Þjóðviljinn - 09.08.1938, Page 3

Þ J ÓÐ VILJINN
Þriðjudaginn 9. ágúst 1938.
gUÖOVIUINII
„Stærðfræði fyrir almeDnlng46
Málgagn Kommúnistaflokks
Islands.
Ritstjórl: ELnar Olgeirsson.
Ritstjóm: Hverfisgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur út alla daga nema
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
t lausasölu 10 aura eintakio.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
„Ktirfeísísheáni"
sófenír" og dular^
fullar flugvélar,
Á undanförnum árum hefir
það oft borið við, að hingað
koma ýms meira og minna dul-
arfull skip í „kurteisisheimsókn-
ir“. Sama máli hefir gegnt um
ýmsa engu minna dularfulla
„vísindamenn", sem koma hing-
að á vorin í mismunandi „vís-
indaerindum“. Hafa sumir
þeirra heldur færst undan því
að gera grein fyrir viðfangs-
efnum sínum, sem þó er tæp-
lega venja vísindamanna, þegar
þeir eru að rannsóknum í ná-
grannalöndunum.
Víðsvegar um land er nú hóp-
ur slíkra „vísindamanna“ frá
Þýzkalandi að verki, og ef
njósnir eru taldar til vísinda,
þá efar enginn að menn þessir
séu vísindum sínum vaxnir
margir hverjir.
IJti á höfninni liggur beiti-
skipið „Emden“ í kurteisis-
heimsókn, og má vænta að hún
sé „vísindaleg“ á sama hátt og
ferðir Þjóðverja hér um land.
Að aflokinni „kurteisisheim-
sókninni" hér fer skipið til
Spánar í „kurteisisheimsókn“.
Spánverjar hafa nú orðið
tveggja ára reynslu á kurteisi
Þjóðverja og geta dæmt um
hana manna bezt. Með „kurteis-
isheimsóknum" undirbjuggu
fasistar ítalíu og Þýzkalands
innrás sína á Spán.
Um daginn sáu Skaftfelling-
ar dularfulla flugvél á sveimi
yfir söndunum og ströndinni.
Flaug flugvélin lágt og mátti
greinilega kenna að þar fór
þýzk sjóflugvél, skreytt haka-
krossum. Ekki virðist þó flug-
vél þessi hafa verið í beinni
kurteisisheimsókn, en engin
skyldi þó ætla að hún hafi ver-
ið í erindisleysu eða að villast.
Flugvél sem þessi gat ekki hafa
komið fljúgandi beina leið frá
Þýzkalandi, eða hafa villzt ur
leið, á för sinni til annara landa.
Flugvél þessi gat ekki átt hing-
að neitt erindi annað en að
njósna eða smygla, og einhvers-
staðar fyrir utan ströndina hef-
ir beðið skip, sem var í för með
henni.
Það hefir ekki heyrzt, að rík-
isstjórninni hafi fundist nein
ástæða til þess að spyrjast fyrir
um það hjá þýzkum yfirvöldum,
hvaða erindi flugvél þessi átti
Offl
„Vfslndi fyrir samborgarana4i
Island - land
(ramtto'
innar.
Þótt ferðamannastraumunnn
hingað til lands sé orðinn all-
mikill, er sjaldgæft, að hingað
komi menn, sem að verulegu
leyti hafi valdið straumhvörfum
í menningarmálum samtíðarinn-
innar.
SJíkur maður er enski rit-
höfundurinn prófessor Hogben,
sem hér var á ferð í vikunni
sem leið. Bók hans Mathema-
tics for the Million — sem á
íslensku mætti kalla stærðfræði
fyrir almenning — hefir farið
sigurför um heiminn. Hún kom
út fyrir tæpum tveim árum og
er þegar þýdd á frönsku, ít-
ölsku, norsku, dönsku, sænsku
og spönsku. I Ameríku einni
seldust 40.000 eintök á fáum
mánuðumi. ! vor kom önnur bók
feftir hann, „Science for the Citi-
zen“, „Vísindi fyrir borgarann'
sem virðist ætla að fá sömu
viðtökur. Hogben dvaldi hér að-
eins nokkra daga og fór aftur
með Goðafossi á laugardags-
kvöldið. Við náðum tali af hon-
um tveim klukkustundiím áður
en hann gekk til skips.
Lancelot Hogben er 43 ára
en lítur ekki út fyrir að vera
meira en þrítugur. Hann er
frekar smár vexti og fíng'erður
og þegar við spyrjum um álit
hans á landi og þjóð eftir þessa
stuttu dvöl hér á landi, svarar
hann fyrst hikandi, en verður
mælskur þegar hann fer að tala
um framtíðarmöguleika lands-
ins.
„Aðalmunurinn á íslandi oj?
Englandi", segir hann, „virð-
ist mér vera, að þið hafið slept
úr einu stigji í þróun tækninnar,
því, er byggist á kolum og járni
— gufuvél og járnbraut. Aðal-
viðfangsefni ykkar er að byggja
upp. Þegar við í Englandi ætl-
um að hagnýta okkur nýjar og
hingað til lands, og hvað lá svo
ákaft við, að taka þætti að
senda skip upp undir land til
þess að margnefnd flugvél gæti
flogið um leið yfir söndum og
ströndum Skaftafellssýslu. —
Væntanlega lætur ríkisstjórnin
ekki hjá líða, að mótmæla þessu
athæfi og krefjast skýringar á
því.
Alþýðan verður líka að vera
á verði. Hún verður að gera sér
ljóst, að landið er fullt af þýzk-
um njósnurum, og að undir
„kurtéisi“ nazismans býraldrei
annað en yfirgangur og fláræði.
„Vísindamennskan", „kurteisis-
heimsóknirnar" og flugvélin í
Skaftafellssýslu, eru spor , á
sama vegi, áfangar aB sama
marki: Yfirráðum f asismans
hér með hjálp íslenzkra land-
ráðamanna eða án þeirra.
Pirófessoir Lancelof Hogben höfundur þess~
ara heímsfjœgu bóka dvaldí hér í Reykjavík
fáeína daga.
I cffírfarandí víðfafí víd Pjóðvíljann lýsítr
hann áfífí s'ínu á fandí og þjóð.
Prófessor Lancelot Hogben,
teiknimynd eftir hinn fræga
! enska teiknara Foss.
fullkomnar framleiðsluaðferðir,
rekum við okkur alltaf á, aðsvo
og svo mikið fjármagn er bund-
ið í flyrirtækjum er byggjast á
gömlu aðferðunum • og spyrnir
á móti breytingunni. Baráttan
fyrir iiinu nýja verður því allfáf
að talsvert miklu leyti neikvæð
— bafátta gegn hinu gamla.
Þið eruð svo hamingjusamir að
hafa mjög lítið af því gamla1
og úrelta að berjast við. Hlut-
verk vinstri flokkanna hér verð-
ur þvf í ríkara, mæli en annars-
staðar, jákvætt — að skapa nýtt,
hagnýta sér gæði landsins, þann
in að allir geti notið þeirra. —
Mér virðist þið vera að ein-'
hverju leyti komnir inn á þess-
ar brautir, eftir því sem mér
hefir skilist er Ljósafossstöðin
eign almennings, og hún erfall-
eg, bæði að utan og innan, jafnt
tekniskt og byggingarfræðilega
séð, einhver allra glæsilegasta
vatnsorkustöð, sem ég hefi
nokkursstaðar séð. En svona
þarf að haída áfram. Okkar
vestræna tækni hefir bætt fram-
leiðsluaðferðirnar svo, að nú er
leikur að framleiða allsnægtir
handa öllum, og aðalviðfangs-
efni nútímans er að hagnýta
sér þessa tækni, þannig að gæði
hvers lands séu hagnýtt sem
bezt til hags fyrir alla. Áður
fyrr ,meðan framleiðslumögu-
leikarnir voru takmarkaðir,
lögðu sósíalistaflokkarnir aðal-
áhersluna á réttlæti í skiptingu
þeirrar framleiðslu, er til var.
Nú þarf að leggja aðaláherzluna
á að sýna fólki, hvað vísindin
i^eta og hvernig hægt er að
nota þau í þjónustu framleiðsl-
unnar svo að öllum geti liðið
vel — sýna því fram á, að ef
, vísindin eru látin njóta sín, er
hægt að útrýma allri fátækt.
Og mér virðist ísland hafa
að mörgu leyti allt að því ótak-
markaða möguleika að bjóða.
Á stefnuskrá sósíalista ætti
að vera svo og svo mikið af tó-
mötum og grænmeti handa
hverjum einasta manni í land-
inu. Þið hafið allt sem þarf til
að rækta hverskonar grænmeti
og ávexti. Þið hafið hitann úb
jörðunni, getið skapað ykkar
eigin loftslag í vermihúsunum,
óháðir því hvernig vindurinn
blæs fyrir utan. Ennfremur
þurfa jurtirnar fosföt og nítröt,
fosfötum eigið þið ósköpin öll
■af í síldinni, köfnunarefnið haf-
ið þið í loftinu umhverfis og
(nóg aíl í fossunum til að breyta
þvíi í nítröt. Þið hafið að vísu
hvorki kol né járn, en nú eru
léttu málmarnir, aluminium og
' magnium óðum að vinna meir
og meir á og brátt verður eins
þýðingarmikið að eiga þá og
járnið. Þið eigið nóg af magni-
um í sjónum umhverfis land-
ið. Um lOo/o af sjávarsalti er
magníumklóríd og úr því er
magníum unnið með rafmagni.
Þið eigið nóg fossafl og sjórinn
tæmist ekki.
! Englandi skortir vatnsafl.
Okkar iðnaður byggist á kolum
og járni. Við höfum orðið að
byggja okkar borgir í nánd við
kola- og járnnámurnar og höf-
um fengið kolarykið og óheil-
indin með þægindunum. Raf-
orkan hefir þann stóra kost, að
það er miklu léttara að flytja
hana til, þið þurfið ekki að reisa
allan ykkar iðnað í kringum
Ljósafoss og svo losnið þið við
óhreinindi og það óheilbrigði
sem kolareyknum fyígir. ís-
land hefir þannig áreiðan-
lega glæsilega framtíðarmögu-
leika, það hefir orkugjafa fram-
tíðarinnar, vatnsaflið. Það hefir
málma framtíðarinnar léttu
málana og það hefir ræktunar-
skilyrði framtíðarinnar. Og svo
er eitt enn, sem mér hefir skil-
ist, að lítið væri farið að rann-
saka, það eru sjaldgæf efni í
sambandi við hvelifia. Það er
sennilegt, að við hverina sé helí
um eða Önnur vandfundin og
dýr efni. Þetta þyrfti að rann-
saka hið fyrsta
— Hvernig mér líst á þjóð-
ina?
—■’ Ég held afarmikið upp á
Norðurlandaþjóðirnar og þá
auðvitað ekki síst íslendinga.
Því miður hefi ég ekki kynnst
mönnum hér eins og ég hefði
óskað, bæði vegna þess hversu
dvölin hefir verið stutt, og svo
vegna þess, að ég skil ékki ís-
lensku. Ég er kominn dálítið
Síldveíðí-
skýrslan,
Framhald af 1. síðu.'
Gotta, Vestm.e., 1105, 905.
Grótta, Akure., 514, 3218.
Gulltoppur, Hólmav-, 940, 1579.
Gunnbjörn, ísafirði, 792, 3936.
Haraldur, Akran., 998, 2513.
Harpa, ísafirði, 1486, 1237.
Helga, Hjalteyri, 859, 2146.
Hermóður, Akram, 973, 1006.
Hermóður, Rvík, 305, 2265.
Hrefna, Akranesi, 558, 510.
Hrönn, Akureyri, 966, 2240.
Huginn I., ísafirði, 735, 4804.
Huginn II., ísafirði, 891, 4997.
Huginn III., ísafirði, 243, 5412.
Höfrungur, Rvík, 944, 2371.
Höskuldur, Sigluf., 669, 2475.
Hvítingur, Sigluf., 93, 1073.
ísbjörn, Isafirði, 310, 3344.
Jón Þorláksson, Rv., 1027, 3860.
Kári, Akureyri, 1131, 4308.
Keilir, Sandgerði, 169, 1583-
Kolbrún, Akureyri, 793, 2765.
Kristján, Akureyri. 436, 5802.
Leo, .Vestmannaeyjum, 2730.
Liv, Akureyri, 175, 2489.
Már, Reykjavík, 782, 3275.
Mars, Iijalteyri, 1525, 2584.
Minnie, Akureyri, 743, 5156.
Nanna, Akureyri, 1358, 2593.
Njáll, Hafnarfirði, 634, 706.
Olívette, Stykkish., 283, 1995.
Pilot, Innri-Njarðv., 1329,1872.
Síldin. Hafnarfirði, 832, 3669.
Sjöstjarnan, Akure., 201, 4678.
Skúli fógeti, Ve. 703, 1313.
Sleipnir, Neskaups., 300, 2790.
Snorri, Siglufirði, 739, 1986.
Stella, Neskaupstað, 600, 6490
Sæbjörn, Isafirði, 98, 4291.
Sæhrímnir, Siglufirði, 409, 5894.
Valbjörn, Isafirði, 498, 1884.
Valur, Akureyri, 254, 632.
Vébjörn. Isafirði, 129, 3134.
Vestri, Isafirði, 503, 1882.
Víðir, Reykjavik, 486, 1308.
Þingey, Akureyri, 746, 1532.
Þorgeir goði, Ve., 849, 909.
Þórir, Reykjavík, 1491, 597.
Þorsteinn, Rvik, 1861, 2299.
Björgvin, Ve., 691, 728.
Hilmir, Vestm., 1003, 1001.
Hjalteyri, Akureyri, 977, 1753.
Soli deo Gloria, Ak., 734, 3530.
Sjöfn, Akranesi, 1685, 2357.
Sæfinnur. Nesk., 285, 39’8.
Unnur, Akureyri, 706, 2375.
piður í dönsku og sænsku en
á íslenskuna eftir ennþá.
Lancelot Hogben hefir verið
dósent og prófessor í Edinborg
Höfðaborg í Suður-Afríku og
London og er nú prófessor í
náttúrusögu í Aberdeen. Hann
á langan vísindaferil að baki
og hefir ritað mikið um vísindi.
Það liggur því nærri að varpa
fram þeirri spurningu, hvernig
á því skuli standa, að „Stærð-
fræði fyrir almenning“ hefir
gert hann heimsfrægan á svo
ótrúlega skömmum tíma. Auð-
vitað er bókin glæsilega rituð,
svo að það er nautn að lesa
hana, en ritsnilldin ein skýrir
málið ekki nema að litlu Ieyti.
Það nýja, sem gefur bókinni
verulega þýðingu og gildi, er
að hún sýnir svo ljóslega fram
á tengsl stærðfræðinnar við
menninguna, hvernig stærð-
fræðin hefir sprottið fram úr
daglegu lífi og viðfangsefnum.
fólksins. Saga stærðfræðinnar
verður spegill menningarinnar.
! Framh. á 4. síðu.