Þjóðviljinn - 28.08.1938, Síða 3

ÞJÖÐV I L J I N N
Sunrmdagurinn 28. ágúst. 1938.
Torfi I
Hundrad ára mínning.
(HðOVIIJINII
Málgagn Kommúnistaflokks
Islands.
Ritstjóri: ELnar Olgeireson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
bæö). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Slmi 2181.
Keinur út alla daga nema
mánuda^a.
Aski íftargjald á mánuði:
Reykjavílc og nágrenni kr. 2,00.
Annarss taðar á landinu kr. 1,25.
1 lausaiölu 10 .aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Bankafáðsmað^
urínn hefur oirdíð
Bankaráðsmaðurinn Jónas Guð
mundsson, hinn landlausi „verka.
lýðsforingi", hefir tekið að sér
forystuna í sókn afturhaldsafB
anna gegn gömlum félögum sín-
um, alþýðunni á Norðfirði. Fer
þar mjög saman um foringjann
og málstaðinn, er Jónas Guð^
mundsson geisist Tram í dálk-
um Alþýðublaðsins, með merki
„Skjaldborgarinnar“, íhalds-
ins og Framsóknar fyrir. ínafni
þessarar þrenningar spýr hann
eldi haturs og kúgunar yfir
norðfirska aljyýðu, sem ekkert
hefir annað til saka unnið, en
að fela Jónasi um hríð forsjá
mála sinna og hrinda honum
af sér, þegar sýnilegt var, að
hann gat ekki orðið neinu nýti-
legu máli til gagns, en öllum
til óþurftar.
Meö lygum, ofbeldishótunum
og hrópyrðum, ætlar Jónas
Guðmundsson nú að reisa þau
lönd, er sukku undan fótum
hans þar éystra, vinna það fylgi,
er hann hefir fyrir löngu hrundið
af höndum sér með hverslconar
vandræðamennsku, sem Norð-
firðingar þekkja best, og fast-
ast var, er og mun verða tengd
nafni hans.
Saga „verkalýðsforingjans'*
Jónasar Guðmundssonar verður
ekki rakin hér. Hún er ein af
raunasögum íslensku verkalýðs
hrevfingarinnar, eitt dæmi um
hin mörgu víxlspor, sem tengd
eru við baráttu alþýðunnar með-
an húm er í bernsku, Á fáum ár-
um tókst honurn að rýja Al-
þýðuflokkinn á Norðfirði meira
fylgi og áliti, en öllum andstæð-
ingum flokksins til samans. Á
þessum árum keyrði fyrst um
þverbak með fjárhag bæjarins,
og á þessum árum tókst honum
að geta sér þann orðstír, að
enginn saknaði hans, er hann
flúði rústirnar, og skildi félaga
sína og samherja eina eftir í
eldinum.
Nú situr þessi landlausi
„verkalýðsforingi" í bankaráði
Landsbankans og liefir fram-
kvæmdastjórn Alþýðusambands
ins sem aukagetu. Auðvitað héf-
ir slíkur maður ekki gleymt
gömlu samherjunum, þó að-
liann hljóti að minnast þeirra
á þann hátt einan, sem sam-
boðið er skapferli hansogmann
í dag eru liðin hundrað ár
frá því að Torfi Bjarnason í
Ólafsdal fæddist. Má hiklaust
telja liann í fremstu röð þeirra
manna, er unnið hafa að fram-
faramálum íslenskrar bænda-
stéttar og landbúnaðar.
Torfi í Ólafsdal var fæddur
að Skarði á Skarðsströnd 28;
ágúst 1838. Nokkru síðar flutt-
ust foreldrar hans að Bessa-
tungu í Saurbæ og þar ólst
Torfi upp. Foreldrar hans voru
fátæk, og varð hann brátt aðab
fyrirvinna þeirra. Þegar hann
var 24 ára að aldri fór haníl
að Þingeyrum til frænda síns
Ásgeirs alþingismanns, sem þá
var einhver mesti myndarbóndi
landsins. Á þessum árum var all
mikill framfarahugur í Húnvetn-
ingum og mun Ásgeir hafa hvatt
Torfa til að fara utan til búnað-
arnáms. Varð það úr að Torfi
fór til Skotlands vorið 1866, og
hafði þá dvalið við undirbún-
ingsnám í Reykjavík veturinn
áður. Var hann um nokkur miss
eri í Skotlandi, og kynnti sér
alla búnaðarhætti og framfarir
á því sviði með þeim eldlega á-
huga og elju, er jafnan einkendi
hann. Lýsti hann veru sinni þar
bg áhrifum: í grein, sem nefnist
„Bréf frá íslendingi í Skotlandi"
dómi. Jónasi Guðmundssyni
svíður, hve starf hans var nei?
kvætt á Norðfirði, og hanntek-
ur örlögum sínum að hætti lítil-
mennisins, og heldur enn lengra
út á þá braut, sem leiddi til ó-
sigranna. Hann gat ekki gert
norðfirsku alþýðunni það gagn,
sem hann vafalítið reyndi.
Störf hans snerust upp í axar-
skaftasmíði, og þegar honum
var ekki vært lengur, tók blint |
hatur við stjórninni. Því meira
ógagn því betra. Úr því að hon-
um heppnaðist ekki að leiða al-
þýðuna á Norðfirði til sigurs,
þá gat hann þó ef til vill leitt
hana til enn frekari ósigra. —
Hatrið á hinni misheppnuðu for-
tíð ,,verkalýðsforingjans“ sett-
ist eitt að völdum.
Nú byrjar bankaráðsmaðurinn
að senda gömlu samherjunum
kveðjur sínar og eru þær
allar á þann eina veg, er vænta
mátti: Lán til fóðurmjölsverk-
smiðjunnar með því skilyrði,að
afdönkuðum sendisveini íhalds-
ins, sem aldrei hefir nálægtslík
um málum komið, verði veitt
forustan. Ef til vill er þetta for-
leikurinn að því, sem Jónas
virðist nú hafa helst í hyggju
að rugla saman reitum sínum
og íhaldsins á Norðfirði. En það
var meira blóð í kúnni. Nokkru
síðar sendir bankaraðsmaður |
inn símskeyti til Norðfjarðar,
og tilkynnir, að svo framarlega
sem norðfirskri alþýðu leiki
hugur á að hækka kaup sitt og
bæta kjör sín, þá loki bankinn
verksmiðjunni. En hlutverki Jón
asar bankaráðsmanns var ekki
lokið. Fyrir fáum dögum hótar
Torfi Bjarnason.
og birtist í „Nýjum Félagsrit-
um“, tímariti Jóns Sigurðsson-
ar.
Skömmu eftir að Torfi kom
heim úr utanför þessari, giftist
hann frændkonu sinni, Guðlaugu
Zakaríasdóttur, og settu þau bú
,að Varmalæk í Borgarfirði. Ár-
ið 1871 keypti Torfi Ólafsdal
í Gilsfirði, og bjó þar til dauða-
dags.
Meðan Torfi dvaldist í Skot-
landi mun hann hafa ákveðið
að h'elga bændasféttinni íslensku
alla krafta sína og Iiefja liana á
hærra menningarstig með auk-
„verkalýðsforinginn“ því opin-
berlega í Alþýðublaðinu, aðsvo
framarlega, sem norðfirsk al-
]>ýða kýs ekki eftir forskrift
hans, þá skuli Norðfjarðarkaup-
staður hvergi fá lán til neins
verks og öllu viðskiptasambandi
skuli slitið við ríki og lánstofn-
anir. Ef verkalýðurinn á Norð-
firði kýs lista sinn, ætlar Jónas
Guðmundsson að leggja það í
rústir, sem honum tókst ekki
að rífa niður, og það sem bygt
hefir verið upp síðan hann fór.
Sigri verkalýðurinn og nái meiri-
hluta ætlar bankaráðsmaður-
inn að beita sér fyrir því, að
bankarnir segi Norðfirði upp
lánum sínum og veiti bænum
aldrei lán, meðan verkalýður-
inn fer þar með völd eða fær
þar nokkru ráðið.
Norðfirsk alþýða, bankaráðs-
maðurinn hefir nú tafað til ykk-
ar í þriðja sinn á skömmum
tíma. Það er hann sem hefir
hótað1 að leggja bæinn í rúslir,
ef þið kjósið ekki eins og hon-
um sýnist. Það er bankaráðs-
maðurinn, uppgjafa„foringi“
ykkar, sem vill í raun og veru
taka af ykkur atkvæðisréttinn,
til þess að koma Skjaldborginni,
íhaldinu og Framsókn til valda.
Það var þessi maður, sem sendi
ykkur .bónbjargarmann ílialds-
ins til forystu, og lokaði fyrir
ykkur lánsmöguleikum, ef þið
vilduð hafa sama kaup og ná-
grannar vkkar. Eina hugsjón
liins landlausa verkalýðsforingja
er sú, að engum manni takist
að reisa á þeim rústum, er hann
brenndi áður en hann fór frá
Norðfirði.
inni menntun og alhliða fram-
förum á sviði búnaðarins.
Torfi nam margar nýjungar í
jarðræk^ í utanför sinni, er síð-
ar urðu heilladrjúgar fyrir ís-
lenska bændur, En merkasta
nýjungin, sem hann flutti heim
með sér, voru „skozku ljáirnir“.
Það hafði lengi verið áhugamál
Torfa, að finna upp ljá, sem
ekki þyrfti að eldbera og dengja,
eins og íslensku ljáina, en það
var bæði afarseinlegt verk og
dýrt. Árangurinn af þessari við-
leitni hans voru ljáblöðin, sem
Torfi lét smíða í Skotlandi eftir
sinni fyrirsögn, og síðan hafa
verið notuð um allt land. Má
hiklaust telja það mestu búnað-
arframför hér á landi á 19. öld,
og verður gildi þessarar upp-
götvunar ekki metið til fjár. Og
því má heldur ekki gleyma, að
þær litlu skógarleifar, sem enn
eru eftir hér á landi, eiga ljá-
um þessum líf sitt að þakka.
Árið 1880 tók Ólafsdalsskólinn
til starfa, og var hann fyrsti
búnaðarskóli landsins. Stofnað/
Torfi hann og starfrækti sjálf-
ur, en naut nokkurs styrks frá
amtsráði Vesturamtsins og síð-
ar úr landsjóði. Fyrstu árin varð
hann að hafa einn á hendi alla
kennslu sjálfur en síðar hafði
hann aðstoðarkentiara. Laun
hafði Torfi engin fyrstu árin,
sem skólinn starfaði, en síðar
félck hann lítilsháttar þóknun
fyrir starf sitf. Má af þessu
marka óeigingirni hans. Hann
hugsaði ekki um eigin hag, ef
hagsmunir landsins og bænda-
stéttarinnar voru annarsvegar.
Ólafsdalsskólinn starfaði í 27
ár. Urðu áhrif skólans mjög
víðtæk, enda nutu efnilegir
bændasynir úr öllum landsfjórð-
ungum kennslu þar. Hafa marg-
ir þeirra reynst búnaðarmálun-
um hinir nýtustu menn, enda
var Torfi afbragðskennari, hvort
sem um bóklega eða verklega
kennslu var að ræða. Mesta á-
herslu lagði hann þó jafnan á
verklega námið. Hann varsjálf-
ur smiður góður, og lét smíða
fjölda landbúnaðarverkfæra,
sem lítið eða ekkert höfðu ver-
ið notuð áður hér á landi. Voru
þau að jafnaði sniðin eftir er-
lendum fyrirmyndum, en löguð
eftir íslenskum staðháttum. !
Ólafsdal voru unnar miklar jarða
bætur, og byggingar skólans og
búsins voru bæði stórar og veg-
legar. Torfi ritaði fjölda greina
í blöð og tímarit um búnaðar-
málefni, og eru margar þeirra
merkilegar á ýmsan hátt. Enn-
fremur samdi hann kennslubæk-
ur í ymsum fræðigreinum, sem
hann kenndi við skólann.
Torfi í Ólafsdal var einn af
forvígismönnum samvinnuhreyf
ingarinnar hér á landi. Áiið 1886
stofnaði hann Verslunarfélag
Dalamanna, og var það stærsta
pöntunarfélagið á Vesturlandi.
Síðar stofnaði hann Kaupfélag
Saurbæinga. Samvinnuhreyfing-
in var Torfa mikið áhugamál.
Hann lagði mikla áherslu á að
kaupfélögin ættu stofnsjóði, og
vildi í því taka hin skosku og-
ensku kaupfélög til fyrirmynd-
ar. Torfi beitti sér fyrir mörg-
um öðrum framfaramálum, sein
hér yrði of langt upp að telja,
enda var hann einhver hinn
frjálslyndasti og víðsýnasti sam-
tímamann sinna. Hann andaðist
24. júlí 1915.
Ólafsdalsheimilinu var jafnan
við brugðið fyrir myndarskap,
gestrisni og skemtilegan heim-
ilisbrag, og átti Guðlaug, kona
Torfa, ekki minstan þátt í því.
Lifði hún mann sinn í mörg ár,
og lést í Ólafsdal síðastliðið vor
í hárri elli.
Næturlæknir
Bergsveinn Ólafsson, Hávalla-
götu 47, sími 4985, aðra nótt
Axel Blöndal, Mánagötu 1, sími
3951; helgidagslæknir Halldór
Stefánsson, Ránargötu 12, sími
2234.
50 ástavísur
heitir nýútkomin bók, seiú
Þjóðviljanum hefir verið send.
Eins og nafn bókarinnar bendir
til hefir hún að geyma 50 ásta-
vísur og hefir Stcindór Sigurðs-
son safnað þeim. Bókirf er Fram-
hald af vísnasafni því er Stein-
dór safnaði til og gaf út fyrir
fjórum árum.
Meistaramót !. S. I.
r Hefst; í dag kl. 2 e. h. Kept
verður í 100 metra hlaupi, kúlu-
varpi, þrístökki, 1500 m. hlaupi,
kringlukasti, stangarstökki,
10,000 m. hlaupi og 400 metra
hlaupi. Keppendur eru alls 41
frá fimm félögum.
Böm
sem í sumar hafa dval'.ð á
vegurn Oddfellowa að Silunga-
polli koma íil bæjarir.s kl. 11 f.h.
Sellufundir
verða í öiltmi selluni á m Vnu-
dagtnn. Mjög átíð áVs di 8ð allir
félagar mæti
Deildarstjó nin.