Þjóðviljinn - 29.10.1938, Blaðsíða 3

ÞJÓÐVILJINN
>Laugardagurinn 29. okt. 1938.
þJÖðVIUINSð
Ritstjðri: Einar Olgeirsson.
Ritstjðrni Hverfisgata 4, (3.
bæð). Simi 2270.
Afgreiðsla og anglýsingaskrif-
Btofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemnr út alln dags nema
mftnudaía.
Ask» Iftnrgjald á mánnði:
Reykjaxlk og nágrenni kr. 2,00.
Annarsataðar á landinu kr. 1,25.
1 lausaiölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Slmi 2884.
880 afvínnuleys**
mgjair,
Sá tími ársins er nú að koma,
þegar atvinnuleysi er Iangsam-
lega mest á árinu. Engir tveir
mánuðir ársins eru jafn erfiðir
fyrir verkamenn eins ög nóv-
ember og desember. Að vísu
má segja að síðustu árin hafi
lítið létt undir hag manna þó
;að komið væri fram yfir nýjár.
Ýmsar ástæður valda því að
atvinnuleysi er meira í haust
en undanfarið. Ber fyrst að
nefha þá ástæðuna, sem er
veigamest, en hún er sú, að
þegar bæjarstjórn samdi fjár-
hagsáætlun sína, reiknaði hún
með vinnu við hitaveituna.
Munu allar ákvarðanir hennar
hafa markast nokkuð af þess-
um ástæðum. Hér við bætist,
að fjárhagur bæjarins er kom-
inn í fullkomið öngþveiti og
lausaskuldir hafa hrúgast upp
í bönkum og jafhvel hjá Sjúkra
samlagi Reykjavíkur. Loks má
ekki gleyma hinu alkunna og
alræmda sinnuleysi íhaldsins í
bæjarstjórninni fyrir atvinnumál
um verkamanna, sem gengur
jafnvel svo langt, að fulltrúar
flokksins í bæjarstjórn lýsaþví
yfir, að atvihnuleysið sé mál
sem snerti bæjarstjórnina ekki
hið minsta.
þjóðviljinin fekk þær upplýs-
ingar í gær hjá Vinniumiðlun-
arskrifstofunni, að skráðir at-
vinniuleysingjar væra 805 auk
þeirra 75, sem fengu atvinnu-
bótavinnu á fimtudaginn. Skráð
!r atvinnuleysingjar eru því sam
tals 880. Til samanburðar má
nefna það, að á sama tíma í
fyrra voru skráðir 495 atvinnu-
leysingjar, árið 1936 638 og
535 á sama tíma haustið 1935.
En þrátt fyrir þessa geigvæn-
legu atvinnuleysingjatölu, hefir
hvorki bæjarstjórninni né ríkinu
komið til hugar að efna til at-
vinnubótavinnu í stærri stíl en
fyrir 75 manns. Pað er engu lík
ara, en að bæjarstjórnin standi
lenn í þeirri mei|ningu, að verka-
menn geti lifað á svikum henn-
ar í hitaveitumálinu. Bæjar-
stjórnin þrælbindur sig viðfjár-
hagsáætlun, er samin er með
hliðsjón af forsendum, sem ekki
eru til staðar, og aldrei voru
til staðar annarsstaðar en í heila
búi íhaldsmannanna í bæjar-
stjórn. En vandamálum bæjar-
ins verður ekki ráðið til lykta
á svo óraunhæfum grundve;,?i,
sem kosningabombum.
Leiðtogar verkalýðsfélaganna
segja álit sitt um breytingarnar
á Alþýðusambandinu og um
óháð fagsamband.
Þjóðviljinn hefir lagt eftir-
farandi spurningar fyrir for-
ystumenn verkalýðsfélaga víðs-
vegar af landinu, er sóttu þing
Sameiningarflokks alþýðunnar
(Sósíalistaflokksins). Spurning-
arnar voru þessar:
1. Hvert er álit þítt á breyt-
ingunum á lögum Alþýðusam-
bandsins?
2. Hvert er álit þltt á óháðu
fagsambandi?
Fara svörin hér á eftir:
KríSfínn Jónsson
form. Verkalýðsfél. Dalvíkur:
„Breytingarnar á lögum AI-
þýðusambandsins eru í algerðrí
mótsögn við vilja félags þess,
sem ég er fulltrúi fyrir.
Ég tel óháð fagsamband afar
nauðsynlegt, og hygg að með
því fyrirkomulagi yrði best
borgið hagsmunum verkalýðs-
ins“.
Ingólfur Guðmundsson
áttuna. Slíkir menn eiga að fá
að beita sér í allri verkalýðs-
hreyfingunni. Breytingamar á
lögum Alþýðusambandsins tak-
marka mjög rétt verkalýðsfé-
laganna og meðlima þeirra og
tel ég því brýna þörf á stofmun
óháðs verklýðssambands álýð-
ræðisgrundvelli“.
Skúlí Magnússon
form. Verklýðsfélagsims „Hvöt“
Hvammstæiga:
„Breytingarnar á lögum Al-
þýðusambandsins miða að því
|að leggja öll völd í verkalýðs-
samtökunum í hendur eins
stjómmálaflokks, og er meira
en hugsanlegt, að það geti orð-
ið til þess að sundra samtökun-
um. Það nær ekki nokkurri átt
að ætla að útiloka hæfa og
duglega menn frá trúnaðarstöð-
um í verklýðshreyfingunni, þó
Framhald á 4. síðu.
Sjgqfðaf Eínarsson;
Liðandt stnnd.
Bókaútgáfan Heímskríngla, Reykjavík 1938
fón fóhannsson
formaður Verkamannafélagsins
þróttur á Siglufirði:
„Ég álít þessar breytingatil-
lögur mjög óheppilegar, þar
sem sjálfræði og sjálfsákvörð-
unarréttur verklýðsfélaanna er
takmarkaður, jafnvel umfram
það, sem verið hefir.
Framtíðarlausn skipulagsmál-
anna er að sjálfsögðu óháð fag-
samband, þótt mér hinsvegar
virðist óhyggilegt að einstök
félög á víð og dreif segi sig úr
Alþýðusambandinu að svo
komnu máli og hyggilegast sé
að stofnun hins óháða fagsam-
bands sé vel undirbúin af félög-
unum víðsvegar um landið.
Auk þess ekki Iíklegt að þeir
kraftar, sem nú stjórna Alþýðu
sambandinu, muni geta haldið
því lengur en í lengsta lagi til
næstu kosninga, þar sem þving-
unarvald þeirra yfir verklýðs-
hreyfingunni byggist að miklu
leyti á áhrifum þeirra á ríkis-
valdið“.
Sé elcki gripið til róttækári
ráðstafana, en hér hefir verið
gert, fer ekki hjá því, lað al-
menn neyð verði meðal verka-
manna í bænum. Það hossar
ekki hátt við slíkar aðstæður,
þó að 75 menn fái vinnu í einu,
og biðin verður löng, unz þeir
komast að aftur, ef skipta á
jafnt milli allra þeirra nær 900
manna, sem nú eru atvinnu-
lausir, og allra hinna, sem enn
eiga eftir að bætast í þann hóp
á þessum vetri. Þó að bæjar-
stjórnaríhaldinu sé þetta ef til
vill ekki kunnugt, þá er það
svona og verður ekki öðru vísi
nema það taki májið til ræki-
legrar endurskoðunar á raun-
hæfari grundvelli en til þessa.
Til þess að atvinnubótavinn-
an komi að nokkru verulegu
haldi, verður að aulca hana til
svo mikilla muna, að strax sé
fjölgað upp í 250 og síðan bætt
við eftir þörfum og eftir því,
sem atvinnuleysið eykst. Og þó
skal það tekið fram, að hér er
aðeins um lágmarkskröfur að
form. Verkamannaf. Áraeshr.:
„Ég tel hin nýju lög Alþýðu-
Sambandsins fara í öfuga átt.
Þau binda verkalýðsfélögin enn
meira pólitískri yfirstjórn en
áður var, og svifta fjölmarga
verkamenn sjálfsögðum réttind-
lum.
Ég var til þess kosinn á AI-
þýðusambandsþing að berjast
fyrir pólitiskt óháðu sambandi
verkalýðsfélaga. Því fylgir ein
dregið hver maður í Verka-
mannafélagi Árneshfepps“.
Guðvarður Sigurðsson.
form. Verkalýðsf. ólafsfjarðar:
„Ég legg áherslu á að lýð-
ræði og eining ríkfi í verkalýðs-
samtökunum, að allir hafi þar
jafnan rétt til að berjast fyrir
hagsmunamálum verkalýðsins
óg sitja í trúnaðarstöðum hreyf
ingarinnar. Einna mestu fram-
kvæmdamennirnir í félagi því,
sem ég er fulltrúi fyrir, hafa
staðið utan við stjórnmálabar-
ræða, því að í raun og veru
þarf að taka miklu dýpra í ár-
inni, ef viðunandi ástand ætti
að nást. Með því móti að fjölg-
að yrði upp í 250 er þó ekki
farið lengra en það, að með
núverandi atvi;nnuleysingjatölu
fengi hver verkamaður eijna
„törn“ fram að nýjári.
VerkalýSiurinn hlýtur að gera
þá skilyrðislausu kröfu til ríkis
og bæjar, að atvinnubótavitnn-
an verði aukin, og með samtök
|um sínum verður hann að
knýja yfirvöld ríkis og bæjar
til þess að láta fé af hendf til
atvinnubóta. Sé þetta fé ekki
í kassanum, verður verkalýð’-
urinn að benda hinum háu
herrum á þá leið, að sækjia
það þangað, sem það er til.
Atvinnubótavinna fyrir 250
menn strax, og fjölgun síðar
eftir því sem atvinnuleysið vex,
er dagskrárkrafa, sem ekki
verður lcomizt hjá að uppfylla.
Undanfarin ár hafa öðru
hvorubirstgreinar í blöðum og
tímaritum, sem allmjög hafa
þtungið í stúf við flest það, sem
ritað hefir verið af slíku tagi
á íslensku, og hafa einkum bor-
ið af um tvennt: óvenju glæsi-
legt gáfnafar og stílkraft iog ó-
venju aðsúgsmikla menningar-
gagnrýni. Höfundurinn hefir
verið Sigurður Einarsson. —
Nú hefir hann safnað hinum
helstu þessara greina í eina bók
og valið henni heitið Líðandi
stund.
Hér heilsa manni ýmsir gaml-
ir kunningjar, sem þegar hafa
öðlast alþjóðarfrægð og verið
jafnt frjálsbornum anda tilfagn-
aðar sem smásálum til ama og
andstyggðar, eins og t .d. Um
listir, Nesjamennska, íslensk
ættjarðarást, Farið heilarfomu
dyggðir! o. fl. Þá eru hér bók-
menntaleg efni, ritdómar o. fl.
Loks er allmargt greina á dreif
um bókina, sem ekki hafa ájður
birst, en fallast mjög í faðma
við hinar að einkennum og á-
gæti.
Því miður er ekki rúm til
;að rekja innihald þessarar bók-
ar sem vert væri, en hún er
harla merkilegt tákn þeirra um-
brota, sem stríð, kreppa og
tækniþróim hafa valdið í and-
legu lífi þjóðarinnar þann ára-
tug aldarinnar, sem nú er að
líða.
Stíll Sigurðar Einarssonar er
stíll hinnar nýju járnaldar,
sterkur og magnmikill, í senn
hrjúfur og frjór, — hrynjandi
hraðans og hins málmþrungna
kraftar byltist í hverri máls-
grein: „Sumar í Berlín! Loft-
ið blýþungt og varmt, göturn-
ar heitar eins og elmyrja iog
grenjandi hávaði í loftinu.
Römm asfaltlykt leikur um vit-
in, og endurkast ljóssins frá
götum og gluggum sker í aug-
un eins og hnífsoddar“. Þann-
ig hefst hin fyrsta grein bók-
arinnar, — þannig er stíll Sig-
urðar Einarssonar persónuleg-
ur, svo að um ekkert er að
villast.
. Bók þessi er í raun og veru
hin ákjósanlegasta handbók fyr-
SIGURÐUR EINARSSON
ir hvern mann, til þess að átta
sig á „átökunum í andlegu lífi
samtíðar vorrar“, eins og eiu
greinin heitir, og leita skarp-
legrar skýrgreiningar á ýmsum
örðugustu vandamálum hennar.
Hér fer fram einskonar uppgjör
milli hins gamla og nýja, hér
er íslenzkum þjóðlífsviðhorfum
bundin tengsl við reistustu öld-
ur umheimsins, hér er sam-
hyg'gju °g sósíalisma att af
kappi og vitsmunum gegn sér-
hyggju og fasisma, manngild-
isstefnunni skákað gegn alveld-
isstefnunni, menningunni gegn
ofbeldinu.
Og enda þótt sá, er þetta rit-
ar, kunni að lenda í hinni síð-
ari og verri fylkingunni, sam-
kvæmt síðustu daga skilgrein-
ingu höfundar á hérlendum at-
burðum og viðhorfum, skal þó
engu að síður dáð hin óbifandi
trú og ást hans sjálfs á mann-
gildinu, og sízt dregin í efa
fórnfýsi hans og sjálfsafneitun
í þjónustu hins heilaga málstað-
ar þess.
Sigurður Einarsson hefir hin
síðari ár verið einn umdeild-
asti maður þjóðarinnar, og þá
ekki hvað sízt einmitt vegna
hinnar skeleggu baráttu hans
í riti, til liðveizlu hinni félags-
legu framvindu. Það vill svo til,
að hann á fertugsafmæli í dag,
og um leið og ég árna honum
allra heilla, bæði í tilefni af
deginum og lunni nýju, ágætu
Framhald á 4. síðu.