Þjóðviljinn - 21.08.1938, Blaðsíða 2

Sunnudaginn 20. ágúst 1938.
ÞJÓÐVILJINN
tjarnfræðirannsóknir
í Sovétríkjunum
Sólmyrkvarannsóknir og athugan-
ir á sólkrónum
Sovétríkin gerðu, sem kunn-
ugt er miklar rannsóknir á hin-
um algerða sólmyrkva, sem
varð í júní 1936. Það hefir nú
að nokkru leyti verið unnið úr
því efni, sem þá var safn-
að — og hafa rannsóknir þess-
ar leitt í ljós margt merkilegt
'tim eðlí og1 gerð sólkrónunnar.
- „Það er nú. hægt að sýna
fram á ýmsar hreyfingar í sól-
krónunni og voru þær nákvæm-
lega mældar, meðan á sól-
myrkvanum stóð“.
Hraði þessarar hreyfingar er
venjulega ekki meiri en 2—2,5
km. á sekúndu — og eru þær
skýrðar með því, að sólin sjálf
ásamt sólkrónunni ,snýst um
möndul sinn einu sinni á 26
dögum.
Með þessum rannsóknum hef-
ir einnig tekist að ákveða og
staðfæra ákveðnar geislateg-
undir í sólkrónunni. Hingað til
höfðu menn ekki komist að
neinum nákvæmum niðurstöð-
um um það atriði.
Það er eftirtektarvert aðupp-
götvaðar voru ýmsar breyting-
pr í ljósmagni sólkrónunnar sér-
staklega þeim hlutum hennar,
er næst liggja sólinni sjálfri
(inni í sólkrónunni).
Ýms skv voru uppgötvuð í
innri sólkrónunni og hreyfðust
þau með 5—20 km. hraða á
sekúndu. Þessar athuganir ge‘á
orðið til mikillar aðstoðar 11
að ákveða nánar gerð og eðli
sólkrónunnar.
Rannsóknir á Ein'steins-
kenningunnni.
Prófessor A. A. Mikhalov
hefir unnið að því að sanna
kenningu Einsteins um það, að
ljósgeislarnir beygi af braut
sinni fyrir aðdráttarafli sólar-
innar.
Með sérstakri myndavél, er
hann hafði sjálfur gert tíikn-
ingu að, voru teknar myndir
af stirndum himninum umhverf-
is sólina meðan á sóímyrkvan-
um stóð.
Síðan voru teknar myndir af
Stjarnfræðingaleiðangur, sem
Sharanov stjarnfræðikennarí í
Leningrad veitir forstöðu er ný-
lega farinn frá Leningrad til
T ashkent-stjörnurannsóknar-
stöðvarinnar í Mið-Asíu. Mark-
mið þessa leiðangurs er . að
halda áfram og fullkomna rann-
sóknir Sharanovs á birtu tungls-
sama himinsvæði, með sömu
myndavélinni að nóttu til í
febrúar og mars 1937. Afstaða
stjarnanna út á við og innn-
byrðis var þá eins og venjulega.
Með því að bera saman af-
stöðu stjarnanna á þessum
myndum við þær. sem teknar
voru meðan á sóhnyrkvanum
stóð, er hægt að ákveða ná-
kvæmlega frá-vik ljósgeislanna
og færa þannig sönnur á eina
af niðurstöðum afstæðiskenn-
ingar Einstems.
Meðan algjör sólmyrkvi á
sér stað ,er unt að rannsaka
himinsvæðið næst sólinni.
Vísindaleiðangur frá Pulkovo
stjörnuathuganastöðinni fékkst
sérstaklega við þetta verkefni.
Hugðist hann mundi fínna reiki-
stjörnu ,er væri nær sólinni en
Merkúr. Fjölmargar myndir
voru teknar af sólinni — og
stjörnuhimninum umhverfis, en
það tókst ekki að uppgötva
neina nýja reikistjörnu.
Birta sólkrónunnar.
Fjöldi athugana, sem stjarn-
fræðingar Sovétríkjanna hafa
gert ,hafa leitt í ljós, að ljós-
magn sólkrónunnar er 2V2 mill-
jón sinnum meira en sólarinnar
sjálfrar.
Auk ýmsra athugana ,sem að-
eins hafa stjarnfræðilegt gildi,
rannsökuðu stjarnfræðingar
Sovétríkjanna áhrif sólarinnar á
gufuhvolf jarðar og háloftin.
Rafmögnun gufuhvolfsins var
sérstaklega rannsökuð, og kom
í ljós, að þessi rafmögnun hafði
aukizt með sólmyrkvanum, og
truflaði mjög venjuleg víðvarps
sambönd.
21. september 1941 verður afcur
algerður sólmyrkvi. Mun skugg
inn hreyfast frá Norður-Káka-
sus, yfir Kasakstan,, og eftir
endilangri Asíu, allt út á Kyrra-
haf norðan til við Formosa-
eyju. Sennilega verður rætt um
undirbúning og skipulagningu
rannsókna á þessum sólmyrkva
á alþjóðlega stjarnfræðingaþing
inu í Stokkhólmi, sem haldið
verður í ágúst í ár.
ins og ákveða nánar eðli og
gerð fjalhnyndana á tunglinu.
í fyrirlestri, sem Sharonov
hélt, áður en hann fór í leið-
angurinn — gaf hann skýrslu
um rannsóknir sínar á tungl-
birtunni. Prófessor Sharanov
hefir gert mjög markverðar
uppgötvanir í sambandi við
hinn svokallaða Platons gíg á
tunglinu. Rannsóknir þær, sem
hann hefir framkvæmt síðustu
10 árin varpa ljósi á ýmsar
breytingar, sem menn ætla að
gerist á yfirborði tunglsins og
margir stjarnfræðingar hafa
veitt eftirtekt.
I Enginn gróður á tungliau.
Það hefir vcrið tilgáía manna,
sem margir liafa aðhylst lil
þessa ,að botn Piató-gígsins
væri vaxinn mosa og skófum
og kæmi það fram sem dökkir
blettir í gegn um smásjána. —
Sharanov hefir sýnt fram á að
þær breytingar, sem menn þótt-
ust sjá á yfirborði tunglsins,
væru ekki raunverulegar og að
engin merki um minsta jurta-
gróður sé þar að finna.
Prófessor Tesevich víð stjarn
fræðirannsóknarstofnunina í
Leningrad kemst svo að orði
um þessi atriði í viðtali sínu
við blöðin: „Rannsóknir Shar-
anovs eru mjög mikilvægar fyr-
ir stjarnfræðingaum allan heim.
Menn hafa tekið eftir, að tíma-
bundnar breytingar hafa gerzt
á yfirborði tunglsins, en bar
er sem kunnugt er enginn raki
eða gufuhvolf. Einna markverð-
astar virtust brevtingarnar á
Þýzku nazistarnir síunda
,,kurteisisheimsóknir“ sínar og
,,vísindarannsóknir“ af mestu
kostgæfni og fara Norðurlönd
ekki varhluta af þessu góðgæ i.
í Svíþjóð og Noregi eru „kurt-
eisisheimsóknir“ þýzkra floía-
deilda orðnar svo að segja dag-
legt’brauð. Þetta eru samt sem
áður ekki „opinberar“ heim-
sóknir.
Alveg nýlega kom lítil þýzk
flotadeild, sem samanstóð af 4
torpedóbátum inn á höfnina Salt
sjöbaden skammt frá Stokk-
hólmi. Virðist svo sem þýzku
nasistarnir séu að athuga náið
siglingaleiðirnar á þessum slóð-
um og rannsaka hve stór her-
skip geti siglt upp eftir skurð-
unum.
Slíkar og svipaðar kurtcisis-
heimsóknir eiga sér nú stað unr
alla Svíþjóð. Sænsku nazistarnir
og afturhaldsseggirnir Iáía held
ur ekki sitt eftir liggja, að taka
á móti þessum þýzku skoðana-
bræðrum. sínum, aka þeim víðs-
vegar um allt landið og s)'na
þeim allt, sem þeir óska.
Sérstaklega hafa þessar heim-
sóknir verið tíðar á strandlengj-
botni Platonsgígsins.
Gígbotninn breytir oft um lit-
blæ, og það koma fram blettir
á honum hér og þar, sem
liverfa aftur. Það hefir verið
talið fyllilega sannað, að , þess
ar breytingar virkilega ættu sér
stað, og amerískur stjörnufræð-
ingur, W. Pickering, hefir sett
fram sérstaka fræðilega lilgátu
til skýringar á þessum fyrir-
brigðum.
Hann hefir talið, að það væru
leifar af gufuhvolfi, sem enm
þá geymdust þarna í gígbotn-
inum, og að þarna yxi upp of-
urlítill jurtagróður, meðan hinn
langi tungldagur stæði yfir, en
hyrfi svo aftur er' tunglnóttin
skylli á*).
Skýring Sharanovs.
Kenning Pickerings var talin
svo örugg, að henni var hamp-
að í flestum alþýðlegum fræði-
ritum um stjarnfræði, og jafn-
vel í kennslubókum.
Eftir margra ára rannsóknir
hefir Sharanov komizt að
þe'irri niðurstöðu, að þess sæj-
ust engin merki, að það væri
nokkurt gróðurlíf á tunglinu.
Hversvegna virðist gígbotn-
inn þá dökkna meðan tunglið er
hálft? Sharanov skýrir það
þannig, að það sé vegna þess,
að ýmsar gufur á gígbotninum
verði bjartari en botninn sjálf-
ur — og þess vegna virðist
hann dekkri.
pýtt úr Moscow-news.
*) Tunglið snýst um möndul
sinn á rúmum 27 dögum.
Aths. þýð.
unni kringum Nya Álvsborg, en
þar eru ýms virki. Á Don^y
hefir dvalið nokkur ár Þjóð-
verji að nafni Natter. íÞykir
starfsemi hans þar mjög grun-
samleg. Hann gerir þai ýmsar
rannsóknir á staðháttum og tek-
ur fjölda mynda af virkjum og
öðru, sem hefir hernaðarlega
þýðingu. Sjálfur þykist hann
vera vísindamaður, blaðamaðui
og fulltrúi einhvers þýsks firma
— og reka þarna kynþáttarann-
sóknir. Hann skýrði lögreglunni
í Gautaorg þannig 'frá ástæð-
unni fyrir dvöl sinni á eyjunni.
„Heilög jörð — norrænt land,
germanskt eðli, og trygglynt
fólk — það var hugsjón mín.
Þetta hefi ég fundið á Donsey,
og ég tel mig hamingjusaman
að vera einn þeirra fáu útlend-
inga, sem fengið hafa að stíga
þangað fæti sínum og stunda
þar mannfræðirannsóknir.
Blaðið „Handels-tidningen“
spyr í þessu sambandi hvernig
á því standi, að Þjóðverji, sem
á í eigin ættlandi hina heil-
ögu, norrænu paradís með sínu
trygglynda fólki og djúprænu
(Frh. af 1. síðu.)
Eru gufuhvolfsleifar á
iunglinu ?
Nazistar Iðnflr við njósn-
ir sínar í Sviþjóð.
1 nánd við Lexington í Kentucky
létu 2 persónur' gifta sig upp ' á
háu fjalli. Petta tiltæki vakti und-
ir eins þá kynlegu hugmynd hjá 2'
ððrum persónum, að láta hjónavígsl-
una fara fram eins og djúpt niðri í
jörðinni eins og mögulegt væri.
Hjónaefnin fóru með vinum sinum
og prestinumi inn í djúpan helli og
skr:iddu:t þaðcn út aftur eflir 1 jóna
vigsluna rifin og tætt og blá og
blóðrisa .
**
1 Indianopolis létu 2 af persónun-
um við Zoo-leikhúsið gefa sig sam-
an á leiksviðinnu fyrir opnu tjaldi
meðan á leiknnum stóð. Hjónavígsl-
unnar var getið í auglýsingunum
með feitu letri og nafn pnestsins sett
við eins og leikendanna í leiknum.
Leikhúsið var náttúrlega, sneisafult
um kvöldið.
, * 'I
**
Dreyfus ,hinn alkunni franski her-
foringi, sem dæmdur var nokkru fyr
ir ald amót, alsaklaus i margra ára
fangavinnu, ritaði bók urn dvöl sína
á Djöflaeynni, eftir að honum hafði
verið slept lausum, og hann hafði
fengið fulla uppreisn mála sinna.
Mælt er að enginn maður á Frakk-
landi ,sem var læs, hafi ekki lesið
bók þessa er hún kom út.
**
í stórbæjunum í Bandaríkjunum
er skjalafölsun eitt af algengustu
lagabrotunum. Menn bindast þar föst
um samtökum til að reka þá atvinnu
grein í ,stórum stíl.
Að baki fölsunarfélögunum stend-
ur venjulega einhver auðkýfingur,
sem leggur fram starfsféð, útvegar
skjöl þau, er falsa skal og kemur
sér í samband við tréskurðarmennn
og litprentara. Þá kemur næst mað-
ur, sem hefir á hendi aðalstarfið:
fölsunina. Hann verður að vera
snillingur í höndunum og listamað-
ur á sina vísu; hann þarf að geta
stælt til fullnustu alla gerð og liti
á þeim skjölum ,sam hann hefir
milli handa ,því þetta raskast oft í
nreðferðinni hjá honum og er urn
að gera að koma því öllíu í sámt lag
aftur án þess að nokkur vegsum-
merki sjáist. Þá kemur miðlarinn.
Hann er milligöngumaður milli fals-
arans og auðkýfingsins annars vegar
og meðhjálparanna hinsvegar. Hann
einn þekkir meðlimina, en þeir eru
að jafnaði ókunnugir hver öðrum
innbyrðis. Loks er einn eða fleiri
„handhafar“, sem ganga í bankana
með skjölin og hefja peningana.
Stundum eru líka ennþá fleiri í tigí
með þeim ,og eru jþeir nefndir
„skuggar". Þeir hafa það starf á-
hendi að elta „handhafana“ og sjá
um að þeir leysi starf sit samvisku-
samlega af hendi án þess að snuða
félagsbræður sína .„Skuggana“ þekk
ir enginn nema miðlarinn.
Flikhsfélaiar
og aðrir lesendurl
Skiptið við pá, sem aug-
Iýsa í pjéðviljanum, oglát-
ið blaðsins getið!