Þjóðviljinn - 12.08.1937, Blaðsíða 2

Fimtudagurinn 12. ágúst
PJOÐVILJINN
Martin Anderssen Nexö
skýrir frá för sínni til §pánar á þing róttækra
rithöfunda.
MART'IN ANDERSEN NEXö
I’restuv við evniigelisha iiirkju
i einu úthverfi Berlínar skýrði frá
því úr stólnum nýlega að sex-
tíu og fjórir prestar evangelisku
kirkjunnar í Þýskalandi væru 1
fangabúðum eða varðhaldi. Ennfrem-
ur boðaði hann til sérstakrar guðs-
pjónustu um kvöldið, þar sem beðið
yrði fyrir þessum prestum. Yfirvöld-
in bönnuðu guðsþjónustuna. og læstu
kirkjunni. Eitt hundrað og fimtán
manns, sem komu um kvöldið og
ætluðu að sækja fyrirbæna.guðsþjón-
ustuna voru teknir fastir. Daginn
eftir var nokkrum þeirra slept úr
varðhaldi. (Fö).
ir Bókaforlag Steen Ilasselbalck
í Kaupmannahöfn hefir ákveðið að
gefa. út í haust síðustu skáldsögu
Halldórs Kiljan Laxness, »Ljós
heimsins« og þýðir Jakob Benedikts-
son magister bókina á dönsku. Áð-
ur hefir Hasselbalck forlag gefið út
þýðingar af skáldsögunum »Þú vín-
viður hreini«, »Fuglinn í fjörunni«
og »Sjálfstætt fólk«.
Sama, forlag hefir ákveðið að gef.i,
út í ha.ust danska þýðingu á bók
Kristmanns Guðmundssonar, »Bjart-
ar nætur«. Hefir þetta forlag áður
gefið út þýðingar á mörgum bókum
Kristmanns og seinast í fyrra haust
á skáldsögunni »Börn jarðar«. (Fú).
Gerist
áskrifendur
að Rétti.
Martin Andersen-Nexö, hinn
heimsfrægi, danski verkalýðs-
rithöfundur, er nýkominn frá
Spáni, en þar tók hann þátt. í
þing'i »Alþjóðasambands rithöf-
unda til varnar menningunni«.
Pjóðviljinn hefir áður sagt frá
þingi þessu„ er sett var í Val,-
encia 4. f. m. og flutti sig síð-
an til Madrid. Á þingi þess sat
Björn Franzson sem fulltrúi ís-
lenskra rithöfunda,
»Arbejderbladet« hafði tal af
Nexö er hann kom heim frá
Spáni og birtist hér brot úr því.
Nexö ferðaðist frá Vaíencia til
Madrid í bíl, og hafði því gott
tækifæri til að kynna sér and-
ann í fólkinu. Hann fór hægt.
yfir, gaf sér gcðan. tíma til að
spjalla við fólk, verkamenn,
bændur, hermenn, o. fl.
— Hvað segir þú frá Spáni,
spurði blaðamaðurinn Nexö.
— Pað er margt hræðilegt,
sem rnætir manni, styrjöld er
eitt það voðalegasta sem maður
get.ur komist. í tæri við. En á
hinn bóginn kynntist ég ýmsu
svo göfug'u, djörfu og fögru að
ég bý a,ð því lengi. Spanska al-
þýðan er staðráðin í því að
sigra, og hún er þrungin af ó-
trúlegri bjartsýni, einkum í
Madrid.
— Fóruð þér út. í skotgraf-
irnarZ
— Já, ég fór út. á vígstöðv-
amar við Guadarrama, en þó
ekki fram í fremstu skotgraí-
irnar, þar sem bardaginn stóð.
Ég heilsaði upp á ýmsa í Alþjóða,
herdeildinni þar út frá, átti t. d.
langt tal við Ludvig Renn, minTi
gamla, vin Julius Deutsch, sem
er hershöfðingi þar, enda
tóku þeir jafnaðarlega þátt í
rithöfunda þingunum. okkar.
— Alítið. þér að stríðið á
Spáni geti staðið eitt ár til-
— Pað er ekki gott að segja,
það er mikið komið undir því,
hvað aðrar þjóðir gera, einkum
Englendingar. En ef það væri
spanska þjóðin, sem ætti, að á-
kveða, er enginn vafi á þessu,
Pá væri búið að slá niður fas-
istauppreisnina fyrir löngu, síð-
an.
Talklukka.
Merkileg nvj mig.
Landssíminn hefir fengið sér-
stakt tæki, sem. er þannig að
það segir mönnum hvað klukk-
an sé, þegar hringt er í ákveðið
númer. Talvélin er frá firm-
anui L. M, Ericso.n í Stokkhólmi,
Ungfrú Halldóra Briem hefir
talað inn á plötur vélarinnar.
Þetta verður bæjarbúum m.jög
þægilegt, því að hægt verður að
hringja í þetta númer á hvaða
tím.a sólarhringsins sem er og
fá tím.ann upp gefinn upp á
sekúndu.
Til Akureyrar
lir
alla daga nema mánudaga
alla miðvikudaga, föstudaga,
laugardaga og sunnudaga.
2ja ilaga feröir Þli8jUdag
a og fimmtudaga
Afgreiðsla í Reykjavík:
Bifreiðastöð íslands, sími 1540.
Bifreiðastöð Akureyrar.
Jean Jaurés
friðarvinurinn mikli
Nú, þegar ófriðarvofan læðist
u,m og vekur óhug og skelfingu
hjá flestum. þjóðum heimsins
verður mörgum á að minnast
þess manns, er fyrstur lét lifið
í baráttunni á móti styrjöld-
inni m.iklu 1914—18.
Það var 31. júlí 1914 að sá
atburður skeði, er ennþá vekur
öllurn friðarsinnum og sósíalist-
um móð í brjósti; stríðsóður níð-
ingur úr röðu,m, franskra þjóð-
ernissinna skaut til bana aðal-
íoringja franskra sósíalista inn
á veitingahúsi í París. Maður
þessi hét Vilain (þ. e. þorpari)
og er það nafn vel til fallið, þó
að ekki réði hann sjálfur nafni
sínu.
Hinn myrti foringi, Jaurés,
var sá eini af þáverandi foringj-
um 2. Internationale er reynt
hafði að koma á allsherjarsam-
tökum meðaj allra sósíalista
stórþjóðanna á móti stríðinu, er
þá var yfirvofandi. Með fráfalli
hans var síðustu, hindruninni á
leiðinni til ófriðarins rutt úr
vegi og stríðið hófst. Samverka-
menn hans, er tóku, við leiðsögu
flokksins að honum látnum,
brugðust málstað friðarins og
sviku, foringja sinn látinn. Morð-
ingi hans var síðar náðaður af
frönskum dómstóli, en alt um
það, m.inning hans lifir meðai
verkalýðsins um allan heim, »og
lýsir sem leiftur um nótt« í
myrkri stríðsæsinga og þjcðern-
isofsa, er nú grúfir yfir öllum
heiminum,.
Hver er Jaurés? Hvað er
bundið við nafn ha.ns'? Var hann
reformisti eða byltingamaður?
Þannig spyrja þeir, sem, lítio
um hann vita, Víst er að hann
var »reformist.i« og andstæðing-
u.r Lenins innan hinnar alþjóð-
legu verkalýðshreyfingar, en
hann va.r friðarvinur og mann-
vinur, er fórnaði lífi sínu fyrir
skoðanjr sínar; en hann var
meira. Hann var skipuleggjari
og andlegur leiðtogi franskrar
alþýðu, og hann var glæsileguc
mælskumaður og rit,höfundu,r.
Við nafn hans eru bundnar
margar af dýrmætustu og feg-
urstu minningum; fratnskrar al-
þýðu.
Hann var .hámentaður hug-
sjónamaður, sem með eldmóði
brautryðjandans og manngöfgi
postulans ruddi fyrstu, og
stærstu hindru.nunu.m úr vegi
og braut. sósíalismanum braut-
ina í bæjum. og sveituim, Frakk-
lands.
Jaurés fæddist 1859. Hann
gekk ungur mentaveginn og var ,
írábær námsmaður., Kornungur
varð hann prófessor í heim-
speki. En brát.t tók hann að
gefa. sig að stjórnmálum. 1885
varð hann þingmaðu,r, og stóð
upprunalega mjög nærri radi-
kala flokknum, en hallaðist hægt
og hægt, á sveif með sósíalistum,
og gekk síðar í flokk þeirra,
Franskir sósíalistar voru þá
klofnir í 5 smá flokksbrot, sem
litla samvinnu höfðu sín á milli,
franski verkalýðurinn og sam-
tök hans voru enn þá lömuð
eftir ósigurinn, í Parísar-komm-
únunni 1871.
Hinn stóri franski radikali
flokkur sem var og er enn a.ð-
alflokkur borgaralegra vinstri-
manna í landinu hafði í raun og
veru fous.tjUna, fyrir öllum
vinstri öflum. í landinu, En radi-
kali flokkurinn beindi höfuð-
sókninni á móti hákirkju og
klerkaaðli, en lét sér »dægur-
mál verkalýðsins í léttu rúmi
liggja.
Jaurés sá að sameining hinna
sósíalistískp flokksbrota hlaut
að verða fyrsta, verkefni hinnar
vaknandi verkaiýðshreyfingar,
og barðist fyrir því máli m.eð
lífi og sál. 1899 var í fyrsta
skifti myndaður ednn sameinað-
ur verkalýðsflckkur í landinu,
en hann klofnaði stuttu síðar,
en var aftur sameinaður 1905.
Á þessu tímabili voru miklar
æsingar í Frakklandi útaf
Dreifusmálinu alræmda, og var
Jaurés einn af þeim mönnum,
er ákafast börðust, fyrir sýknun
Dreyfus. Pá var líka komið
á skilnaði ríkis og kirkju
(1905). Jaurés var mjög hlynt-
ur radikala flokknum í því máli.
Hann reyndi einnig a,ð koma
á ýmsum umbótum á kjörum
verkamanna í samvinnu við
radikala flokkinn, og varð þar
nokkuð ágengt. Hann taldi að
eina leiðin til sigurs fyrir sósíal-
isrnann væri samvinna. bænda,
smáborgara og verkamanna, og
þess vegna reyndi hann að hafa
eins góða samvinnu við radikal-
ana og mögulegt var. Var þessi
skoðun hans vafalaust rétt. En
hinsvegar gekk hann of langt
til hægri, þegar hann studdi
sósíalistann Millerand, (sem nú
er íhaldsm,) til að taka sæt.i í
frjálslyndri, borgaralegri. stjórn
Waldeck-Ranneau 1899. Gafst.
sú tiiraun m.jög illa og síðar
hvarf Jaurés frá »ráðherra-
sósíalisma.num«. Hann áleit
samt að hægt, yrði að fram-
kvæma sósíalismann á friðsam-
legum grundvelli, og la,gði þvi
mesta áherslu á barát.tuna í
þinginu. Seinustu árin gaf
hann sig mjög að íriðarmálun-
um og í þeim rnálum var hanu
mjög róttækur, og átti þa,r ekki
samleið með öðrum »hægfara
j af naða,rmönnum«, Bar átta
hans fyrir friði kostaði hann líf-
ið 1914, og þa,r með féll í val-
inn áhrifaríkasti friðarvinur
Evrópu. Hugsjónir hans voru
bældar niður af hans eigin vin-
um og samverkamönnuim, og
það var ekki fyr en eftir st.ríð-
ið að franska þjóðin sá og skildi,
hvað hún hafði m.ist. 1924 lét
Herriot, sem þá var forsætisráð-
herra, flytja lík J aurés til
Pantheon og þar hvílir nú hinn
látni friðarvinur við hlið mestu
ágætismanna Frakka.
Minning hans er enn í heiðri
höfð meðal allra vinstri flokka
í Frakklandi, og hjá allri al-
þýðu í Evrópu^
Jaurés var a,ð líkindum einn
stærsti andi hininar vestrænu
verkalýðshreyfingar, eftir a.ð
Marx leið. Hann hafði til að
bera mjög fjölþættar og djúpar
gáfur, afburða þekkingu, og var
gæddur svo frábærum mann-
kostum, a.ð hann va,nn ósjálfrátt
FRAMHALD A 3. SIÐU