Þjóðviljinn - 13.01.1939, Blaðsíða 2

FdstudaginH 13. jaM, 1939,,
► J6BVIL.JINN
Ladíslas Farago:
Víðsjá Þjóðvíljans 13. 1. '39
Monlague Norman - voldug-
asti bandamaður Hitlers
þJðQVIUINN
Útgafandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sðsiabsiaflokkariaii —
ftmtjérmr:
Eiaac Olgoirason.
Sigfús A. Sigarkjai-iaraaa.
ftitat jérnartltrifsiofar: Hvariis
*öta 4 (3. krð), simi 2270.
Afgxoiðiln off ansíýsiaffaskrjl-
«tola AaatHCÉmii 1-2 (1. hwð),
ffni 21*4.
Aj*rfftar«ðlá á máwiði:
Boykjnvflc eff aðffaanm kr. 2,00.
. áaaawWkr á laadinu kr. 1,30.
VJWMffcpMat k. f. Hvorttsgöta 4.
. Stai B864.
„A þíóðlegum
grundvelli" —
Hvað eftir annað endurtaka
borgaraflokkarnir, flokkarnir,
aem eru ábyrgir fyrir atvinnu-
leysinu, dýrtíðinni og ranglæt-
ínu í þjóðfélaginu, að það séu
þeir, sem starfi á þjóðlegum
grundvelli og þeir vilji enga
samvinnu við Sósíalistaflokkinn,
af því hann starfi ekki á þjóð-
legum grundvelli!
Pví er svo varið með þessa.
flokka að þeim finnst að það
hljóti að vera greinileg mót-
setning á milli starfs á þjóðleg-
«m grundvelli og alþjóðlegum.
Eins og það liggur þó1 í augium |
'wppí að hagsmunir og mest-
megnis hugsjónir alþýðustétta
allra landa eru hin sömu, þótt
sameiginleg frelsis- og réttlætis-
barátta alþýðunnar í öllum
löndum tekur á sig, og ólík
sagan, erfðirnar og málið, sem
móta baráttuna í hverju landi.
iVar frelsisbarátta íslendinga á
19. öld ekki á þjóðlegum grund
velli, þó að hún styddist við
alþjóðlega frelsisbaráttu horg-
ara- og alþýðu-stétta gegn ein-
veldi og aðalskúgun? Er sam-
vinnustefnan ekki á þjóðlegum
grundvelli, þó hún verði fyrir
fiirifum frá alþjóðlegri stefnu,
kenni fræðikenningar sínar við.
brezka vefara og sé sjálf í vold-
ugu alþjóðasambandi? Og erís-,
lenzka verklýðshreyfingin og
þar með íslenzki Sósíalistaflokk-
urimj ekki jafn þjóðlegur fyrir
það, þó hver einasta verklýðs-
fftétt í víðri veröld berjist fyr-
ir sama málstað og íslenzki
verkalýðurinn og flokkur hans
— fyrir sósíalismanum, frelsi
verkalýðsins af oki peninga-
valdsins?
Þvaðrið um að Sósíalistaflokk
urinn starfi ekki á þjóðlegum,
grundvelli, — af því íslenzku
kiommúnistarnir séu nú með-
limir hans, eftir að Kommún-
•stafl. sameinaðist vinstri AI-
þýðuffokksmönnunum — er
heimskulegra en svo að menn
Ireystist til að verja það. Eða
þorir Tíminn og Morgunblaðið
að svara því, hvorir berjast á
þjóðlegum grundvelli, spönsku
kiommúnistarnir, sem fórna lífi
•ínu til að verja land sitt, —
eða föðurlandssvikarinn Franoo,
sem ofurselur ítalíu og Þýzka-
landi Spán? Og þora Jónas og
ölafiur Thors að svara því,
hvorir séu Frakklandi trúrri —
franskir bommúnistar, eins og
Ducfos, sem nú er ktosinn var-
Ibrseti franska þingsins, eða
Cagoulardarnir, „franskir þjóð-
ernissinnar“, sem hrópa hæst
um að þeir starfi á þjóðlegum
grundvelli en undirbúa svo
uppreisn gegn Frakklandi með(
pýzkum og ítölskum vopnum
peningum ?
Niðurl.
Vitað er, að von Blomberg
lagði til við Chamberlain að
tekin yrði upp náin samvinna
milli Englands og Þýzkalands í
alþjóðamálum, fyrst og fremst
um eftirfarandi atriði:
Hitler átti að leggja undir sig
Austurríki og hluta af Tékkó-
slóvakíu, auk þess átti England,
í fyllingu tímans, að skila Þjóð-
verjum aftur nýlendum þeirra.
Brezka stjórnin átti að beita á-
hrifum sínum á Frakklands-
stjórn til að segja upp samn-
ingum við Sovétríkin og neyða
Tékka til hins sama. Að laun-
um átti Hitler að ganga í
bandalag við England gegn So-
vétríkjunum, takmarka vígbún-
aðinn nokkuð, og gerast aðili
í fjórveldasáttmála, er Italía og
Frakkland yrðu einnig með í.
Chamberlain tók' þessu veliog
var fús til algerðrar stefnu-
breytingar í utanríkispólitík
Bretlands.
Snemma í júní 1937 kallaði
Chamberlain Anthony Eden á
fund sinn og krafðist þess, að
hætt yrði hinni hefðbundnu ut-
anríkispólitík, er byggðist á
fransk-ensk-rússneskri sam-
vinnu. Hann tók Eden ennfrem-
ur vara fyrir því aðgeranokkr-
ar þær ráðstafanir, er hægt væri
að skilja sem árás á Þýzkaland.
Loks skyldi Eden fara þess á
leit við frönsku stjórnina, að
hún drægi úr samvinnu Frakk-
lands og Rússlands. Eden reyndi
Og út yfir tekur, þegar AI-
þýðuflokkurinn dirfist að taka
undir þetta hjal. Hann ætti að
athuga reynslu spönsku iog
frönsku Sósíalistaffokkanna og
sjá, hvernig verkalýðurinn vinn-
ur þar saman, áður en hann
hrópar upp um Moskvaskipan-
ir, eins og Hitler borgaði hon-
um fyrir. Og þeim ffokk væri
bezt að stinga hendinni í eigirt
barm áður en hann talar last-
andi um útiend sambönd. Lík-
lega er Skjaldborgin eini flokk-
urinn hér, sem hagar pólitík'
sinni hér beinlínis eftir ósk-
um og viija erlendra stjórnmála
manna.
Sannleikurinn í þessum mál-
um er sá, að um leið og Sósíal-
istaffokkurinn starfar á grund-
velli hins alþjóðlega sósíaiisma,
þá er hann tvímælalaust íslenzk-
astur allra ffokka, sem hér á
landi starfa, ekki aðeins vegna
þess, að hann berst fyrir hags-
munum yfirgnæfandi meiri-
hluta íslenzku þjóðarinnar, gegp
erlendu og innlendu auðvaldi,
ekki aðeins vegna þess að hann
berst fyrir hugsjónum, sem ís-
lenzka þjóðin veijt beztar —'
frelsi, jafnrétti og bræðralagi
heldur og vegna þess, að
það er íslenzka alþýðan ein,sem
ræður honum og skipar hann,
og með honum berjast beztu
fulltrúar íslenzkrar. menningar,
og flokkurinn sjájfur varðveitir
það, sem íslenzk saga og menn-
ing á bezt, til að flytja það
fram til sigurs og gera það að
sameign ailrar þjóðarinnar.
E. O.
að maldia í móinn, en Chamber-
lain gerði honum tvo kosti,ann-
aðhvort gengi hann að þessu
eða segði af sér. Eden valdi
fyrri kostinn,. Fyrstu skýefin á
hinni nýju braut voru tekin
næstu daga, er utanríkisráð-
herrann kallaði saman vísi að
„fjórveldaráðstefnu" til að ræða
eftirlitið á sjó við Spánarstrend-
ur. Á skrifstofu Edens komu
saman ítalinn Qrandi greifi
Frakkinn M. Gorbin og Hr. von
Ribbentrop, þýzki sendiherrann,
Ivan Maisky var hvergi láfinn
koma nærri.
Þarna og á þessari stundu
hófst framkvæmd nýju stefn-
unnar í utanríkispólitík Eng-
lands. Fram að 1937 var Maisky
sendiherra Sovétríkjanna í
London boðinn og velkiOiminn
hjá Mr. Eden, og fékk fyrst-
ur manna vitneskju um hverja
þá ráðstöfun í Evrópu-pólitík
inni, sem brezka utanríkisráðu-
neytið átti þátt í. En upp frá
þessu var honum neitað um ail-
ar upplýsingar. Svo rammt
kvað að því, að þegar Daladier
fór fyrst til London til að undir-
skrifa fransk-enska sáttmálann,
hafði það nærri orsakað opin-
bert deilumál miili Englands og
Sovétríkjanna. Enska utanríkis-
ráðuneytið skýrði sendiherrum
Þýzkalands og Italíu jafnóðum
frá öllu því er gerðist. Sendi-
herra Sovétríkjanna fékk ekkert
að vita. Maisky fór þá fil Down-
ing Street, spurði um ástæðuna
til þessarar framkomu, og
krafðist sömu upplýsinga og
sendiherrar hinna stórveldanna
fengu. En hann fékk aðeins
opinbera tilkynningu um samn-
ingana. Maisky sneri sér þá tii
frönsku sendinefndarinnar, og
bar fram sömu kröfu, með skír-
skotun til vináttusamnings So-
vétríkjanna og Frakklands. En
Daladier neitaði einnig að gefa
honum þær sömu upplýsingar,
er sendiherrar Þýzkaiands og
ítalíu fengu umyrðalaust. Loks
fór Maisky til Hótel Savoy —
þar höfðust fréttaritarar frönsku
blaðanna við. Hjá þeim fékk
hann að vita efni samningsins
tog símaði vitneskjuna til
Moskva. Ögrun þessi vakti
mikla reiði austur þar, iog bú-
izt var við um tíma að stjórn-
málasambandinu við England
yrði slitið. Úr því varð þó ekki,
Masky varð áfram! í London, en
var upp frá þessu meinað að
fylgjast með taflbrögðum Breta
í Evrópustjórnmálum.
Hitt reyndist Eden miklu örð-
ugra verkefni, að koma á samn-
ingsslitum milli Frakklands og
Sovétríkjanna. Leon Blum hafði
„hollráð“ Edens að engu, og
um tíma vannst ekkert á. Þá
kom Englandsbanki til sögunn-
ar .Hann ákvað að kaupa Frakk
land út úr samvinnunni við So-
vétríkin, smátt og smátt. Haf-
in var áköf árás á frankann.
Stjórn Blums varð brátt að
leita fyrir sér um 600 milljóna
dollara lán, en fékk það opin-
skáa svar, að England teldi ekki
tryggt að veita slíkt lán til
Frakklands meðan Leon Blum
væri við völd. Blum fékk ekki
lánið og veiktf það aðstöðö
hans, — þar kom að hann varð
að víkja fyrir Camille Chau-
temps. Bonnet varð fjármála-
ráðherra. Það var maður, sem
Montague Norrnan gat notað.
Hann fékk strax 200 milljón
dollara lán, og von um meira,
með þeim skilyrðum að alþýðu-
fylkingin franska yrði eyðilögð
smátt og smátt, ný stjórn mynd-
uð undir forsæti Daladiers og
vináttusamningi Frakklands við
Sovétríkin yrði sagt upp. Dala-
dier var orðinn innanríkisráð-
herra þegar greiða átti annan
hluta lánsins, en Englandsbanki
neitaði samt að afhenda þennan
hluta á tilsettum tíma. Ástæðan
var sú, að bankinn grunaði Pioul
Bonoour, er þá var utanríkis-
ráðherra, um vingjarnlega af-
stöðu til Sovétríkjanna. Monta-
gue Norman lét þá Daladier
vita að hann gæti fengið nýtt
200 milljón doilara lán, ef Bon-
net kæmji í stað Poul Bonoours
sem utanríkisráðherra. Frakkar
létu undan, og upp frá því gat
Norman einnig beint utanríkis-
pólitík Frakka gegn Siovétríkj-
unum, eins og ákveðið hafði
verið á fundinum í Thread-
needle Street fjórum árum áð-
ur.
Þriðja hluta lánsins fengu
Frakkar ekki fyrr en á sumri
1938, og nú með því ákveðna
skilyrði, að dregið yrði úr sam-
vinnunni við Sovétríkin. ErHitl-
er hafði lagt Austurríki undir
sig, flugu þeir Daladier og Bon-
net til London.
Örvilnaðir af fjárhagsvand-
ræðum og skelfdir af landvinn-
ingum Hitlers samþykktu þeir
allt er Norman skrifaði fyrir
með Chamberlain að milligöngu
manni.
*
Meðan stjórnir iýðræðisríkj-
anna í Vestur-Evrópu sátu á
ráðstefnu um sundurhlutiun
Tékkóslóvakíu, lýsti Litvinoff
yfir því við Benes forseta, að
Sovétríkin stæðu við skuldbind-
ingar sínar, hvað sem það kost-
aði. Fyrirætlanir Rússa um hjálp
við Tékkóslóvakíu, ef til stríðs
kæmi, voru lagðar á borðið. Ef ;
Sovétstjórnin næði samningum
við rúmenskú stjórnina um
flutning hers og hergagna yfir
Rúmeníu, .átti hjálpin að send-
ast þá leiðina. En hvort sem
þetta leyfi fengist eða ekki, var
nákvæm áætlun gerð um sam-
starf tékkneska hersins og
Ráuða hersins gegn þýzkum
innrásarher. Yfirlýsingar þessar
gerðu Tékka ákveðnari og
komu stjórnmálaleiðtiogum Eng-
lands og Frakklands óþægilega,
Um sama leyti voru aðrir
samningar undirbúnir í Kiel,
Þar var enn á ný staðfest sam-
vinna þýzka og enska auðvalds-
ins. Pangað ktomu í júní 1938
Sir Alan Anderson, einn af
bankastjórum Englandsbanka,,
— Sir Maloolm Campbell, einn
af s tjórnendum Lfoyds, — Ron-
ald Olaf Hambno, frá Hambros
Brothers, — Sir Alexander Mc
Gormick og Charles A. Proc-
tor, báðir háttsettir fjármála-
rnenn í London. Til fundar við
þá kornu félagar þeirra úrþýzka
klúbbnum, fulltrúar þýzka fjár-
málaauðvaldsins. Fundarmemi
vonuðu að Tékkar gerðu eitt-
hvað það ,sem gæfi Hitler til-
efni til árása. Runciman var send
ur til Prag, og dvöl hans þar
varð til þess éins að gera deil-
una flóknari, einkum vegna þess
að hann gaf deiluaðilum ráð, er
hlutu að leiða til árekstra, og
auka vandræðin. — Þess má
geta ,að Runciman var sá, sem
fékk því ráðið, að leyfður var
flugvélaútfiutningur frá Eng-
landi til Þýzkalands árið 1934,
en það var ótvírætt bnot á á-
kvæðum Versalasamningsins.
*
Hinn 12 .sept. 1938 hélt Hitl-
er ræðu sína á þinginu í Núrn-
berg fyrir 300,000 þýzkúm
ffokksbræðrum og 44 þing-
mönnum úr lávarðadeild brezka
þingsins, er höfðu ferðazt til
Þýzkaiands til að vera viðstadd-
ir, þegar der Fúhrer lýsti yfir
fyrirætlun sinni um tökú Sú-
detahéraðanna.
Viðnám Tékkóslóvakíu var
bnotið á bak aftur af Chamb-
erlain og Daladier. En Sovét-
ríkin komu enn á ný til skjal-
anna og kröfðust þess, að milli-'
ríkjasamningar væru haldnir,
og Tékkóslövakíu hjálpað.
Þessi hikíausa og djarfa fram-
koma Sovétstjórnarinnar neyddi
Chamberlain til að kasta grím-
unni.
Þjóðirnar voru æstar með á-
stæðulausum styrjaldarótta, *svo
að stjórnir Breta iog Frakka
gætu afsakað fórn Tékkóslóvak-
íu með því að verið væri að
bjarga heimsfriðnum.
Einmitt þegar búið var að
telja þjóðunum trú um aðstyrj-
öid væri óhjákvæmileg, varfjór-
veldaráðstefnan kölluð saman í
Múnchen, og látið líta svo út að
þar væri „heimsfriðnum" bjarg-
að.
En ráðstefnan sú var ákveðin
fjórum árum áður, — í einka-
.skrifstofu Montague ColletNor-<,
mans.
Hinn 11. þ. m. skrifar náungi
sá, er kallar sig „Hannes áhorn
inu“ í Alþýðublaðinu, um útlit
sölubúða, að því er mér virðist
af miklu þekkingarleysi. Hann
byrjar á að taka það fram, að
nú orðið sjái maður varla illa
útlítandi búðir, aðeins fallega
glugga. Skárri er það nú
smekkurinn. Hver maður, sem
á annað borð hefur nokkurn
snefil af viti á útliti sölubúða,
hlýtur þó að taka eftir, að í
þessu efni er fjölda sölubúða
mjög ábótavant. Það er alveg
hörmulegt að sjá, hve gluggar
margra verzlana geta verið ó-
stnekklegir og sama má segja
um fyrirkiomulag vara í sjálfum
búðunum. En þetta er mjög
mismunandi. Þó að allmargar
verzlanir í Reykjavík séu Iangt
á eftir tímanum hvað þettasnert
Irsk spukmœli.
Seint er að hugga stórlátan:
Fátækt slítur télagsskap.
Án fémuna er frægðin dauð.
Leyndarmál er bæði vopn og '■ún-
ur.
Svo illa sem mér er við pig, uni
ég ver án þín. i
Aldrei var til su kláðakind í fénu,
að hana langaði ekki í félagsskap
annarar.
Soltin tík gleymir hvolpununi.
Sæt er auðmanns rödd.
Rífðu ekki stráþakið af húsi þínu
til að kaupa fyrir pað pakhellur á
annars manns hús.
Nefndu ekki hann og heiðvirðan
inann sama daginn!
Hann gleymir ekki hvað mörg'
korn fara í hveitipokunum, sem
hann lætur.
*
úegar liamingiusamar filmhetjur
yfirgefa dómstólinn í Reno og hafa'-
fengið par lausn úr óbærilegum:
viðjum margra vikna hjónabands,
er pað siður peirra að kyssa stólp-
ana úti fyrir dómsalnum máluðum
vörum. Dómurum pótti nýlega nauð-
syn á að hrcinsa þessa rauðu flekki
af vírðuleik stofnunarinnar og létu'
sápupvo stólpana. Það hreif ekki.
Verkamenn með gaslampa voru pá
látnir bræða málninguna af og mála
hvítl á ný, svo að stólparnir kváðu á
eftir vera sem óspjallaðar meyjar.
**
Hjá frumstæðum pjóðum verða
brúðgumar viða að sanna manndóni
sinn ,áður en þeir fá konuefnið
heim. 1 Síberíu, hjá Jukagirum, fer
faðir stúlkunnar með biðlinum út
í skóg, lætur hann höggva og af-
kvista stórt tré, bera stofninn heim
að tjaldi og kasta honum pannig
á það ,að pað brotni alveg saman.
Orki hann pessu, fær hann blessun
tengdapabba — og stúlkuna. Hjá
Vakopomum; í Austur-Afríku á bið-
íllinn að vega krókódíl og gefa
stúlkunni gómsætan bita úr honum.
Hjá Köffum og Betshúönum kemur
sumsstaðar nashyrningur í krókó-
dílsins stað. Hjá Makusj-Indiánum í
Ouyana verður biðillinn að pola
pyndingar til að sanna manndónr
sinn, t. d. liggja klukkustundum
saman hjá eldmaurum án pess að
frá honum heyrist hósti né stunur..
Auk pess verður hann að sýna, að
hann sé sá veiðimaður, að hann
geti veitt sem svarar fjölskyldupörf-
um. Loks eru með ýmsum villiþjóð-
um prestar og gyðjur sett til að
ganga úr skugga um pað, svo sem
hægf er, hvort hjónaefnin séu æxl-
unarhæf.
ir, ósnyrtilegar og jafnvel sóða-
legar, eriu aftur á móti margar
búðir sem standa framarlega,
hvað smekkvísi snertir. Sérstak-
lega bera búðir ,,KRON“ af
öllum þorra búða í þcssu efni,
enda má segja, að ,,KRON“,
eða Pöntunarfélag Verkamanna
hafi verið brautryðjandi í snotr-
um og ,,virkandi“ útstillingum
matvörubúða. Annars eru einn-
ig „Kiddabúðirnar“ mjögsmekk
legar búðir. Aftur á móti get
ég ekki séð neitt sérstaklega
hrósvert við sölubúð Silla og
Valda í Aðalstræti, og þyWlJ
mér kynlegt, að Hannes áhorn-
inu skuli sjá ástæðu til þess að
hrósa henni mcira en nokkurri
annarri búð. En hann er máske
alltaf á sama horninu, karlsauð-
urinn.
Verzkma rmaðiur..
filllt sðlnbAða
<