Þjóðviljinn - 13.07.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudaginn 13. júlí 1938.
ÞJOÐVILJINN
,Sk|aldborgln' ð NorðHrðl
reynlr að rgðfa elningn
verkalf ðslns.
En bœjarstjérxiarkosDÍHgariiar í hanst
mnnn sýna a& verkalýðnrinn fylkir
sér nm sameining arstefanna.
Eftir Bjarna Þórðarson.
Inngangur.
Þjóðviljinn hefir áður birt
fregn um„ að samvinna sú, er
hófst með Alþýðuflokknum og
Kommúnistaflokknum í Nes-
kaupstað fyrir síðustu bæj-
arstjórnarkosningar, hefði farið
út um þúfur. í þessari grein vil
ég leitast við að rekja málið
frá rótum, finna orsakir samn-
ingsslitanna og skýra viðhorf
okkar kommúnista til atburð-
anna og þá einkum þau sjónar
mið, er við, bæjarfulltrúar Kom-
múnistaflokksins í Nerskaupstað,
höfðum fyrir augumj í starfi okk
ar.
I kosningabaráttunni var sam-
starfið prýðilegt, enda árangur-
inn sá, að flokkarnir fengufleiri
atkvæði, en í pokkru öðru bæj-
arfélagi á landinu, miðað við
rlóksfjölda og tvo þriðju kjör-
nna fulltrúa. Þegar samningarn-
r um kosningabandalagið stóðu
yfir, kom upp innan Alþýðu-
flokksins nokkur hreyfing í þá
átt að vinna alls ekki með kom-
múnistum, en hún fekk lítinn
byr. En svo illa tókst til að tvö
af þremur efstu sætum Alþýðu-
ílokksins voru skipuð ákveðnum
sundrungarmönnum, og hefir
einn bæjajrfulltrúi flokksins —
Sigurjón Kristjánsson — lýst
því sem sinni ófrávíkjanlegri
stefnu, að vinna gegn bandalagi
við kommúnista, 'hvernig sem
á standi.
Svikin byrja.
Þegar sigurgleði norðfirsku al
þýðunnar stóð sem hæst, kom
fregnin um ,,brottrekstur“
Héðins, eins og þruma úr heið-
skýru lofti, og samstundis breytt
i:st viðhorf hægri manna Alþ.fl.
iil samstarfsin^. í stað þess að
\inna með kommúnistum að
íramfaramálum, eins og áður
mun hafa verið áforrn þeirra
flestra, taka þeir að sniðganga
okkur og „brosa til hægri“. -
Eitt dæmi þess er stjórnafkosn-
ingin í Pan (Pöntunarfélag Al-
I ýðu, Norðfirði). — Þar stiltu
þeir upp lista með þremur AI-
þýðuflokksrriönnum, einum kom
múnista og einum íhaldsmanni
og það þeirn, er mestur styr
Iiafði staðið um, af því liði, í
! osningunni og helst gekk þar
fram fyrir skjöldu. Maðurinn
\ ar Tómas Zoega, bankastjóri,
!'ommúnistar beittu sér fyrir
! ví, að stilt var upp samfylk-
i igarlista, én bándalag íhaldsins
g hægri kratarina sigraði með
tveggja atkvæða n»un.
Bjarni pórðarson
í verkinu hefir samvinna milli
flokkanna aldrei átt sér stað,
jnema í kosningunum. Síðan hef-
ir hún aldrei náð lengra en til
bandalags við nefndarkosning-
ar.
Bæjarstjórinn.
Erfiðasti þröskuldurinn í sam
vinnunni var að koma sér saman
um bæjarstjóra. — Áður en
sundrungin í Alþýðuflokknum
náði hámarki sínu, hafði Alþýðu
flokkurinn fallist á að kjósa bæj
arstjóraefni okkar kommúnista
og iiafnvel Sigurjón Kristjáns-
son hafði lýst yfir því, að að
einum manni frágengnum, sem
ekki kom til greina, kysi hann
engan fram yfir þetta bæjar-
stjóraefni okkar. — En við
sundrungina breyttist afstaðan
svo, að sami maður sagðist
aldrei ganga inn á kommúnista
sem bæjarstjóra. — Fyrsta til-
raunin til að ráða bæjarstjóra
fór út um þúfur. Fjórir menn
sóttu. Af þeim hefðum við get-
að fallist á þrjá, en kratarnir
aðeins á þann eina, er við gát-
um ekki sætt okkur við, þar
sem hann uppfylti ekki þau skil-
yrði, er við, í starfskrá okkar,
gerum til slíkra manna. — „Til
bráðabirgða" var svo sami bæj-
arstjóri ráðinn áfram af öllum
hægri örmum bæjarstjórnarinn-
ar. Flann heitir Eyþór Þórðar-
son og á það eitt pólitískt á-
hugamál að sundra samvinnu
Alþ.fl. og Komm.fi., og hann
hefir verið nægilega hreinskií-
inn til að kannast við jiað. Hefir
hann verið eins og útspýtt
hundsskinn allsstaðar þar, sem
hann gat unnið að þessu sínu
hjartans áþugamáli. og Því mið-
ur varð honum vel ágengt. —
Pólitík hans hefir meðal annars
birst í því, að neita að fram-
kvæma gerðar samþykktir bæj-
arstjórnar. Og þó hægri lcrat-
arnir hafi samþykt eitthvað í
bæjarstjórn, þá áttu þeir til að
fella það í nefndum. — Eyþór
var svo „framlengdur“ til
þriggja mánaða og hefir alment
verið nefndur ,,hengingarvíxill“
bæajrstjórnarinnar, og hefir nú
enn á ný verið ,,framlengdur“
fram yfir kosningar af hægri
mönnunum fimm.
Um einn mann hafði náðst
samkomulag. Var það Jónas
Thoroddsen, bæjarfógeti. En
dómsmálaráðuneytið leyfði hon-
um ekki að hafa starfið með
höndum, samhliða embættisínu.
Verður sú synjun lítt skilajn-
leg, þegar þess er minst, að
Hjálmari Vilhjálmssyni, sem í
senn er bæjarfógeti í Seyðis-
fjarðarkaupstað og sýslumaður
Norðmýlinga, fekk að taka við
bæjarstjórastarfinu þar. Er auð-
sætt að hér hafa verið að verki
öfl, er vitandi vits unnu að því
að sprengja samvinnuna. Þykj-
ast menn kenna þar fingraför
Jónasar Guðm. og fleiri manna.
Að þætti Jónasar kem eg nánar
síðar. j
1 annað sinn, sem bæjarstjóra
staðan er auglýst, sækja þrír
menn. Á bæjarstjórnarfundi,
sem haldinn var í tilefni af því,
beitti forsetinn og sálufélagar
hans í bæjarstjórninni, svo
frekjulegri og óvenjulegri kosn-
ingaraðferð, að hún braut í bág
við allar lýðræðisvenjur. ístað
þess að láta greiða atkvæði um
alla umsækjendur í senn, og
yrði þá sá kosinn, er flest fengi
atkvæði, er gripið til þess ráðs,
að greiða atkvæði um hvern um
sækjanda fyrir sig og mótat-
kvæða leitað. Og hægri full-
trúarmr fimm greiddu atkvæði
gegn öllum umsækjendum. —
Við, fulitrúar kommúnista,
greiddum fyrst atkvæði Jóhann-
esi Jóhannssyni í Vestmanna-
eyjum, en allir hinir fulltrúarn-
ir á móti. Við greiddum og,
ásamt Alfonsi Pálmasyni, Árna
Ágústssyni atkvæði, en hinir
fimm á móti, en við sátum hjá
við atkvæðagreiðslu um þriðja
manninn, Trausta Árnason, þar
eð okkur hafði ekki í tæka tíð
tekist að afla okkur nægra upp-
lýsinga um hann, en allir aðrir
greiddu honum mótatkvæði.
Framkoma hægri manna á
þessum fundi ,gaf tilefni til að
álíta, að þeir væru ekki komn-
ir á fund til að kjósa bæjarstjóra
heldur til að kjósa ekki bæjar-

iSf '' ‘ ' "'V ''' n*'

m %. v #; tjí '
H -, \\Vv ■ \/! í 1 1
M ■ ' !\ lyy, : ■: rnj1 M V\\ ,<W!

: i * fm | - a mmm %
Pf>st iiMm
Grænlandsfarið „Gertrud Rask“, er fór frá Reykjavík í gær,
við bryggju í Kaupmannah;
stjóra. Þeir voru fyrir fram á-
kveðnir í að fella bæjarstjórn-
ina. — Það er athyglisvert, að
af 8 mönnum, sem til greina
gátu komið, sem bæjarstjórar,
gátum við kommúnistar gengið
að 7, en hægri kratarnir aðeins
að tveim, og sá, er samkomulag
náðist um, var hindraður frá að
taka starfið að sér. Og þó hefir
a. m. k. helmingur þessara
manna verið í Alþýðuflokknum.
Það er því auðsætt hjá hvorum
aðilanum einlægnin var meiri og
viljinn á að ráða fram úr
vandræðunum. — Ábyrgðarleysi
er mest einkennandi fyrir póli-
tík hægri mannanna, hinn þrí-
eina en þó eina afturhaldsþurs
í bæjarstjórn Neskaupstaðar.
Og Eyþór Þórðarson situr /
hásæti sínu og líkist einna helst
smækkaðri mynd af hinum
miklu einvöldum mannkynssög-
unnar. Hann var því vanur í
tíð fyrri bæjarstjórna, að fá óá-
talið að fara sínu fram, en með
kosningu kommúnista breyttist
þetta. En nú hefir Eyþór fengið
því til leiðar komið að alt aftur-
haldið hefir sameinast um
„stjórn“ bæjarins og er vísb
ekki mikil hætta á að sá meiri-
hluti ónáði hann — hinn litla
Mussolini — í einræðisdraum-
um sínum.
Ástæða samningsrofanna.
Éjg hefi áður á það bent, að
samningsslitin megi rekja til
sundrungarinnar í Alþ.fl, »g:það
er rétt. Hefði hann ekki kldfnað;^
er enginn vafi á að alt ’ héfði’
gengið vel.
En þá er spurningin: Trúa
hægri menn Alþýðuflokksins
því, að aðstaða þeirra batni í
bæjarstjórninni við nýjar kosn-
ingar? — Til þess að geta gert
sér vonir um það, þarf ótrúlega
mikinn hæfileika til að blekkja
sjálfa sig. En það er annað,
sem þeir hugsa sér að vinna:
Alfons Pálmason er hirin eini
af bæjarfulltrúum Alþýðuflokks-
ins, sem af einlægni hefir unnið
að samstarfinu og viljað að
bandalagið gæti blessast. Þess
vegna er hann hataður af hægri
klíkunni. Enda hefir annarbæj-
arfulltrúi Skjaldborgarinnar lýst
yfir því, að hann vilji ekki að-
eins flæma Alfons úr bæjar-
stjórn, heldur og úr Alþ.fl. og
ekki aðeins Alfons heldur alla
vinstri menn. — Það, sem Skjald
byrgingar hugsa sér að vinna,
er það að útiloka Alfons úr
bæjarstjórninni í þeirri von, að
íhaldsmenn hreppi sæti hans„
En norðfirska alþýðan á eftir
að feykja þessari spilaborg um
koll. Hún mun ekki senda færri
verklýðssinna inn í bæjarstjórn-
ina en nú eru þar. Og hún mun
athuga sinn gang áður en hún,
felur íhaldsöflunum forsjón sína,.
en hún hefir aðeins um tvent
að velja: stjórn hægri krata,,
íhalds og Framsóknar, eða
stjórn kommúnista og só^íalist-
anna í Alþ.fl. — Það er sorglegt
að vita til þess, að Neskaupistað,.
sem hefir róttækari alþýðu en
nokkur annar bær á landinu,
skuli nú vera stjórnað af íhald-
inu og öðrum hægri mönnum..
— En það er ekki víst að það
verði nema til haustsins. Norð-
firska alþýðan mun skilja köll-
un sína, og halda þeim sessi,
er hún hefir hlotið meðal al-
þýðusamtakanna. Hún mun
verða sá brimbrjótur, er fyrir-
ætlanir hsegri klíkunnar brotna:
á.
Jónasar þáttur Guðmundssonar.
Jónas Guðmundsson átti
drýgstan þátt í jþví, að flokkarn-
ir höfðu sameiginlegan lista við
kosningarnar. Áður var svo til-
ætlast, að tveir listar yrðu í
kjöri, en þó bandalag og sam-
eiginleg starfsskrá. —- Jónasii
leist sitt lið ekki vænlegt til
sigurs í samanburði við okkur
kommúnista og fekk því til leið-
ar komið, á síðustu stundu, að‘
gengið var að jafnréttiskröfum
okkar. — En hið rétta eðli Jón-
(í’rh.vá 4. síðu.)-