Þjóðviljinn - 06.10.1937, Blaðsíða 2

Miðvikudaginn 6. október 1937.
ÞJÖÐVILJINN
Tillögur samninganefndar Alpýðuflokksins.
Lagðar fram á fimta fundi samninganefndanna.
Nefnd Alþýðuflokksins leggur ti),
að fyrsta grein stefnuskrárinnar
hljóði þannig:
» . . . (nafn flokksins) er flokkur
íslenskrar alþýðu og setur sér sem
höfuðmarkmið að vinna bug á auð-
valdsskipulaginu á íslandi og koma í
þess stað á sðsialistisku þjóðskipu-
lagi, þ. ei frjálsu, stéttlausu samfé-
iagi allra. vinnandi manna. í landinu,
er stjðrnað sé af þar til kjörnum
fulltrúum þeirra. sjálfra.
Til þess að ná þvi takmarki gerir
flokkurinn sér alt far um það, að
vinna alþýðuna til fylgis við grund-
vallarskoðanir sósíalismans og skipu-
leggja og sameina allar vinnandi
stéttir landsins í baráttunni fyrir
endanlegri valdatöku alþýðunnar og
uppbyggingu hins sósíalistiska þjóð-
skipulags«.
Nefndin hefir með þessu orðalagi
gert verulegar breytingar á hinni
upphaflegu tillögu sinni um stefnu-
skráratriði og telur að I greininni
þannig orðaðri komi skýrt fram, að
flokkurinn starfi á grundvelli stétta-
haráttunnar og I anda marxismans.
Nefndin hefir með því viljað ganga.
svo langt til móts við óskir Komm-
únistaflokksnefndarinnar, sem hún
telur frekast unt, en áleit hins veg-
ax ekki heppilegt fyrir einingu hins
sameinaða floklc að taka orðið »marx
ismi« upp I stefnuskrána, þar eð
túlkun hans er mjög mikið ágreinings
atriði nú á dögum, eins og Kommún-
istaflokksnefndin hefir sjálf viður-
kent og skýrt hefir verið frá á öðr-
um stað I þessu skjali.
Nefnd Alþýðuflokksins leggur ti.l
að önnur grein stefnuskrárdnnar
verði orðuð þannig:
»Flokkurinn starfar á lýðræðis-
grundvelli, þ. e. viðurkennir rétt
þjóðarmeirihlutans til þess að ráða
málum þjóðarinnar. Flokkurinn álít-
ur að vlsu lýðræðinu I sinni núver-
andi mynd hér á landi vera mjög á-
bötavant og berst fyrir því að bæta.
það og fullkomna, en vinnur á grund-
velli laga og þingræðis bæði, að þvi
og að endanlegri valdatöku alþýð-
unnar til þess a.ð geta, breytt þjóð-
skipulaginu til samræmis við stefnu
sína og bygt upp fullkomið lýðræði í
atvinnumálum og fjármálum.
Flokkurinn skoðar það sem eitt
höfuðverkefni sitt og skyldu, að
verja lýðræðið gegn öllum árásum
ofbeldis- og einræðisflokka, og vill um
það hafa samvinnu við alla þá, sem
vilja, vernda lýðræðið, hvaða flokk-
um og stéttum, sem þeir tilheyra«.
Nefndin hefir einnig gert miklar
breytingar á hinni upphaflegu til-
lögu si.nni um þetta stefnuskrárat-
riði. Hún hefir þó haldið fast við það,
að þvl væri skýlaust lýst yfir I
stefnuskránni, a.ð flokkurinn starfaði
á grundvelli laga og þingræðis a.ð
þvi a,ð ná völdum. En hún hefir sam-
kvæmt breytingartillögu Kommún-
istaflokksnefndardnnnar, tekið upp I
greinina þýðingarmikil ákvæði um
afstöðu flokksins til lý^ræðisins, svo
sem það, að flokkurinn telji lýðræð-
inu I sinni núverandi mynd mjög á-
bótavant og berðist fyrir fullkomn-
un þess, og eins hitt, að hann telji
það þó eitt höfuðverkefni sitt að
verja lýðræðið gegn fasismanum og
vilji um það hafa samvinnu við aðra
lýðræðisflokka. Hefir nefnd Alþýðu-
flokksins með þvl sýnt, að hún held-
ur ekki rigfast við neitt ákveðið
orðalag, og að hún hefir ávalt veriö
reiðubúin að takai upp þær breyting-
artillögur Kommúnistaflokksnefnd-
arinnar, sem hún hefir séð að gætu
staðist.
Nefnd Alþýðuflokksins leggur til,
að grefnin um afstöðu flokksins til
alþjóðasambandanna verði orðuð
þannig:
»Flokkurinn stendur utan aillrr
pólitískra alþjððasambanda og tekur
sem flokkur enga afstöðu til ágrein-
ingsins milli þeirra eða út af þeim.
Flokkurinn vill þó halda, vinsamlegu
sambandi við sósiailistiska. lýðræðis-
flokka I nágrannalöndunum og lýsir
samúð sinni. með öllum tilraunum er-
lendis til þess að sameina. skipulags-
ega hina klofnu verkalýðsflokka, á
grundvelli sóslalismans og lýðræðis-
ins«.
Nefndin getur ekki faillist á, að I
þessari grein séu gerða,r neinar íviln-
anir a.f hálfu hins sameinaða flokks
við Alþjóðasamba.nd kommúnista um-
fram hin alþjóðasamböndin. Nefndin
er þeirrar skoðunar, að flokkurinn
eigi ekki að taka. neina afstöðu til
mismunandi skoðana, sem einstakir
meðlimir ha.ns kunna að hafa á al-
þjóðasamböndunum, þar sem flokk-
urinn stendur sjálfur utan þeirra —
og báðar nefndir hafa, frá upphafi
verið sammála um, að flokkurinn
skyldi standa' utan þeirra. Hin nýja
krafa, miðstjórna.r Kommúnista-
flokksins um það að taka aðra og
vinsamlegri afstöðu til a.lþjóða-
smbands kommúnista en til hinna, al-
þjóðasambandanna, er ekki aðeins
raunverulegai I ósamræmi við það
smkomulag, heldur einnig hlutdræg
og til þess failin að valda óánægju,
ófriði — og jafnvel ofsóknum innan
flokksins.
Nefnd Alþýðuflokksins leggur til,
að' afstaða flokksins til Sovét-Rúss-
lands verði skýrð með eftirfarandi
yfirlýsingu:
»Flokkurinn fylgist með samúð og
athygli með þeirri þjóðskipulags-
breytingu, sem fram hefir farið á
Rússlandi og mðtmælir öllum árás-
um auðva,ldsrlkja,nna á hið nýja riki,
en tekur sem flokkur enga., afstöðu
til þeirra, innbyrðis átaka, sem fram
eru að fara I hinum rlkja-ndi flokki
þar I la,ndi«.
Nefndin getur ekki fallist á, að
hinn sameinaði flokkur taki »skil-
yrðislausa afstöðu með Sovét-Rúss-
landi.«, eins, og miðstjórn Kommún-
istaflokksins gerir kröfu tii, enda.
telur hún það ekki ná nokkurri átt,
því enginn getur vitað með nokurrf
vissu, með hverju þar með væri tekin
afstaða, þar eð ástandið I landinu og
stjórn þess öll er sem stendur stöð-
ugum og óvæntum breytingum und-
irorpin. Nefndin álítur því ekki, að
það geti komið til mála, að fyrir-
skrifa öllum meðlimum flokksins
neina ákveðna sameiginlega skoðun
á þvi, sem nú er að fara, fram á
Sovét-Rússla,ndi, hvað þá heldur á
þvi, sem kann að fara þar fram t
framtíðinni. Hún dregur enga dul á
það, að húln óskar ekki að flokkur ís-
lenskrar alþýðu lýsi velþóknun sinni
á hinu blóðuga réttarfari, sem nú
ríkir á Rússlandi, en hún hefir hins-
vegar tekið tillit til þeirrar óskar
Kommúnistaflokksnefndarinnar, að
hinn sameinaði flokkur l.ýsi yfir sam-
úð sinni með þeirri skipulagsbreyt-
ingu og uppbyggingu, sem fram hef-
ir farið og fram er að fara á Sovét-
Rússlandi, og hefir valið til þess þau
orð, sem hún telur að allir meðlimir
sameinaðs flokks geti vel við unað,
og þar af leiðandi séu fremur til
þess fallin að sameina, heldur en aö
sundra.
Hafld þér lesið:
Bréf Dimltroffg. — Verð kr. 0.50.
Aðeins örfá eintök óseld a! þessari ágætu bók.
Ferðalok Koloman Walliseh’s, eftir Önuu Seghers.
Verð kr. 0.50. Lesið um þennan heimsfræga foringja
austurríska verkalýðsins.
Fæst í Heimskringlu, Lgv. 38.
Nokkrir sósialistar.
I
seljum vér
dilkakjöt iír Laiigardal
Slátwpfélajw Suðwrlands
Sími 1249
Dagleið á fjöllum.
Halldór Kiljan Laxness.
Þögnin um. bók þessa hefir
verið furðu hljóð í blöðum og
tímaritum lan,dsins. Það er sem
hér væri á ferðinni klaufskur
byrjandi, sem ætti fátt vantal-
að við samtíð sína, en ekki höf-
uðskáld þjóðarinnar, sem allir
hlusta eftir, og einn vígreifasti
bardagamaður, sem Island hefir
alið.
Meðan fólkið rífur bókina út
úr bókabúðunum., stritast blöðin
við að þegja sem best. Vart mu,n
sú þögn stafa af því að menn ,séu
of sammála u,m bókina, til þess
grípur hún um of inn á hugs-
ana- og verksvið þjóðarinnar, til
þess er hún of opinská um deilu-
mál hennar,
»Dagleið á fjöllum« er heljar-
mikil bók, hátt á fjórða hundrað
blaðsíður. Hefir bókin ritgerða-
safn höfundar síðustu átta árin
ínni að halda, og kemur því víða
við. Ýmsar af þessum ritgerðum:
eru gamlir ku.nningjar, en all-
mikill hluti þeirra er alveg nýr
af nálinni eða hefir aldrei birst
fyr. Bók þessa má skoða sem á-
framhald af ALþýðubókinni, er
kom út, 1929 og vakti mest, um-
tal og misjafna dóma.
Höfundur á víða Leið um í. bók
sinni. Hann virðist hafa gert
hina gömlu, gujlvægu reglu að
einkunnarorðum, sínum: »Ekk-
ert mannlegt er mér óviðkom-
andi«. Halldór ritar um ísLensk-
,ar stórhríðar uppi á öræfum,
samfylgdarmenn sína og gest-
gjafa í þeim æfintýrum. Rit,-
gerðir hans fjaLLa um íslensk og
erlend stórskáld. Hann ritar um,
landnemann mikla Stephan G.
Stephansson, indverska skáld-
spekinginn Tagore og rússneska
skáidjöfurinn Gorki, au,k fjölda
annara smærri spámanna í
þeirri grein af ýmsum Löndum,
og ýmsumi þjóðum. Hann ritar
auk skáldskaparins um aðrar
fagrar Listir, svo sem hijómljst
og málaralist. Halldór gengur
fram fyrir skjöldu, í félagsmála-
haráttunni. Hann ritar um sósí-
alisma og fasisma,. Þess á milli
bregður hann sér yfir á hin ó-
ræðu svið trúmálanna, þar sem
andi »straums og skjálft,a« svíf-
u,r yfir hinum endalausu djúp-
um.
»Dagleið á fjöllum« sýnir
ljóst, hve næmt auga höfundur
hefir fyrir þeim efnum,, sem eru
a,ð gerast, með þjóð vorri. En
hann er enginn heimalningur í
íslenska fásinninu. Honum eru
ljós öll, þau átök, sem. gerast í
lífi þjóðarinnar. Hann er ís-
lenskur alheimsborgari, sem
fylgist, með öllum straumum
hinnar margþættu heimsm.enn-
ingar. Þetta, kemur sérstaklega
greinilega fram við samanburð
við ritgerðasafn ánnars manns,
sern út kom u,m. svipað leyti. En
bók sú er helst, sérkennileg
fyrir þá sök, að hún grípur
hvergi inn á viðfangsefni núlií'-
andi rranna, og er meiningar-
lau':'t fóndur cg skrúðmadgi.
Þannig yrði bókin tæplega
tímasett, ef höfundur hefði ekki
sett ártal við allar greinarnar
og prensmiðjan ártal, á titilblað-
ið.
Bók Halldórs Kiljan Laxness
er hinsvegar lífið sjálft, eins og
það gerist, í hinu hamslausa róti
vorra tíma. »Dagleið á fjöllu,m«
er gædd hinum óteljandi mislitu
blæbrigðum lífsins sjálfs, hrjúf
og miskunnarlaus í allri sinni
fjölbreytni. Hún er engin glit,-
vefur eða vögguvísa, heldur
þrumandi herl,úður hins nýja
tíma.
Hún gárast, af þungumi undir-
straum, samiúðinni með þroska-
viðleitni mannkynsins og hatr-
inu til hinnar neikvæðu hel-
stefnu, sem vill kippa samtíð
okkar um aldir aftur í söguna.
En Halldór er of rnikill bar-
dagamiaður til þess að horfa á
strauminn sem flýgur framhjá
og velta vöngum, í ráðþrota
skelfingu við tilveru sína, en
slíkt þykir nú hvað fínast í hópi
borgaralegra rithöfunda og
mentamanna. Hann kastar sér
óhræddur út í strauminn og ger-
ist árvakur liðSmaður. Hann,
reynir að bjarga verómætum,
sem fyrir eru á land og auka
þau, og berst, sterkur og djarfur
gegn öllum þeim váboðum, sem
skelja, á voru marghrakta menn-
ingarfleyi. Halldór Kiljan er
baráttunnar maður og bók hans
er hvasst, skeyti til f jandmanna
nútímansi.
Dagleið á fjöllum er u.m leið
þroskasaga, skáldsins síðustu
átta, árin. ALþýðubókin kom út
þegar hann hafði skorið af sér
hinn þrönga brynstakk ka-
þólskrar miðaldaguiðfræði og sá
roða af nýjum degi í austurvegi.
Alþýðubókin var fagnaðarboð-
skapur skáldsins, er hann eftir
langa og vafalaust erfiða leit
hafði komið auga á mannlífið,
miesta veruleik al,l,ra alda.
»Dagleið á fjöllu,m« er fei’ða-
s,aga hans, síðan. Nafnið er tákn-
rænt, leit hans meðal mannanna
var hafin. Að morgnj er hann
dálítið hikandi í leit sinni, en
þróttur hans vex eftir því sem á,
daginn líður og hann sér fieira
og reynir meira. I bókarlok hef-
ir hann, fundið sjálfan sig og
starfssvið sitt mitt í öllum þeinx
ys og þys er blasti við honum,
þegar hin, helgu, musteri hrundu
að baki hans.
Á þessum árum hefir Halldór
Kiljan verið mikilvirkasta höf-
uðskáld þjóðarinnar. Hún hefir
beðið og hlustað eftir orðu,m
hans og aðrar þjóðir eru farnar
að leggja við eyra og bíða. Rödd
hans er hætt að vera hrópið í
eyðimörkinni, sem biður sér lífs
og menn, hlusta, á af því það læt-
ur hást og hjáróma í eyrum.
Nú stendur hann mitt á, meðal
vor. Leyndardómurinn er horf-
inn. Rödd hans er orðin ein af
okkar röddum, aðeins skýrari og
athyglisverðari en okkar hinna,
sem kunnum fátt að segja, svo
að það bergmáli. Rödd hans er
það semi við vildum sagt hafa til
samtíðar okkar, þegar við áttum
mest van,taJ,að við hana.
»Dagl,eið á fjölluim« er góð við-
bót við það sem Halldór hefir áð-
ur ritað. Hún svarar mörgum
þeim spurningum, sem, við velt-
um fyrir okkur við lestur fyrri
bóka hans og fyllir eyðurnar,
svo að höfundurinn stendur nú
heilsteyptari frammi fyrir sam-
tíð sinni en áðiur, boðskapur
hans er orðinn fyllri og víðfeðm-
ari. H. S.