Þjóðviljinn - 28.10.1938, Síða 2

Föstudagurinn 28. okt. 1938.
Þ J C Ð V, I L J I N N
Sjálfboðaiiðarnir í herspönsku
stjórnarinnarverða sendirheim
Franski kommúnisiinn André Mariy segir frá
í júlímánuði í sumiar kom öllum
Þjóðabandalagið gefur meðal ann
ars út blað sem heitir „Journal des
Nations“. Blað petta var nýlega
bannað í Sviss vegna skrifa sinna
um Miinchen-sáttmálann, og þarf
þó tæplega að búast við að þar
hafi verið farið btrdngt í sakirnar.
En Hitler og Mussolini ráða mestu
i Sviss um það hvað fólkið má
lesa, t. d. hafa tvö rússnesk blöð
verið bönnuð síðan Miinchen-sátt
málinn var gerður.
*•
Vestur í Kalíforníu er trúkona
svo mikil, að hún hefir nú stungið
úr sér annað augað og höggvið
af sér annan handlegginn. Hún
skýrir svo frá, að þetta hafi hún
gert eftir beinum fyrirmælum heil-
agrar ritningar. Þá þóttist hún hafa
gengið úr skugga um að auga
henar og hönd hefði hneykslað hana
svo að ekki var annað ráð vænna
en að gera eins og gert var.
•*
Náttúrufræðifélagið enska hefir
nýlega sent mikinn leiðangur suður
í Rauðahaf til þess að rannsaka þar
fiska, sem hvergi eru taldir eiga
heima annarsstaðar á jörðinni. Hafa
leiðangursmenn meðal annars mik-
inn fjölda vísindalegra tækja og
hverskonar útbúnað annan. En það
sem mesta athygli vekur í öllum
farangri þeirra, eru 20 háfar tij
þess að veiða í og eru netin í
þeim riðin úr kvenhári. Er sagt
að úr kvenhári megi gera svo fína
þræði, að þeir séu nærxi því ó-
sýnilegir ineð berum augum, en
jafnframt sterkari en annað efni,
sem völ er á. Reynt var að gera
þessa þræði úr stáli, en það heppn-
aðist ekki eins vel.
••
í Frakklandi hefir svölum farið
mjög fækkandi á undanfömum árum
Vissu menn ekki hverju þetta sætti,
en síðustu rannsóknir benda til þess
að hér sé fæðuskorti um að kenna.
Svölur Iifa að mjög miklu leyti á
mýflugum og mýflugnalirfum, en
síðustu árin hefir verið skorin upp
herör gegn þeim um alt landið. Af-
leiðingin er sú, að svölum fækkar,
enda geta þær etið um 100 mýflug-
ur á klukkustund.
En þrátt fyrir allar aðgerðir, eru
Frakkar nú kvíðafullir fyrir að mý-
flugum fari fjölgandi, þegar svöl-
unum fækkar, eins og raun ber vitni
um.
**
Enskur maður ,sem nýlega flaug
frá London til Helsingfors, gerði
það að umtali eftir heimkomuna,
hvílíkum erfiðleikum gjaideyrismál-
in væru valdandi á ferðum sem þess
um. Á einum degi varð hann að
grípa til fimm mynta. Enskra
’peninga i London um leið og hann
lagði af stað, hollenskra peninga
í Amsterdam, danskra i Kaupmanna-
höfn, sænskiia í Stokkhólmi og loks
um kvöldið varð hann að greiða
fyrir sig með finnskum peningum
í Helsingfors. Leggur Englendingur-
inn til að komið verði á alþjóðlegri
mynt handa þeim mönnum, sem
þurfa að ferðast loftleiðis. Danska
blaðið „Ekstrabladet“ hefir nú tek-
ið þetta mál upp og vill að Danir
beiti sér fyrir þessu í sambandi við
Svía.
Á fundi Pjóðabandalagsins í
Geíif í s.l. mánuði lýsti dr. Neg
rin, forsætisráðherra spönsku
stjórnarinnar, því yfir, að allir
erlendir sjálfboðaliðar íspanska
hernum yrðu sendir heim.
Stjórnin tók þessa ákvörðun til
að sýna og sanna það fyrir öll-
um heimi, að fasistarnir hefðu
enga átyllu til að afsaka innrás
erlendu herjanna á Spáni.
í tilefni af þessari ákvörðun
hafa fréttaritarar fjölda blaða
birt viðtal við André Marty,
franska kommúuistaþingmann-
inn, sem hefir dvalið á Spáni
allan stríðstímann og verið sem
stjórnandi Alþjóðaherdeildar-
innar. Blaðamennirnir segja,að
erlendir sjálfboðaliðar, er þeir
hittu særða í sjúkrahúsum í
Barcelona, hafi ekki getað tára
bundizt er minnzt var á heim-
sendinguna, — Spánn var orðið
þeim annað föðurland. Marty
segir að spönsku hermennirnir
er barist höfðu hlið við hlið
erlendu félaganna, hafi einnig
verið djúpt snortnír. Þeimvarð
fyrst að hugsa: Hvað verður
um þessa félaga okkar? Negrin
forsætisráðherra hafði rétt að
mæla, er hann sagði í ræðu
sinni í Genf: „Vér verðum að
biðja þá að færa enn eina erf-
iða fórn“.
Hver var orsökin til ákvorð-
unar stjórnarinnar?
Því lýsti Negrin til hlýtar í
ræðunni á Þjóðabandalagsfund-
inum. Lýðveldisstjórnin vill
gera alt sem í hennar valdi
stendur til að kynna hið raun-
verulega ástand í Iandinu. Ef
maður hugsar um þau áhrif er
þessi ákvörðun hlýtur að hafa
á íbúana í þeim héruðum, er
þýskir og ítalskir fasistar
stjórna með kúgunarvaldi, þá
skilur maður, að ákvörðunin
var rétt. Hatrið á innrásarherj-
unum logar í fólkinu, og þeir
eru orðnir óvinsælir meðal
spönsku Iiðsforingjanna. Yfir-
lýsing Negrins í Genf verður
vafalaust til þess að þessi óá-
nægja með erlendu fasistana
magnast um allan helming.
Pessi ákvörðun Negrin-stjórn-
arinnar getur haft stórkostlega
pólitíska þýðingu.
Verðiur heimsending sjálf-
boðaliðanna ekki til þess að
veikja herinn?
„Ekki held ég það“, svarar
Marty. „Auðvitað er það skaði
fyrir herinn að missa þraut-
reyndar liðssveitir og þjálfaða
skipuleggjendur, — menn sem
hefir tekist að mynda sterkar
herdeildir með mönnum frá35
þjóðum. Einmitt heimsending
sjálfboðaliðanna sýnir hversu
^sterkur stjórnarherinn er orð-
inn. Pað voru spanskar herdeild
ir, stjórnað af spönskúm her-
foringjum, er tóku Teruejl í Ides,
ember 1937. Sóknin yfir Ebró
24. þessa mánaðar kvað hæsti
iréttur upp dóm; í máli Haralds
Elíassonar sjómanns gegn Lofti
Jónssyni útgerðarmanni.
Mál þetta reis út af van-
goldnu kaupi og hafði Harald
ur krafist sjóveðsréttar í mót-
orbátnum „Bjarni“ Máliðhafði
verið rekið fyrir sjó- og verzl-
unarrétti, og verið afgreitt þar
á þann hátt að útgerðarmann-
inum var dæmt að greiða kaup
ið ásamt málskostnaði, en hins
vegar var Haraldi synjað um
sjóveðréttinn í bátnum.
Hæstiréttur staðfesti eigi að
eins dóm undiréttar viðkom-
andi kaupkröfu og málskostnaði
heldur einnig úrskiurðar hann
Haraldi rétt ti.1 sjóveðs í mefnd
um bát, sem er 6,4 smálestir
að stærð.
Hæstiréttardómur þessi verð
ur að teljast hinn athyglisverð
asti og hefir tvímælalaust afar
mikla þýðingu fyrir íslenska
sjómannastétt. Til þessa hefir
hernaðarsérfræðingum heims-
ins á óvart. Heimsending er-
Iendu sjálfboðaliðanna kemur
einnig á óvart. Pess finnastvíst
engin dæmi í sögunni að hers-
höfðingi og stjórnarforseti taki
ákvörðun um að senda heim
hluta af liði sínu, meðan barátt-
an er sem hörðust. Mikið væri
fengið, ef menn erlendis gerðu
sér grein fyrir styrkleika stjórn-
arhersins spanska, þjóðarhers-
ins er telur eina miljón manna,
og er gagnsýrður af lýðræðis-
,anda og andfasisma“.
Hvenær fara sjálfboðaliðarn-
ir heim?
„Pað veit ég ekki“, segir M,ar
ty. „En þess mun ekki Iangt
að bíða. Ég vænti þess að
verkálýðshreyfingin í Iýðræðis-
löndtmum kunni að meta hetju-
dáð þessara manna að verðleik-
um. Ég vænti þess einkum að
heima í Frakklandi láti menn
sér skiljast, að það eru sjálf-
boðaliðarnir er hafa haldiðuppi
heiðri Frakklands á vígvellinum
á Spáni, enda þó að það væri
franska stjórnin, er átti upptök
að „hlutleysissáttmálanum“, er
frá fyrstu stund var ekkert ann-
að en skálkaskjól fyrir innrás
fasistaríkjanna. Ég vona að því
verði ekki gleymt, að þessir
menn hafa lagt líf sitt' í hættu
fyrir málstað lýðræðis og frið-
ar, ásamt spönsku félögunum“.
það verið ríkjandi skoðun með
lal manna og jafnvel einnig
meðal lögfræðinga að lögskrán
ingarskylda, sem bundin er
við skip að 12 smálesta stærð
og þar yfir væru skilyrði fyr-
ir því- að sjóvéð í bátnum gæti
komið til mála. Pessi skoðun
hefir í fjölda tilfella orsakað
algert vonleysi sjómanna um að
ná rétti sínum til sjóveðs í
smærri skipum fyrir kaupi sínu
og þannig valdið þeim ósegj-
anlegu peningatjóni.
Pjóðviljanum er kunnugt um,
að í Vestmannaeyyjum hefir
Jón Rafnsson rekið fyrir sjó-
iog verslunarrétti 4 mál sam-
tímis sama eðlis og þetta gegn
Otvegsbankanum og skiftaráð-
andanum í Eyjum. Mál þetta
vannst í undirrétti s. 1. vor eft-
ir tveggja ára þóf og er nú í
hæstarétti. Ætti ekki að ríkja
óvissa um afdrif þessa máls í
hæstarétti úr því sem komið
er«
Atpýðnblaðið og
bílstjórarnir
Alþýðublaðið er farið að
minnast á félag bifreiðastj.
„Hreyfil“ í hvert sinn, erfund-
ur er haldinn þar. En ekki er
þetta af því, að Alþ.blaðið beri
hag bifreiðastjóra svo fyrir
brjósti að það sé að ræða hags-
munamál þeirra. Pví fer fjarri,
Alþ.fl. og Alþýðublaðið hafa
látið þeirra hagsmuni sig litlu
skifta, t. d. sveikst Har. Guð-
mundsson um að staðfesta
gjaldskrá fyrir utanbæjarakst-
ur, sem búið var að; semja, og
hann búinn að lofa staðfestingu
á þegar hann var ráðherra.
En þegar bifreiðastjórar ræða
um afstöðu sína til Alþýðusam-
bandsins og Skjaldborgarinnar,
þá senda þeir framkvæmdastj.
sinn til að verja hreiðrið.
Frásögn Alþ.bl. á mánudag
af Hreyfilsfundinum er algerð-
ar lygar, þar sem hvorki var
rætt eða borin fram tillaga um
að segja sig úr Alþýðusamband
inu eða ganga í eitthvert ann-
að samband. Heldur var aðeins
rætt um lagafrumvarp og lög-
leysur Skjaldborgarinnar gagn-
vart verklýðsfélögunum. En
framkvæmdarstjóri Skjaldborg-
arinnar og fasistarnir á fundin-
um voru svo smeikir við um-
ræðu og atkvæðagreiðslu um
lagafrumvarpið og tillögu
stjórnarinnar um baráttu fyrir
óháðu verklýðssambandi, að
þeir báru fram dagskrártillögu,
algerlega órökstudda, og út í
loftið, enda var hún samin fyr-
ir fund einhversstaðar út í bæ,
ef til vill á Hverfisgötu 8, sem
var þó samþykt með aðeins
tveggja atkvæða mun.
En ef til vill fæst tækifæri
síðar til að ræða þessi mál,
þegar bifreiðastjórar hafa kynt
sér þau betur en nú er, og~
munu þeir þá dæma um þau
eftir málefnum og stjórn félags
ins mun halda áfram baráttu
sinni fyrir hagsmunum stéttar-
innar og bættu skipulagi verk-
lýðssamtakanna og treystir á
stuðning meðlima án tillits til
lyga Alþýðublaðsins.
H. B. Helgason.
Frú Elisabeth Göhlsdorf
ætlar að lesa upp úr sjón-
leiknum Faust eftir Goethe í
kvöld og tvö næstu föstudags-
kvöld í Háskólanum. Kaflar
þeir, sem frúin fer með, eru
þessir: 1. upplestrarkvöld: Pro-
log im Himmel — Studienzim-
mer — Pakt mit Mefisto —
Hexenkúche. 2. upplestrarkv.:
Gretchentragödie. 3. upplestr-
larkvöld: Aus dem 2. Teil
Fausts. Aðgangur er ókeypis.
Upplesturinn hefst kl. 8.
Frakkineski sendikennarinn,
lic. J. Haupt, flytur í kvöld
annan háskólafyrirlestur sinn
um franskar skáldsögur á 19.
öld. Fyrirlesturinn hefst kl. 8.
Ulb eiðiö Þjftsivtipnn
Sjálfboðaliðannir fara heim.
Athyglismðnr
hæstar éttardémnr
Síósnmm hafa réíf fáfi sfóvcðs fyrír
kaupí sínu á báíum sem era und~
h 12 smálesfír*