Þjóðviljinn - 26.01.1938, Blaðsíða 2

Miövikudaginn 26. janúar 1937.
PJÖÐVILJINN
Raddir lescndanna
Hvað býður íhaldið alpýðunni
Hvernig- getur verkalýður
Reykjavíkur að maklegleikum
þakkað bæjarstjórnaríhaldinu
»forsjá þess og umhyggju« í
hagsmunamálum alþýðunnar.
Þegar við verkamenn og' kon-
ur Reykjavíkur lesum kosining-
ará.vörpin í íhaldsblöðunum og'
heyrum þau af vörum útsend-
ara burgeisanna, þá ætti það ao
snerta viðkvæma strengi í sál
okkar að skynja. svona alt, í
einu og ótvírætt, hvílíkt traust
hinir voldugu íhaldsdrotnar
bera til skilnings alþýðunnar á
þeirri nauðsyn, að þeir hér eft-
ir sem hingað til haldi áfram
að vera milligöngumenn milli
guðs og verkalýðsins, haldi á-
fram af óendanlegtri »visku og
réttlæti« að úthluta okkur þeim.
verðmætum lands cg sjávar, er
hin æðsta íorsjón hefur í eitt
skifti fyrir öll lagt okkur að
fótum til húsnæðis, fæðis og
klæða, til viðhalds og eflingar
andlegum og líkamlegum þroska
og heibrigði, svo við getum orð-
ið langlíf í landinu. Þeir
treysta líka skilningi okkar á
þeirra »fórfúsa« starfi, að safna
leifunum, svo ekkert; spillist,
því svo er móðir náttúra gjöful,
að vitanlega getum við ekki hag-
nýtt öll þau gæði, er hún lætur,
okkur í té, þannig taka heild-
salar, lyfsalar, útgerðarmenn og
aðrit sannir íhaldsleiðtogar á
sig kross alþýðunnar með því að
velja sér hið »ömurlega« hlut-
skifti hinna ríku, sem. ekki eiga
fyriir höndum auðveldai'i leið um
hlið himnaríkis en úlfaldi gegn-
um nálarauga, oss öreigum
tryggja þeir með náunga kær-
leik sínum. greioan g'ang að söl-
um himnanna, hvort sem við í
dag eða á mcvrgun kveðjum dyra
hjá Pétri ekki borgarst.jóra.
Þrátt fyrir viðurkenda van-
þakklætistilhneiging.u heimsins
finnurn við aldrei betur en nú
óbilandi traust. yfirstéttairinnar
á að við sem njótum svo margs
góðs af fórnfýsi hennar, mun-
um nú við bæj arstjórn arkosn
ingarnar 30. jan. samþykkja
með atkvæðum okkar framleng-
ingu á áframhaldandi einka-
leyfi hennar til písla'rgöngu, al
þýðunni til sáluhjálpar.
Hjá mér hefur því miður
læðst inn sá leiðinlegi grunur,
að við alþýðumenn og konur
eigum ekki þetta tiraust skilið,
eigi allfáar raddir á meðal okk-
ar hafa lá.tið til sín heyra og
nöldrað um, að skamtur dag-
legs brauðs mætti nú vera ögn
rííari’, án þess að stofna sálar
heill í beinan voða.
Atvinnubótakarlarnir halda
því fram, að þeir hefðu bara
g'ott af að fá vinnuna, degi leng-
ur, án þess að eiga á hættu að
lifa í lúxus.
Ver.kamannabörnin gætu
kanske bætt utan á sig skjólflík
svona um háveturinn, án þess
þaó þyrfti að veíra orsök til
kyeifarskapar.
Styrkþegairnir f.ullyrða, að
þeir m.undu ekki ofbjóða, maga
sínum, þó að þeir borðuðu mei'ra
en 80 aura virði á dag, I þess-
ari dýrtíð, sem for dagvaxandi,
sérstaklega þegar þeir verða aö
taka nokkuð af þessum. skamti
til ljóss, hita. og klæða. Ekkjurn-
ar hafa þá bjai'gföstu trú, að
þær mundu ekki deyja af van-
líðan, þó þær fengju greidda
húsaleigu, auk meðlags barn-
anna. Þá þairf varla. að óttast,
að gamalmennin yrðu eilíf þessa.
heims, þó mannúðin gengi ekki
á tréfótum að úthlutun ellilaun
anna. Sjúklingarnir s.verja þess
dýran eið, að þeir myndu ekki
stofna til stiga.men.sku eða styrj-
aldar, þó þeir fengju heilsu og
fult þrek fyrir markvissari sam.
hjá.lp meðbræðra, sinna en nú er
fyrir hendi.
Þá kem ég að ef til vill mest
aðkallandi og háværustu kröfu
verkalýðsins, og það eru ekki
hvað síst konurnar siem gjöra
þessa kröfu, og hún er í sam-
bandi við húsnæðism.álin. Það
eru sem sé mörg hundruð verka-
mannafjölskyldur í þessum bæ,
.sem. eru ne.yddar til að hafast
við í húspiássi, sem er likara
dauðiragTÖfum en bústöðum lif-
andi fólks, og 50—70 kr. mán
aðarleigu verður fólkið að greiða
fyrir þessar niðurgröfnu, kol-
dimmu kjallaraholur, fljótandi
í r.aka og fullar af rottum og
kakkalökkum. Andiúmsloftið er
eitirað, bæði ungum og öldnum,
og iitlu betri eru hanabjálkaloft
sumra timburhjallanna. Ég er
smeykur um að nokkuð mörgum
húsmæðrum þyki leifasafnarar
íhaldsins ganga skrefi of langt.
Þeim finnist, að þeir hefðu átt
að eftirlá.ta sér dálítið bjartari,
hlýrri og- þæginda.m.eiri íbúðir
en kjallarana með raka og rott-
um sem helstu hugðarefni. Þessi
.skortur á sæmilegum íbúðum
hlýtur að leggjast mjög þungt og
lamandi á mæðurnar, sem eiga
það lilutverk að inna af hendii,
að ala upp komanöi kynslóð, og
skila heilbrigðum., þroskuðum og
dja.rfhuga æskulýð inn á hin
margvíslegu starfssvið þjóðar-
innar. Líklega geigar nú föður-
legri umhyggju íhaldsins fyrir
öreigur.um örlítið fram hjá
m.arki á, þessu sviði, að minsta
kosti finnast. mér þær mæður
ekki öfundisverðar, sem daglega
verða að horfa á börnin, sín
heyja vonlitla baráttu við grimm
asta óvin æskunnar, hungursvof-
una, horfa á þau föl og blóðlítil
kirtlaveik og þroskalaus, með ef
til vill dálítið veil lungu. Or,sök.ir.
er skortur og ekki hvað síst
s'kortur á sól og heilnæm.u lofti
semi aðeins fsest með bættum
húsakynnum og þessi "börn eiga
að verða hinn skapandi kraftur
þjóðfélagsins í framtíðinni. I
stað þess að hvert tillit móður-
innar til barnanna ætfi að vera
gleðibjart. er þaó cft og tíðum
þrungið óendanlegu vonleysi. En
er þá ekki “hægt, að binda enda
á þetta, vonleysi, vekja nýjar og
b.jartar vonir, e.nda þótt það yrði
banamein. einhverra vona sem
nú dafna sæmilega. á kærleiks-
heimili íhaldsins hér í Reykja-
vík. Jú, ég er viisís um að þess-
ar alþýðukonur og það fólk yfir-
leitrfc sem örvæntir um. framtíð-
sína og sinna vegna skorts á heil-
næmumi húsakynnum með leigu-
taxta er miðaðist við raunveru-
legt verðmæti húsanna, en ekki
taumlausa ,söfnunargræðgi okr-
aranna. Lækkun húsaleigu
mundi aftur þýða a.ukna lífs-
möguleika á, öðrum, sviðum, og
þetta fólk það skilur orgakir sí-
harðnandi lífsbaráttu, það þarf
aðeins hvatnjngu til að samein-
ast um að hrinda af sér okinu.
M. H.
ka u p endur
fá blaðið ókeypis
til næstu mánaðamóta
A-listinn
þýðir atvinna, C-listinn at-
vinnuleysi.
Bremsur
settur á skíða-
slaða í smiðj-
unni á
Laugaveg 74
Vikan 16.—22. jan. 1988
Erlend yfirlit. 3.
Nýjar stjórnir í Frakk-
landi og Sovétríkjunum.
Chautemps myndaði stjórn
í Frakklandi 1 vikunni sem leið,
og er enginn fulltrúi verkalýðs-
flokkanna í nýju stjórninni, en
jafnaðarmenn hafa lofað henni
stuðningi. I síðasta vikuyfirliti
var lýst ýtarlega aðdraganda
stjórnarskiptanna, og skal ekki
farið út í það hér. Um tíma leit
út fyrir að verkalýðsflokkamir
ætluðu að standa einhuga sam-
an um kröfuna um sterka al-
þýðufylkingarstjórn, sem allir
flokkar hennar tækju þátt í, en
það brást. Kommúnistaflokkur-
inn lýsti sig reiðubúinn til að
taka á sig sinn hluta ábyrgðar-
innar af slíkri stjórn, en því var
neitað. Nýja stjórnin hefir lýst
sig fylgjandi stefnu alþýðufylk-
ingarinnar, en allar líkur eru til
að hún haldi áfram sömu hálf-
velgjupólitíkinni og „hægri
brosinu“ í fjármálum og utan-
ríkismálum og fyrri stjórn
Chautemps. Fjármálaráðherr-
ann nýi, Marchandeau, er mjög
óvinsæll af alþýðu manna, og
Delbos er áfram utanríkisráð-
herra, en utanríkispólitík
Frakklands hefir varla nokkru
sinni á síðari árum verið mátt-
lausari og ósjálfstæðari en und-
ir stjórn hans.
Molotoff myndaði nýja stjórn
í Sovétríkjunum á miðvikudag-
inn var, og var þjóðfulltrúalist-
inn einróma samþyktur af þingi
Sovétríkjanna. Bak við þessa
stjórn standa allar þjóðir Sov-
étríkjanna, allar atvinnustéttir
þjóðanna, hún er sterkari og
voldugri en aðrar ríkisstjórnir
vegna þess að hún er einingar-
tákn og samnefni allrar alþýðu
í sjötta hluta heimsins, og hef-
ir ekkert annað hlutverk en að
gæta hagsmuna alþýðunnar,
verkamanna, bænda og mennta-
manna Sovétríkjanna, og stuðla
að frið á jörðu og framsókn lýð-
ræðis og frelsis með stefnu sinni
í utanríkismálum. Talsverð
mannaskipti hafa orðið í stjórn-
inni og hefir þjóðfulltrúalistinn
birst hér í blaðinu.
Ákafir bardagar á aust-
urvígstöðvunum á Spáni.
Grimmilegar loftárásir.
Alla þessa viku hafa verið á-
kafir bardagar á austurvíg-
stöðvunum. Eftir fall Teruels
fyrir sókn stjórnarhersins um
áramótin, eiga hersveitir stjórn-
arinnar ólíkt hægara um vik á
þessum vígstöðvum. Teruel
stendur á landræmu, sem
skarst eins og tangi inn í land
stjórnarhersins, og þaðan var
sífeld hætta á að slitið kynni að
verða sambandi milli Barcelona
og austurhéraðanna, Valencia..
Með töku Teruel er sú hætta
ekki lengur fyrir hendi, og
stjórnarherinn á hægra með að
flytja her sinn til og frá eftir
vígstöðvunum með skömmum
fyrirvara, síðan hann náði
Teruel-tanganum úr hendi upp-
reisnarmanna. Enn er barist á-
kaft í nærsveitum Teruels og
ítalskar og þýskar flugvélar láta
eldi og dauða rigna yfir, íbúa
borga, sem ekki koma nálægt
styrjöldinni. En sigurvissa
spænska lýðveldisins er óþrjót-
andi, og hin hetjulega vörn
stjórnarhersins virðist vera að
snúast upp í vígdjarfa sókn.
Múhameðstrúarmenn rísa
gegn Bretum og Frökk-
um. — Verður Súez-
skurðurinn á valdi Musso-
íinis í næstu styrjöld?
I vikunni varð brúðkaup
kóng'sins í Eg'yftalandi, og með
þeim ósköpum, að brúðurin kom
þar hvergi nálægt, en sendi karl-
fauskinn föður sinn í staðinn.
Fréttin hlýtur að vera sönn, því
að hún er ekki ein af þeim frétt-
um, sem Morgunblaðið hrósar
sér af að hafa birt eitt blaða.
Undanfari þessa brúðkaups eru
deilurnar milli hins seytján ára
Farouks kóngs og ráðuneytis
sjálfstæðisflokksins egypska,
sem hann setti af í ársbyrjun.
Látið hefir verið í veðri vaka, að
þarna væri um að ræða deilur
ungs og „frjálslynds“ konungs
við vondan karl, að nafni Nahas
Pasha, foringja sjálfstæðis-
flokksins, og hafi sá viljað loka
drotninguna tilvonandi inni í
kvennabúri og banna henni að
sýna sig blæjulausa á manna-
mótum. En fögnuðurinn, sem
stjórnarskiptini í Egyftalandi
vakti í Berlín og þó einkum. í
Róm, bendir í aðrar áttir, enda
er hin sanna ástæða mun alvar-
legri en deila um blæju drottn-
ingarinnar. Það ólgar og sýður í
öllum þjóðum! múhameðstrúar-
manna, um lönd þeirra í Afríku
og Asíu hefir undanfarin ár far-
ið pólitísk og þjóðemisleg vakn-
ing, og hefir ítalski fasisminn
séð sér þar leik á borði, og náð
sterkari og sterkari áhrifum á
múhameðstrúarþjóðirnar með
hverju ári. Hefir verið beitt til
þess látlausum og kostnaðar-
miklum undirróðri, auk þess
sem ítalía hefir gert þýðingar-
mikla vináftu- og viðskiptasamn-
inga við arabaríkin Hedjaz og
Yemen, og ekkert sparað til að
koma sér í mjúkinn hjá aröbum
og æsa þá gegn yfirráðum Breta
og Frakka. Þetta hefir verið því
auðveldara, sem. stjóm Breta og'
Frakka á löndum Múhameðstrú-
armanna hefir allt fram á þenna
dag verið eftir gömlu „fyrir-
myndunum“ um nýlendustjórn
og meðferð á nýlenduþjóðum.
Afleiðingin hefir orðið sú, að
þær þjóðir, sem eiga að heita
sjálfstæðar, hafa bundist föst-
um tengslum, með uppistöðu í
sameiginlegri menningu og trú-
arbrögðum, og einnig brotist um
með vopnabraki, svo sem í
Palestínu. Nú sem stendur eru
fjögur ríki múhameðstrúar-
manna í Þjóðabandalaginu,
Egyftaland, Tyrkland, Iran
(Persía) og Irak (Mesopota-
mía). Af þessum ríkjum er
Egyftaland þýðingarmest í bar-
áttunni um heimsyfirráðin, og
þá einkum í baráttunni milli
fasistastórveldisins ítalíu og
Bretlands. Það er Egyftaland,
sem ræður Súez-skurðinum, og
þar með siglingum um Miðjarð-
arhaf til Austurlanda. Italski.
fasisminn hefir því lagt alt kapp
á að vinna þar fótfestu. En þar
hefir einnig verið örðug't um vik.
Sjálfstæðisflokkurinn, Wafdist-
arnir, og foringi þeirra, Nahas
Pasha, sem barðist gegn Bret-
um þar til Egyftaland fékk
stjórnarfarslegt sjálfstæði, hef-
ir á síðustu árum hallast að vin-
gjarnlegri pólitík gagnvart
Bretum, til þess að vega á móti
ítölsku áhrifunum. Um Farouk
konung er það vitað, að hann
hefir áberandi fasistiskar til-
hneygingar og stundarsigur
hans yfir Nahas Pasha og sjálf-
stæðisflokknum, þýðir opna.
braut fyrir áhrif ítalska fasism-
ans í Egyftalandi. En Wafdist-
arnir eru langsamlega sterkasti
flokkur þingsins, og baráttunni
gegn fasistastefnu Farouks
kóng's er ekki lokið enn. Og
baráttan í Egyftalandi er ekki
um blæju drotningarinnar, held-
ur um Súez-skurðinn, barátta
upp á líf og dauða, um hags-
muni tveggja stórvelda, Bret-
lands og Italíu.
23.—1.—’38.
S. G.