Þjóðviljinn - 03.04.1937, Blaðsíða 3

PJOÐVILJINN
laugardagurinn 3. apríl 1937
þJÓOVILllNN
Málgagn Koinmflnistaflokhg
fslands.
Kltstjóri: Einar Olgeirsson.
Bitstjórn: Bergstaðastræti 27,
sími 2270.
Afgreiðsla og auglýslngaskrifst
Laugaveg 38, sími 2184.
Kemur út alla Éaga, nema
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,0(
Annarsstaðar á landinu ltr. 1,25
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðja Jðns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, sími 4200.
Geta vinstri flokk-
arnir unnið saman?
öllum vinstri öflum: á Islandi
er það ljóst, að það er tiiraun
til sjálfsmorðs vinstri flokkanna
og lýðræðisins á Islandi, að fara
klofnir út í kosningar móti
hægri flokkunum sameinuðum,
•— jafnljóst eins og .hitt, a,ð það'
myndi verða glæsilegastj kosn-
ingasigur, sem, enn hefir unnist
á Islandi, ef vinstri flokkarnir
legðu samein.aðir til, kosninga
jnóti yfirdrotnun Kveldúlfs- og
Landsbankaklíkunnar.
Nú er það eín aðalmótbára
ýmissa manna, í Alþýouflokkn-
um og Framsóknarflokknum
gegn kosningasam.vinn.u, við,
kommúnista, að það ,sé ómögu,-
legt :að vinna með kommúnistum.
Hvað segir nú reynslan um
þetta?
Kosningasamvinna kommún-
ista við flokkai svipaða Alþýðu-
flokknum og Framsóknarflokkn-,
um hefir gengið ágætlega í
Frakklandi og á Spáni. Sam-
vinna þessariai sörnu flokka ujn
stjórnarmyndun og stuðhing
vinstri stjórnar hefir gengið á-
gætl.ega. Meira að segja sam-
vinna ráðherra úr flokkum lík-
um Alþýðuflokknum og Fram-
sókn við ráðherra úr flokki
kommúnista, hefir gengið prýði-
lega,, — og sa,mvinna slíkrar rík-
isstjórnar við kommúnista sem
yf irher shöfðingj a rikisins —
eins og nú á. Spáni, — hefir gef-
ið einhvern, glæsilegasta árang-
ur, sem. um getu,r í frelsisbar-
áttu nokkurrar þjóðar.
Petta vita foringjar Alþýður
flokksins og Framsóknar.
Halda þeir að íslensku komm-
únistarnir séu 'erfiðari til sam,-
vinnu,? Ef nokkur skynsamleg
ástæða til að álykta svo?
Kommúnist,a,r hafa haft sam,-
vinnu, við menin úr báðum þess-
um flokkum í ýmsum félögum.
Við skulum í þetta. skifti athuga
aðeins eitt dæmi þessarar sam-
vinnu..
Það er Pöntunwrfélag Verka-
manna í Reykjavík.
Með sam.vinnu manna úr öll-
u.m þessum flokkum: hefir þetta
neytendafélag verið gert að
stænsta neytendafélagi, sem til
hefir verið í Reykjavík, og hefir
endurreist trú neytenda hér á
samvinnufélagsskap. Hefir nú
borið á því að erfitt. væri að
vinna með kommúnistunum í
þessu félagi? Hafa ekki einmitt
kommúnistarnir i sífellu sýnt
hinn mesta félagsþroska og bor-
il heill félagsins fyrir brjósti?
Sjóðir Hins íslenska
prentarafélags
I þau 40 ái*9 scm H. I. P. hefir starfad liaf a
idgjöld íelagsmanna fil §jóda félagsins verið
rnm 311 þásimd kr. en greiðsliiF til ineðiim-
anna 1011 230 þusimd krónnr.
I árslok 1936 voru eigiiii® alli*a sjóða fé-
lagsins fámlcga 161 þusund króniip
Á morgun, 4. apríl, eru fjörutíu ár
liðin frá sfofnun Hins íslenzka prent-
arafélags, sem er elsta verklýðsfélag
hér á landi. í tilefni þess birtir Þjóð-
viljinn í dag grein um annan veiga-
mesta þáttinn í starfsemi H. f. P., sem
eru myndanir sjóða þess og störf
þeirra. Á morgun birtir blaðið yfirlits-
Stafan ögmundsson grejn um gtofnun félagsins og bar-
áttu fyrir bættum kjörum stéttarinnar. — Hið um-
fangsmikla starf, sem prentarar hafa leyst af hendi
með stofnun hinna öflugu sjóða sinna sýnir ljóst þá
fórnfýsi og þann áhuga, sem prentarar hafa grundvall-
að félagsstarfsemi sína á.
Aðalstarf Iiius íslenska, prent-
arafélags liggur á sviði
þeirrar baráttu sem félagið hei'-
ir háð fyrir bættum kjörum,
stéttarinnar, gegn' atvinnurek-
endavaldinu, en annar sá þáttur
í starfsemi þess, sem snarast
,hefir verið snúinn er stofnun og
hið mikilvæga starf sjóða fé-
lagsins. Hlutverk þeirra hefir
frá upphafi verið nátengt hags-
munabaráttui stéttarinnar og
menningarlegum, viðgangi.
Þess er engin kostur hér að
skýra starfsemi þessa að neinu
verulegu leyti. Aðeins skal. drep-
ið hér á veigamestu atriðin í
þessu merkilega starfi Prentara-
félagsins:
Sj úk i'asain Ia« prentara
Að frátöldum, félagssjóði, •—
sem frá upphafi hefir haft þann
tilgang að sjá fyrir hinum dag-
lega rekstri félagsins og fram
til þessa .hefir verið efldur með
hliðsjón af auknu,m þörfum þess
— er sjúkrasjóðurinn elstur.
Samkvæmt tillögum, og í'orgöngu
Þorv. Þorva,rðarsona,r, fyrsta
form,anns félagsins og eins mik-
ilhæfasta starfsmanns þess, er
gengið frá stofnun Sjúkrasam-
lags prentara á fyrsta ári H.I.P.
Svo mikillar andúðar áttu
prentairar von frá afturhaldsöfl-
um bæjarins gegn forgöngu-
starí'i sín.u, meá stofnun H.I.P.
að Þorvarðúr tók það fram sem
eina af röksemdum, fyrir sjóðs-
malinu »hve síík stofniuji væri
nauðsynleg til að koma í veg fyr-
ir allan misgrun og margvísleg-
,ar ím,yndanir, sem, íúam kynnu
að koma gegn, þessari félags-
myndun«.
Prentarar munu fljótlega
hafa orðið þess varir að í bar-
áttunni fyrir bættum, kjörum
sí.num áttu þeir á, þann bratta
að sækja, að ekki mundi af veita
þótt þeir sjálfir gerðu hv,a.ð þeir
gætu til þess að styrkja samtiök
sín inn á við. Og svo óviðunandi
var lífsafkoma þeirra, að ekkert
mátti út af bera, síst langvar-
andi veikindi; enda var þetta
mál, þega,r í uipphafi tekið föst-
Það eru engin rök fyrir því að.
ekki sé hægt, að liafa sa,mvinnu
við kommúnista.
Og það er ekki ráðlegt að
mæta á þeim degi, þegar hið
mikla uppgjör milli hægri og
vinstri, milli fasisma og lýðræðis
stendur fyrir dyrum, m.eð rök-
leysum, með staðlausa stafi, —
og láta slíkt valda úrslitum.
u.m tökum, og hefir ætíð síðan
verið sýndur sá sómj að telja
má Sjúkrasamíagið1 eitt hið kær-
asta óskabarn félagsins.
Þegar í upphafi voru gerðar
ráðstafanir til þess að afla
sjoðhum'f jár með hlutaveltum,
o. fl. og eftir því, ,sem hann hef-
ir eflst hafa réttindi félags-
manna aukist, Með bættri af-
komu, prentiara hafa þeir og ver-
ið fúsir tií þess að legg'ja á sig
aukin útgjöld til sjóðsins, seœ.
ætíð hafa verið, miðuð við það,
sem starfsemi hans .hefir kraf-
ist, á hverjum tjma.
Heildartek j ur”S júkr asamlags-
ins frá stofnun, þess nema kr.
173 549,35, þar af eru iðgjalda-
greiðslur kr. 138 555,20.
I styrki til meðlima sinna hef-
ir samlagið greitt sem hér segir:
Læknishjálp 75 786,80
Lyf 40 376,10
Dagpeningar 28 044,50
Sjúkrahúsvist 14 628,10
Samtals 158 835,50
Af þessu stutta yfirliti er það
ljóst hversu umsvifamikil
starfsemá sjúkrasjóðsins hef-
ir verið og hvílíkur styrk-
ur prentarastéttinni hefir orðið,
að frumkvæði sín,u til, átaka á
þessu sviði.
Nú hefir Sjúkrasamlag prent-
ara verið lagt niðu,r í því formi,
sem það áðu,r var, ve: na hinnar
almennu tryggingarlögg j af ar,
sem. gengin er í gildi. En prent-
urum var það Ijóst, a,ð eíns og
frá liögumi þessum, er gengið,
eru þau enganveginn megnug
þess að veita þá, tryggingu, sem
H. 1. P. með reynslu og starfi
hafði búið meðlimum Sjúkra-
samlags prentara. Því var á
síðasta, aðalfundi félagsins
samþykt reglugarð fyrir dagpen-
inga,- og útfarasjóð, sem ætlað
er að jafna þennan mismun. Og
m:u,n því eða líku fyrirkomulagi
haldið þar til verklýðssamcöku.n-
um í einingu, tekst, að knýja
fram þær nauðsynlegu umbætur
á sjúkratryggingunum, sem við-
unandi geta talist.
Atvinnuleysisstyrktar-
sjóður.
er anna,r elsti sjóðu.r félagsins
og þeirra öílugastur, enda er
það svo, að með styrkingu hans
hafa prentarar skapað sér þann
bakhjaH, sem þungi samtak-
anna öll hin síðari árin hefir
hvílt á í sókn og vörn.
Tveim, á,rum eftir stofnun H.
1. P. hóf Iiafliði Bjarnason máls
á því á fundi hvílíka nauðsyn
bæri til. þess að Prentarafélagið
eignaðist sjóð er gæti orðið með-
limum. . þess til stvrklar þegar
atvinnuleysi þjakaði stéttina.
Var þegar .hafist handa um til-
raun til fjáröflunar í þessu
skyni, sem, í fyrstu mistókst,
þótt prentarar létu það ekki á,
sig fá. IMefnd manna va-r kosin
til þess að sem:ja reglugerð fyr-
ir sjóðinn og að því starfi loknu
var ákveðið að sækja um leyfi
til þess að halda hlutaveltu til
ágóða fyrir hann,.
En þegar til kasta bæjarvald-
anna kom munu þau hafa grilt
í þessu áformi fyrirboðá »hættu-
legra« tilrauna, til þess að skapa
þessum nýstiofnuðlu félagssam-
tökum grundvöll til eflingar og
átaka gegn hættulegustu vágest-
um, sem, þjóðfélagið bjó þeim.
Bæjarfógetinn svaraði málaleit-
un félagsins með þeirri skarp-
legu röksemd »að hann sjái ekki
næga ástæðu til að veita því
leyfi til að halda tombólu, á
n sta hausti til þess að stofna
atvinniustyrktarsjóð«.
Þannig tókst íhaldsforsjóninni
í þá, daga að setja fótinn fyrir
menningarbarattu hinna, fátæku
og ungu verka.lýðssamtaka, sem
þrátt fyrir einarðan vilja í. þessa
átt, ,höfðu í miörg horn að láta
til verndunar sam,tökum sínum
og lífsafkomiu. Um tíu: ára skeið
var sjóðurinn aðeins til að nafn-
ínu. 1910 er hann. svo endurvak-
inn með 100 kr,. framlagi úr fé-
lagssjóðí og 50 kr. styrk á ári
og tekur frá þeim t,ím,a, að inn-
heimta árleg iðgjöld.
En það er eins um. viðgang
Atvinnuleysisstyrktarsjóðs og
annara, sjóða, félagsins, að tíma-
mótin, í sögu þeirra eru, mörkuð,
og tengd hörðústu átökunum,
sem félagið hefir háð. Eftir
verkfallið 1920 var iðgjaldið til
sjóðsins hækkaði upp í kr. 2,00 á
víku, að afstaðinni deilunni 1923
er það enn hækkað u,m 50 a,ura
og því sí.ðar breytt í 2% af lág-
markslaunum handsetjara og
prentara.
Árið 1921 er byrjað að veita
úr sjóðnum og hefir hann síðan
verið hið trustasta, vígi, sem
Prentarafélagið hefir átt yfir
að ráða,.
Iðg'jöld: til, sjóðsins frá upp-
hafi nema, 121962,85. Samtals -
hefir hann goldið^meðlimum sín-
um nál. 9000 atvinnuleysisdaga
eða kK 49 112,88. Til. stofnunar
Ellistyrktarsjóös 1929 er veitt
10,000 kr. úr Atvinnuleysisst.sj.,
1934 kr. 17 595,00, eða samtals
27 595,00. Eignir Atvinnuleysis-
styrktarsjóðs við árslok 1936
voru kr. 68 357,19.
Árið 1927 var það samþykt, í
félaginu að stofna lánasjóð til
hagræðis félagsmönnum er á
smærri skyndilánum þyrftu að
halda. Úr atvinnuleysisstyrktar-
sjóði hafa síðan verið veitt lán
til þessarar starfsemi, og hefir
lánasjóðúr fram til. síðustu ára-
móta lánað samtals 160 þús.
kr. Það munu flestir vita, sem
nokkuðl þekkja, til lánastarfsemi
hér í bæ — og ekki hafa orðið
þeirrar náðar aðnjótandi að
skulda meira en þeirn á nokkr-
um mannsöldrum væri mögulegt
að borga með heiðarlegu móti —
hversu, þröngar dyr bankanna
eru alþýðumanni, sem á, fé þarf
að halda til þess á einhvern hátt
að bæta afkamu sín eða sinna.
Og þeir hinir sömu, fá sennilega
skilið hvílík stoð Atvinnuleysis-
styrktarsjóður með þessum
htetbi Eéiir verið, stéttinni.
Þá hefir sjóðúrinn Lagt 1500
kr. stofnfé til Atvinnuj.st.sj. Ak-
ureyrardeildar H. I. P., ásamt
ýmsum fleiri styrkveitingum, er
til greina hafa komiið.
Þess ber og að geta að þrisvar
sinnuan’ hefir H. 1. P. samþykt
að veita úr sjóði þessum lán til
iðnfélagaLKérT. bænum, er stiað-
ið hafa, í' verkfalli fyrir bættum
kjörum sínum.
Það er því vonandi að þessi
stærsti bakhjarl félagsins eigi
eftir ali verða, ekki einungis
prentarastéttinni, heldur og öll-
uin verkalýð styrkur og hvöt til
fórnfúsrar baráttu í þágu verk-
lýðssamtakanna.
Hwsbyggin gasj óður.
Förgöngumaður húsbygging-
arsjóðlsmálsins va,r Kristján A.
Ágústsson. Samkvæmt tillögum,
er hann átti frumkvæði að, var
samþykt að félagið stefndi að
því að kom,a upp húsi við sitt
hæfi með því að stofna sjóð er
hver félagsmaður gyldi til 10'
FRAMHALD á 4. SIÐU