lætur.
Ihaldið telur það fyllilega rétt-
mætt að fækka í vinnunni,
vegna þess að vertíð sé að hefj-
ast. — Þetta er rangt Vertíð er
ekki hafin. — Aðeins einn tog-
ari er byrjaður á saltfiskveiðum,
6 eru á upsaveiðum, 8 á ísfiski
en 11 liggja cðgerðalausir hér
á höfninni. — HjaJ íhaldsins um
aukna vinnu, vegna vetrarvertíð-
Hetjasagan nm Dimitroíf
kom§t iiui í dýfli§§nrnar
?
Ég heyrði þrisvar sinnum
minnzt á Dimitroff, þann tíma,
sem ég var í fangabúðunum, í
kjallara dýflissunnar Fúhls-
biittel, í rannsóknarfangelsinu
og meðal fanganna í fangabúð-
unum.
Það var í október 1933. Ég
var búinn að vera algerlega
einangraður, mánuðum saman,
Georgi Dirrátroff,
hetjan frá Leipzig.
ekki einungis frá umheiminum,
heldur líka frá meðföngunum,
í kjallara fangabúðanna. Mán-
uðum saman ekkert starf, eng-
in dægradvöl, engin tilbreytni
nema barsmíð S.S.-liðanna, sem
gengu í klefana nótt eftir nótt,
og lömdu fangana. Mánuðum
saman töluðu S.S.-liðamir ekki
orð við mig. Það hafði verið
gefin út ströng tilskipun þess
efnis, að ekki mætti tala við
fangana í kjallaraklefunum.
Dag nokkurn var nýr fangi
settur inn í klefann við hliðina
á mínum klefa, í hlekkjum, ég
heyrði glamra í þeim við hvert
fótmál, sem hann tók.
Þegar verðirnir opnuðu hurð-
ina, áttum við að nefna nafn
okkar hátt og skýrt. Þetta kom
sér vel, með þessu móti gat
maður alltaf heyrt það, hver
var í næsta klefa. Ég hleraði
það fljótt, að þessi nýi, hlekkj-
aði fangi var þekktur félagi,
sem ég kannaðist við.
Þrír dagar liðu, þar til við
gátum gert okkur skiljanlega
með því að banka í vegginn. Ég
var óþolinmæðin sjálf að fá að
frétta eitthvað utan úr heimin-
um. Fyrstu orðin, sem hann
sendi mér, með hljóðmerkjum,
voru mér algerlega óskiljanleg.
En þau voru á þessa leið:
D-i-m-i-t-r-o-f-f-a-l-v-e-g-f-y-
r-i-r-t-a-k----
Ég hugsaði mig um. Hvað gat
þetta þýtt ? Ég spurði nágranna
arinnar er því aðeins blekking
gerð í þvi eina auynamiði að
reyna að afsaka hungurárásir
þess á alþýðuna í bænum.
Ef verkalýðnum á takast að
hindra frekari fækkun í at-
vinnuþótavinnunni og knýja
fram fjölgun, verður þegar í
stað að hefjast handa, og tei'a,
samtökuniUim til hins ýtrasta svo
að íhaldið verði að láta undan
síga.
Eftir Willi Bredel.
■ ■
S Þrjú ár eru liðin síðan Dimitroff og félagar hans 5
■ sluppu úr klóm nasistanna. í tilefni af því birtir fjöldi ■
Hvers á Hafnarfjörðwr að
gjalda? Á nú Jónas Guðmunds■
son að verða\ bæjarstjóri þar, ad
launum fyrir »afrekin« á Norð-
firði?
Ríkisþingliúsið í Berlín, sem nasistanir kveiktu í.
En ég hélt áfram að grufla
út í þau undarlegu orð, sem
hann hafði komið til mín.
Skömmu eftir að ég var tekinn
fastur, en það var 1. mars,
heyrði ég, að þrír búlgarskir fé-
lagar hefðu verið teknir fastir
undir því yfirskyni, að þeir
hefðu kveikt í ríkisþinghúsinu.
Ég réð í það, að þessi Dimitroff
mundi vera einn þeirra. En hvað
hafði skeð síðan? Hvemig átti
að skilja þetta-----alveg fyr-
irtak------ákærir fasismann?
Það liðu margar vikur þangað
til ég fékk nánari skýringu.
# -
I byrjun desember var ég
fluttur í rannsóknarfangelsi til
yfirheyrslu. Tilætlunin var, að
ég yrði stranglega einangraður,
en annaðhvort var það, að eng-
inn einsmanns klefi var laus,
eða þá að verðimir hafa mis-
skilið skipunina. Ég var látinn
í klefa ásamt mörgum öðmm.
Þegar ég kom inn, þögnuðu
allir, og litu til mín. En varla
höfðu klefadyrnar lokast að
baki mér, fyr en alt var aftur
komið í dandalaskraf.
Fyrst varð ég að venja mig
stundarkom við öll þessi mörgu
og hvötu hl jóð; ég var búinn að
vera nærri sjö mánuði í múraðri
pólitískir fangar.“
„Ekki heldur þessi hái, þarna,
spurði ég, og trúði nú ekki
best.
„Iss, nei, hann hefir víst
átt við pólitík. Ert þú kannske
pólitískur fangi?“
„Já,“ sagði ég, og spurði svo:
„Hvað er um þenna félaga Dimi-
troff.“ Em málaferlin út af
þinghúsbrunanum byrjuð?Hvac
hefir gerst í þeim. Og hvað seg-
ir Dimitroff?“
Fanginn horfði orðlaus á mig.
„Stjómmálamaður,“ kallaði
hann loks upp yfir sig, „og
kannast ekki við Dimitroff!“
Ég man enn þá mánaðardag-
inn, það var 1. mars 1934. Ég
var búinn að vera í þrjár vikur
í fangabúðum ásamt 40 félögum
öðmm. Þegar við vomm sóttir
í frítímann, sáum við að S. S,-
liðamir stóðu í smáhópum og
töluðu ákaft saman. Enginn
skifti sér af okkur; við gengum
fram og aftur um fangelsisgarð-
inn.
Þá kom Dusenschön liðsstjóri.
Hann líktist einna helst þræla-
haldara í útliti og framferði.
Þennan dag æddi hann inn í
garðinn, allur þrútinn og með
beygðan svíra, eins og reiður
Brennuvargurinn Herm. Göring.
Þetta var svo ofarlega í honum,
að hann varð að segja okkur
frá því líka. „Dimitroff hefir
verið sendur til Sovétríkjanna,
og er kominn til Moskva.“
Við gátum ekkert sagt, svo
urðum við undrandi og glaðir.
-----Dimitroff í Moskva ?----
Göring hefir ekki tekist að gera
út af við hann.---Allur heim-
urinn hlýtur að hafa verið
Dimitroffs megin.------
Og einn af félögunum, sem
við urðum að bera inn sagði
þessi ógleymanlegu orð: „Þeir
mega gjaman fara svona með
okkur á hverjum degi, ef þeir
bíða oft annan eins ósigur og
þenna.“
Willi Bredel.
tarfur. Hann talaði ekki, hann
öskraði.
S. S.-liðana rak hann inn í
varðstofu, og tók sjálfur að sér
stjórnina.
„Hlaupið, hlaupið, hlaupið,“
byrjaði hann. Og svona rak
hann okkur áfram eins og vit-
laus maður, í heila klukkustund.
Við urðum að hlaupa á harða-
spretti, kasta okkur niður,
skríða á maganum, stökkva,
gera hnébeygjur, hlaupa á ný,
henda okkur niður — aftur og
aftur í það óendanlega.
Margir gáfust upp. Við vor-
um orðnir máttlausir af lang-
varandi fangelsisvist, og þoldum
ekki svona meðferð. En þá sem
uppi stóðu rak liðsforinginn full-
ur og vitlaus, á undan sér um
allan garðinn.
Ég tók eftir því, að S. S,-
liðamir stóðu við gluggann á
varðstofunni, og virtust skemta
sér ágætlega. En mér fanst þeir
vera að henda gaman að æðinu
í liðsstjóranum.
Þegar við svo loksins vorum
reknir inn í fangelsið, komu S.
S.-liðarnir og lokuðu okkur iniii.
Nokkrir gamlir og lasburða fé-
lagar höfðu fengið nóg af hreyf-
ingunni, við urðum að bera þá
inn í klefana.
„Vitið þið, hvers vegna var
látið svona í dag,“ spurði
varðmaðurinn okkur glottandi.
| blaða minningargreinar um málaferlin í Leipzig. |
■ Grein sú er hér birtist er eftir þýzka verkalýðsskáldið ■
■
Willi Bredel, en hann er frægastur fyrir skáldsögu !
■ sína úr fangabúðum nasista: »Die Priifung«. ;
■ ■
■ ■
■■■■■■■■■■■...............................
minn að því, með merkjum.
Hann svaraði:
D-i-m-i-t-r-o-f-f-á-k-æ-r-i-r-f-a
-s-i-s-m-a-n-n —
Ég braut heilann um þetta
langa lengi. Ákærir fasismann?
Dimitroff ? — — Ég skildi
hvorki upp né niður. En ég gat
ekki fengið skýrari svör; hurð-
in á klefa nágranna míns var
rifin upp, ég heyrði óminn af
skömmum og barsmíð. S. S.-
vörðurinn hafði legið á hleri, og
hefndi sín nú á hlekkjuðum
jfanganum. Og síðan var honum
'hent inn í kolageymsluna, sem
lá við endann á ganginum, langt
frá klefunum.
gröf. En fyrsta orðið, sem ég
heyrði greinilega, var:
„Dimitroff!“
Ég lagði við hlustirnar og
færði mig nær manninum, sem
talað hafði. Það var hár maður,
magur og þunnleitur.
„Já, strákar! Það er kall í
krapinu," sagði hann eins og til
áréttingar. „Manni hlær hugur
í brjósti við að hugsa til þess!
Hann er sá fyrsti, sem ærlega
hefir sagt nasistum til synd-
anna.“
Ég spurði þann, sem næst mér
var, í lágum hljóðum, hvort þeir
væru pólitískir fangar.
„Nei, í þessum klefa eru engir