Þjóðviljinn - 05.01.1938, Blaðsíða 2

Miðvijkudagurinn 5. jan. 1938.
ÞJÖÐVILJINN
Síldarbræðslan í Neskaup
stað og fjarðasíldin.
Eftir Bjarna Pórðarson, Norðíirði.
Þegar síldarbræðslan í Nes-
kaupstað var reist fyrir nokkr-
um, árum,, var það einkuna gert
í því skyni að hagnýta síld þá, er
undanfarna vetur hafði fyllt
Austfirðina og í daglegu talí er
nefnd fjarðasíld. En svo illa
vildi tii að næstu árin á eftir
var ejkkert um þessa vetrarsíld-
arveiði og m.un það ekki haf a átt
svo lítinn þátt í; því f járhagslega
tapi, sem, ætíð hefir verið á
bræðslunni. — Hún er fyrst og
fremst miðuð við þarfir Au,st-
firðinga yfir vetrartíuiann og
því afköst hennar mjög lítil. —
Eigi bræðslan að geta, staðið
nokkurnveginn undir rekstri
sínum,, verður að stcekka hana
svo hún getil tepíið á móti veru-
legu síldarmagni að sumrinu til.
Það er eitt stærsfa hagsmuna
mál alþýðu hér í bæ og eitt, þýð-
ingarmesta viðfangsefni hinnar
væntanlegu bæjarstjórnar.
Nú í, vetur hefir aftur á móti
yerið mjög mikil síld í ýmsum
íjörðum hér fyrir austan. —
Seyðisfjarðarbræðslan er rekin
dag og nótt og veldur mikilli at
vinnuaukningu þar í bæ. — En
Norðfjarðarverksimiðjan, sem
fyrst og fremst er bygð tiH að
hagnýta þessa veáði, stendur ó-
hreyfð og þó á hún. óunnið úr
mörg hundruð málumi af gam-
alli síld.
Hvað veldur þessu ráðlagi?
Ömófmælanlega hefir verk-
smiðjan tapað geysimiklu fé
undanfarin ár. — Ég hefi ek.ki
haft, aðstöðu til að kynna mér
hvort þetta stafar af ófyrirsjá-
anlegum erfiðleikum. eingöngu
eða hvort meðfram er um að
kenna slælegri stjórn. En hitt er
staðreynd að verksmiðjan hefir
tapað og það miklu. — Fyrir-
tækiö er því mjög háð lánsstofn-
ununum og getur raunar alls
eklki kallast sjálfstætit fyrirtæki.
Það verður að lúta boði og banni
bankaváldsdns. — En SeyðLs-
fjarðarverksm'ðjan hefir, að
scgn, sást sýnt betri rekstursaf-
komu. Það hlýtur því fleira að
hjálpast þarna, að, Annaðhvort
er að ötullegar er unnið að því
| að f.á. rekstursfé þar, eða þá hitt
■ að Seyðisfjarðarverksmiðjan sé
frekar á hægra brjósti banfka,-
valdsine. —- Það hefir ekki
heyrst að bæjarstjórnin hér hafi
verið sérstaklega framtakssöm í
þessum málum í, vetur. Mörgum
finnst að ef hún nú gæti orðið
þes,s valdandi að vélar verk-
smiðjunnar væru í gangi síðasta
má,nuð lífdaga hennar, þá skildi
hún betur við en menn hafa ætl-
að.
Tekjur þeirra mianna, sem
unnið hafa .í verksmiðjunni,
hafa hjá flestum verið það rýr-
ar að óhugsandi er að þeim tak-
is,t að komast af, hjálparlaust,
uns venja er til að verksmiðjan
taki til starfa, — Það má furðu
gegna; að þeir skuli ekki þegar
vera komnir á bæi'nn, flestir. —
Hefði verjksmiðjan verið starf-
rækt, svo sem unt hefði, verið,
var mönnum þessum borgið í
vetur. — Fyrir bæjarsjóð hefði
starfræksla verksmiðjunnar
þýtt hverfandi litla fátcekra-
framfcerslu í vetur.
Verkamennirnir bíða þess að
verksmiðjan taki til atarfa. Þeir
festa, vonir sínar á flugufregnir,
sem annað slagið skýtur upp, um
að nú eigi að hefjast handa. —
En þeir hafa altaf orðið fyrir
vonbrigðum. — Dag eftir dag
og viku eftir viku hafa þeir
beðið eftir að fá að nota vinnu-
orkuna, en kallið hefir enn ekki
komið. — Þeir eru að draga það
í lengstu lög að leita styrks, í
þeirri von að það komi bráðum..
Og það verður að gera alt, siem
unt er til að þessir menn verði
ekki fyrir algjörum vonbrigðum.
Heildarmynd verksmiðjurekst-
ursins hér í bænum er sivona, í
fám orðum:
Vélarnar þegja, Reykháfarnir
spúa engurn reyk. Síldin eyði-
legst í, þrónumi. Hráefnið bíður
hagnýtingar. Verkamennirnir
bíða eftir vinnu. Bæjarstjórnin
rumskar e(kki. Bankavaldið
drottnar. — — Þessu líkt er þaö
altaf, þegar áhrifa verkalýðsins
gætir ekki. — Það er bankavald-
ið, sem berjast_þar,f. gegn og það
verður verikefni hinnar væntan-
legu bæjarstjórnar. — Það, sem
alþýðan í bænum, meðal annars,
þarf að gera upp við sig, áður
Espólin getur þess í íirbókum sín-
tfm um Magnús sáluga. Stephensen
konferenzráð, að hann eftir hunda-
dagatign Jörundar, ætti. í ýmsu and-
stætt, og að hann þá eitt sinn »kæmi
sér í ta.l við konunginn, og bæri þat
fyrir ha.nn, hversu hann var mjök af-
fluttur með hinum mestu ósannind-
um og borinn í r’óg um samtök við
Jörgensen, og vænti hann sér þess
af náð konungs, að h.ann veitti, sér
velsæmdarmerki, þat er hann mætti
fyrir sig bera«. Veitti konungur hon-
um þá konferenzráðsnaínbót. Ef til
vill er fordæmi sögumannsins frá
Hriflu um embættaveitingar sótt
ti.l þessara ráðstafana hundadaga-
tímabilsins.
• e
Fornfræðingur einn í Ameríku hef-
ir nýleg'a skýrt frá ógurlegri orustu,
sem hann telur að hafi átt sér stað
við Arka.nsas-fljótið 1 Ameriku fyrir
um það bil 20,000 árum. Hann hefir
fundið þa,r i jörðu svo þúsundum
skiptir af beinagrindum, og ýmsir á-
verkar á beinununt sýna, það, að menn
þessir hafa fallið þa,r fyrir vopnum.
en hún, gengur að kjörborðinu,
er það hverjum best sé treyst-
andi í þeirri baráttu. Við komm-
únistar leggjum óhræddir út í
slíkan samanjöfnuð.
Neskaupsitað 27. des. 1937.
Bjarni Þórðarson.
En á jairðlögunum, sem liggja ofan á,
beinagrindunum, þykist maður þessi
geta fullyrt að þau séu svo gömu)„
sem hann vill vera láta.
• •
Prestur nokkur sagði eitt sinn við
barna.kennarai i sveit sinni, »Við f
skólanefndinni erum a,ð hugsa um að-
setja einkunnarorð yfir skóladyrnar,
orð, sem börnunum verða minnisstæð.
Hvað segir þú t. d. um: »Þekking er
auðlegð«.
Skólakennarinn: »Þ;;ð dugar ekki,
því börnin vita, hvað ég er illa laun-
aður«.
• •
Málafiutningsmaðuf (hins ákærða,}'
fyrir rétti: Mundi það verða álitið
ærumeiðandi fyrir dómarann, ef ég
segði að þér, herra dómari, hefðuð
komið svo fram í þessu máli, að það
væri dómarastétt landsins til skanmv
a;r og svlvirðingar.
Dómarinn: Auðvitað. Þér yröuð-
sektaður.
Málaflutningsmaðuripn: Þá ætla, ég:
að hætta við að segjai það.
• •
Prestur nokkur ætlaði að gefa sam--
an 3 eða, 4 hjónaefni í messunni, en
glgymdi tölunni þegar til kom og
sagði í vandræðum sínum: »Allir, sem.
ætla a.ð giftast gjöri svo vel að
standa. upp«.
Flestar ungu stúlkurnar í kirkjunní
stóðu upp.
Ko§ningarnar í landi sósíali§man§,
á grundyelli stjórnurskrárinnar, sem tryggir þegntm
um meira frelsi mannréttiudi, en mannkynið hef-
ir ádur þekt.
Kosningunum í Sovét-lýðveldunum er nú íyrir S
nokkuru lokið. Kosningaþátttakan var einhver hin ;
mesta, sem dæmi eru til — ca. 95 % —. Kommúnista- !
flokkurinn og kosningasamtök hins starfandi fólks, ■
sem ekki er skipulagt í neinunx flokki, hafði samfylk- S
ingu í kosningunum, — Síðast þegar fréttist, höíðu ;
verið kosnir 855 kommúnistiskir þingmenn, og 238 ■
þingmenn, sem ekki ex*u kommúnistar. Af hinum S
kjörnu voru tœpl. 200 konur, en nokkuð yfir 900 ■
karlar.
Allir íbúar Sovétríkjanna,, ,sem
komnií eru yfir 18 ára aldur,
og sem ekiki hafa verið sviftir
kosningaréfti með dómi vegna
afbrota, sem varða missi kosn-
ingaréftar, höfðu atkvæðisrétt
og kjörgengi við þessar kosning-
ar. —
Vegna villandi fregna, sem,
hingað hafa borist, og sem f jand
menn Sovét lýðveldanna hafa í
móðursjúkri illgirni reynt að
nota tiíl að níða kosningarfyrir-
komulagið þar í landi — m,un
marga fýsa að vita hvernig fram
bjóðendum er stilt upp í Sovét-
ríkjunum — og hvernig löggjöf-
in um. þetta efni var hagnýtt af
borgurum Sovétríkja,nna við
þessar kosningar. — Borgara-
blöðin hafa nefnilega hamrað á
því að aðeins einn hafi verið í
kjöri í hverju kjördæmi — og
Alþ.bl. hefir verið sivo hugulsamt
að líkja þessu við Þýskaland —
þar sem, eins; og kunnugt er, að
engin má, vera í kjöri nema hann
sé útnefndur til þess af Hitler
og Co.
Sannleikurinn er sá — að
hv.ergi í víðri ver'öld hefir al-
menmngur annað eins frjálsrceði
til að stiUa upp frambjóðendum
og tryggja kosningu þeirra eins
og í Sovétríkjunum. — Hvert
einasta félag — verkalýðsf'élag
— samvinnufélag — eða samtök
bcend'amna hefir rétt til að stilla
frambjóðenda. — Og hver ein-
asti vimmstaður — eða sam-
yrkjubú hefir sama rétt. — Og
þessi réttur er ekki bara á papp-
írnum, því aðeins. í Sovét-ríkjun-
um og livergi annarsstaöar er
þessi réttur fulíkomlega raun-
vendegur réttur. Því adeins í
Sovétrikjunum hafa þessi sam-
tölc yfir nosgum blaðakosti að
ráda, fundarhúsum og útvarpi
— til að tryiggja kosningu fram-
bjóðendanna. — I auðvaldsríkj-
unum eru þessi gögn. að lang-
mestu leyti í. höndum þeirra sem
peningaráðin hafa.
Hvernig var þetta nú í fram-
kvæmdinni við þessar kosning-
ar? — Kommúnisitaílokkunnn
og samtök fólksins utan flokiks
ins — gerðu með s,ér kosninga-
bandalag — og komu ,sér saman
um einn frambjóðenda í fiestum
kjördæmium — en þó ekki í öll
um, því hér var um algerlega
frjálst ,sa,mkom,ulag að ræða fyr-
ir hvert ikjördæmi. — Þegar um
slíkt samkonmlag var að ræóa
— hlfli.ut aðalkosn'ngabaráttan
að fara fram fyrir kjördag' og
snúast um það hver yröi í kjöri.
— En það varð ,s,á frambjóðand-
ihn, sem hafði rnest fylgi hins,
vinnandi fólks í kjördæminu —
sem, meirihlutinn valdi til að
vera í kjöri — en hinir dróg'u
sig til baka — eftir frjálsu sam-
komulagi. — Um hvað var bar-
ist í þessari kosningaharáttu?
Um hvað var spurt? Var spurt
um það hvort frambjóðandinn til
heyrði þessum flokknum: eða hin-
um o. s. frv.? Nei. — Það eina
sem spurt, var um var þetta:
Hvað hefir frambjóðandinn unn-
ið sér til ágætis í hinu mikla
starfi þjóðarinnar að sköpun sós-
íalismans? Með hverju hefár
hann sannprófað að ha,nn sé
gæddur þeim, hæfileikum og
mannkostumi, að hann sé þess
verður að skipa, þann yirðingar-
sess að vera meðlimur Æðstaráðs
Sovétríkjanna? — Sá sem. stóðst
próf hins sósíalistísAka, lýðræðis,
og meirihlutinn. d.æmdi. hæfast-
a,n, hann var hafður í kjöri. —
Væri aðeins einn í kjöri gátu
svo þeir semi óánægðir voru kom-
ið á, kjördaig ,og strikað yfir nafn
ha-ns.
Kosningaúrslitin skáru svo
frekar úr um það, hvort fram-
bjóðainidinn átti yfirgnæfandi
fylgi kjósendanna. — Ef flest-
allir kjósendurnir gerðu sér ferð
á hendur á kjörstað til þess að
kjósa hann, e,n, ekki til að strika
yfir nafn hans, va,r skorið úr um
það, hann átti ósikift, fylgi kjör-
dæmis síns. — Og þannig var
það í flestum kjöridæmum þar
sem hinilr ágætust.u menn lýð-
veldanma voru einnig í kjöri af
hálfu bandalags Kommúnista-
flokksins og samtaka utanflokks-
man,na.
Þessi framkvæmd kosning-
anna og sú sfaðreynd hversu fá
nöfn voru yfirstrikuð sýnir ekk-
ert annað en hinai m,iklu einingu
rússnesku þjóðahna — og Siannar
um leið hina miklu yfirburði
hins sósí.alistíska, stéttlausa lýð-
ræðis, ,sem best tryggir val hins
hæfasta. — Það er frjálsasta og:
íullkomnasta stjórnskipulag,
sem enn hefir þekst í veraldar-
sögunni.
En þó er eitt ótalið, sem setr
ur þetta; fyrirkomulag ofar öllu
öðru lýðræðisfyrirkomulagi. —
Kjósendwmir geta á hverri
stundu, sem er, kallað þingmmm
sinn til baka — og sett annan
í hans siað — ef þeim. ekki lík-
ar við liann. — 1 auðvaldslönd-
unum, eru fulltrúarnir aðeins
háðir kjósendum sínum meðan
kosningabaráttan stendur yfir.
Eftir það mega þeir lifa, og láta
eins og þeir vilja. — En í Sovét-
lýðveldunum eru fulltrúarnir
háðir k.jósendum sinrnn alt
kjörtímabiliö. — Á hverju
augnabliki eiga þeir það
undir náð kjósendanna hvort
þeir sitja deginum lengur.
FRAMH. A 3. SÍÐU.