Þjóðviljinn - 29.06.1938, Blaðsíða 3

ÞJ6ÐVILJINN
Miðvikudaginn 29. júní 1938
Fjárhagsóreiða Elliheimiiisins.
EUiheimilið Grund skuldar bænum 105 þús. kr.lán
en auk þess 50 þúsnnd kr. í voxtum. Það hef-
ur enga vexti greitt frá þvi 1930, en samt
fengið árlegan styrk 8 þúsund kr. frá bænum.
Það verðnr tafarlanst að blnda enda á petta
fjárhagssukk naslstasprantnnnar Gfsla Slgnr-
bjðrnssonar.
Til er sjóðu,r í,vörslum bæj-
$súmnmm
Málgagn Kommúnistaflokks
íslands.
Kitstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur út alla daga nema
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavik og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
1 lausasölu 10 aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Lokun
Mentaskólans.
Morgunblaðið rauk upp
með andfælum- í .vor um
það leyti sem inntökupróf-
inu Iauk' í Menntaskólan-
um. Þó að lýðskrum mætti kalla
af höfuðblaði burgeisanna hér
í bænum, þá benti Morgunbl.
þó réttilega á það að með
upptökuskilyrðunum væri
verið að loka Menntaskólaiium
að fullu fyrir öllum þeim, sem
gætu ekki keypt börnum sín-
um fþví meiri kennslu undir
skólann, og með þessunr á-
kvæðum væri verið að bola öll-
um unglingum úr alþýðustétt
frá æðra námi.
Nú ber enginn maður brigð
ur á það, að húsrúm Menta-
skólans sé mjög takmarkað. —
Skólahúsið var byggt fyrir
meira en 90 árum, og þá mun
þjóðin hafa verið nálega helm
ingi mannfærri en hún er nú,
•og nám allt mörgum sinnum
fátíðara en nú er. Menntaskól-
inn var á sínum tíma byggður
af hinni mestu rausn, enda
tjaldað til lengri tíma en al-
mennt gerist um slíkar stofnan-
ir.
Hinsvegar nær það engri átt
að nær hundrað árí húfhjallur
sé látinn ráða því, hve margir
ganga menntaveginn. Pálmi
Hannesson rektor benti á vand-
ræði þessi í ræðu sem hann
flutti við uppsögn skólans í vor.
Minntist hann þess, hve mjög
vantaði á að húsrúm það, sem
skólinn hefir yfir að ráða, væri
nægilegt. Lagði Pálmi til, að
Menntaskólinn yrði framvegis
aðeins lærdómsdeild og að aðr-
ar stofnanir tækju við gagn-
fræðafræðslunni og öllum und-
irbúningi undir lærdómsdeildar-
námið. Með þessum tillögum
Pálma er að vissu leyti fundin
lausn á þessu máli í bili, þar
sem framkvæmd þeirra myndi
spara allmikið húsrúm í Menía
skólanum.
En hér er þó að ýmsu leyti
sami vandinn á ferðum. Fyr-
ir utan gagnfræðadeild Menta-
skólans eru hér starfanditveir
aðrir gagnfræðaskólar, og ann
ar að minnsta kosfi með sama
sniði og gagnfræðad íild Menta
skólans. En báðir þessir skólar
eru húsnæðislausir. Annar
þeirra mun að vísu vera einka-
fyrirtæki að miklu leyti. Fyr-
ir nokkrum árum var heimilað
á fjárlögum að veita fé frá rík-
arins, sem heitir Qamalnrenna-
hælissjóður Reykjavíkur. Eign
þessa sjóðs að viðlögðum vöxt
um var 31. des. 1935 alls
141419 krónur. Öll þessi upp-
hæð hefir verið lánuð Elliheim
ilinu Grund þannig:
f fyrsta lagi er því lánað með
skuldabréfi 105 þúsuid krðnur
og á ;aðt greiða 5°/o. vexti af.
En Elliheimilið undir- stjórn
hins „vandaða fólks“, sem þar
er, hefir svikist um að greiða
vexti af þessu Iáni til Gamal
mennahælissjóðsins. Pað hefir
enga vexti greitt árið 1931 né
1932, 1933, 1934, 1935, 1936,
1937 né mun víst greiða þá
1938. í 8 ár hefir stjórn Elli-
heimilisins Grund þannig svikist
um að greiða vextina og nú
munu þei,r í !ár ná 50 þúsund kr.
Hefir nú bæjarsjóður ekki haft
neina möguleika til að ná þess-
um vöxturn inn eða hvar er
nú dugnaður borgarstjóra, sem
ekki skirrist við að gera lögtök
hjá fátæklingum, ef þeir skulda
nokkrar krónur?
Bæjarsjóði hefði verið innan-
handar að ná þessu fé inn ár-
lega. pví bærinn hefur mestall-
an þennan tíma greitt Elliheim-
ilinu 8000 kr. £tyrk á ári! Og’
auk þess greiðir bæjarsjóður —
og nú síðast sjúkrasamlagið —■
Elliheimilinu allmikið fé fyrir
dvöl þess fólks þar, sem bær-
inn á að greiða fyrir.
Ekkert gat því verið auðveld-
ara fyrir yfirvöld bæjarins, en
að innheimta þessa vexti.
Hér er um að ræða trassa-
skap og vítavert hirðuleysi, sem
í rauninni gerir yfirvöld bæjar-
ins samábyrg stjórn Elliheimil-
isins „Grund“ uni þetta fjár-
hagssukk
isins hálfu til byggingar gagn-
íræðaskóla hér í bæiium. Bær
mn átti að sínu leyti að leggja
fram fé til byggingarinnar á
móti fjárframlögum ríkissjóðs.
Petta fé er ennþá ófcngið, og
gagnfræðaskólinn er húsnæðis-
laus og hefir verið til þessa
á hrakhólum og flækingi.
Ef til vill á þögn Morgunbl.
um þetta mál orsakir sínar að
rekja til þessara „vanrækslu-
synda“ íhaldsins. íhaldið stend
ur svo illa að vígi í þessum
efnum, að það verður erfitt fyr-
ir Morgunblaðið að gera háar
kröfur, En krafa almennings er
sú, að þegar verði hafizthanda
um 'byggingu gagnfræðaskól-
anna.
Hvað mundi nú hafa verið
gert við venjulega borgara bæj-
arins, svo maður tali nú ekki
um þá fátæku og styrkþegana,
- undir svona kringumstæðum?
Pað þarf enginn Reykvíkingur
að spyrja að því. Hefði einhver
styrkþegi fengið eitthvert smá
ræði borgað fyrirfram, þá hefði
það svo sem verið dregið af
honum næst eða hann látinn
vinna það af sér.
En hvað veldur því, að slíkt
sívaxandi sukk og skuldasöfn
un er Iátið þróast, þegar Gísli
Sigurbjörnsson og Co, á í hlut.
Ekki *fciafar það af því að
menn séu svo ánægðir með
rekstur Elliheimilisins að sjálf-
sagt þyki að sjá í gegnum fing-
ur við það um allt. — Þvert
á móti er afarmikil óánægja með
þann aðbúnað, sem gamla fólk
ið býr þar við, — vinnuhörk-
una sem þar er beitt, — sjúk
linga, jafnvel geðveika, sem sett-
ir eru á sömu sjtofur og gamla
fólkið, sem á að hvíla sig o. s.
frv.
Framh. 2. síðu.
sannnefndur þrælasamningur.
Fyrir hverjar 100 krónur, sem
Þjóðverjar kaupa fyrir af Dön
um verða Danir að kaupa þýsk-
ar vörur fyrir 120 krónur. Árið
1935 flutti Pýskaland út vörur
til Danmerkur fyrir 292 miljónir
króna. En 1937 fyrir 406 milj-
ónir króna. Árið sem leið höfðu
Danir 108 miljóna króna óhag
stæðan verslunarjöfnuð við
Pýskaland. Verslunarsamningur
inn við Pýskáland er að eyði-
leggja danska iðnaðinn.
Ríkisstjórnin reyndi að
vinna gegn þessu. En þýsku
blöðin fóru tafarlaust að skrifa
um Pjóðverjana í ,Slésvík, nú
væri mál lil komið, að þeim
yrði bjargað undan oki dönsku
marxistanna. Þýsku fasistarnir í
landamærahéruðunum óðu uppi
og danska ríkisstjórnin lét enn-
þá einu sinni undan.
Á einu ári óx atvinnuleysið í
vefnaðarrvöruiðnaðinum úr 13
af lnindraði upp í 28 af hndr., í
járniðnaðinum úr 11 upp í 14
af hundráði og í öðrum iðn-
greinum úr 14 uppj í 17 afhndr
Fyrstu mánuðina af 1938 óx at-
vinnuleysið. Danska verkamann
inum var fórnað.
Fulltrúar vinstri flokkanna í
bæjarstjórninni hafa hvað eft-
ir annað krafist þess, að bærinn
ræki sjálfur sitt Elliheimili, sva
almennilega yrði hugsað um
ganrla fólkið.
Hinsvegar er það vitanlegt,
að Gísli Sigurbjörnsson er að
reyna að gera Elliheimilið að
nokkurskonar nasistahreiðri, —
lOg er það máske sú viðleítni,
sem íhaldsyfirvöldin viljastyðja
með því að lána Elliheimilinu í
heimildarleysi ár eftir ár vext-
ina af láninu, þannig að nú eru
komnar 50 þúsundir króna í
þessa skuldahít, auk þeirra 105
þúsunda, sem upprunalega lánið
var?
Reykvíkingar heimta, að taf-
arlaust verði hreinsað til í því
hreiðri pólitískrar fjármálaspill-
ingar ,sem þarna er að skapas<t.
Alþýðan heimtar að bærinn
undirbúi að reka sjálfur elliheim
ili, þar sem fyrst og frejnst sé
hugsað um að gera aðbúnað
gamla fólksins sem bestan.
Danmörku er stjórnað afsam-
bandsráðuneyti jafnaðarmanna
og „róttækra“. Framar öllu
öðru óttast stjórnin það að
móðga þýsku fasistana. Ander-
sen hefði verið viss með að
skrifa yndælt æfintýrii um hann
stóra Stauning og hann fátæka
Christensen. Stauning er sem
kunnugt er, stjórnarformaður.
Hann er ekki lengur ungur, ára-
tugum saman hefir hann talað
um bræðralagshugsjón verka-
lýðsins. í Kaupmamirdiöfn bjó
óbreyttur verkamaður, aðnafni
Gunnar Christensen. Hann var
jafnaðarmaður eins og Staun-
ing, hlnstaði á ræður Staun-
ings og trúði á bræðralagshug-
sjón verkalýðsins. Pegar þýzkir
fasistar réðust á spönsku þjóð-
ina, fór Christensen til Spán-
ar: hann varði Madrid fyrir fas-
istunum ásamt spönskum stétt-
j arbræðrum, særðist og héltaft-
ur heim. En hvernig hald-
ið þið að Stauning hafi þakk-
að flokksfélaga sínum hetjulega
framkomu? Hanu lét setja
Christensen í steininn fyrir- brot
á „hlutleysis“-sáttmálanum. . . .
Alþýðufólkið um allan heim
les með athygli fréttirnar ístóru
daglöðunum. Fasistahættan ógn
Síldveiðin
FRAMH. AF 1. SÍÐU
Gulltoppur, Hólmavík, 391.
Gunnbjörn, ísafirði, 205.
Haraldnr, Akranesi, 637.
Hermóður, Akranesi, 222.
Hrönn, Akureyri, 829.
Huginn L, Isafirði, 1516.
Huginn 11., ísafirði, 1316.
Huginn III., ísafirði, 1523.
HöfrungÚr, Reykjavík, 265.
Höskuldur, Siglufirði, 428.
Hvítingur, Siglufirði, 389.
Jón Þorláksson, Rvík, 1169.
Kári, Akureyri, 1179.
Kolbrún, Akureyri, 566.
Kristján, Akureyri, 439.
Leo, Vestmannae., 135.
Liv, Akureyri, 999.
Már, Reykjavík, 999.
Marz, Hjalteyri, 714.
Minnie, Akureyri, 1945.
Nanna, Akureyri, 1037.
Olivette, Stykkishólmi, 151.
Pilot, lnnri-Njarðv., 166.
Síldin, Hafnarfirði, 971.
Sjöstjarnan, Akureyri, 1329.
Skúli fógeti, Vestm.e., 97.
Sjeipnir, Neskaupstað, 2027.
Snorri, Siglufirði, 95. •
Stella, Neskaupstað, 2027.
Sæbjörn, ísafirði, 637.
Sæhrímnir, Siglufirði, 1062.
Vébjörn, ísafirði, 288.
Vestri, Isafirði, 363.
Þórir, Reykjavík, 77.
Porsteinn, Rvik, 530.
Sjöfn, Akranesi, 432.
Unnur, Akureyri, 445.
Mótorbátar, 2 um nót:
Anna/Einar Pveræingur, ÓI-
afsfirði, 667.
Eggert Ingólfur, Garður/
Sandgerði, 449.
Erlingur I. Erlingur 11., Ves\
mannaeyjum, 701.
Fylkir Gyllir, Neskaupstað,
41.
Gulltoppur Hafaldan, Vest-
maVnnaeyjum, 158.
Muninn Ægir, Sandgerði
Gerðar, 237.
Villi/Víðir, Sandgerði Gerð-
ar, 863.
Pór Christine, Ólafsfirði, 379.
Fiokksfélaoar
og aðrir lesendur!
Skiptið við þá, sem aug-
lýsa í Jjjóðviljanum, og lát-
ið blaðsins getið!
Listasafn
Einars Jónssonar vérður opið
daglega kl. 1 3 frá 1. júlí..
ar pálmalundunum í Alicante
jafnt og bæjunum norður við
heimskautsbaug. Andrúmsloftið
er þungt, einnig (hér í útjöðr-
um Evrópu. Námaverkamaður
/inn í VKiruna og atvinnuleysing
inn í Kaupmannahöfn kreppir
hnefaun . . .
Maí 1938
ILJA EHRENBURG.
Vernleiki og æfintýri á
Norðnrlöndnm.