Þjóðviljinn - 24.01.1939, Blaðsíða 2

Þriðjudagurlnn 24. jan. 193Q.
Þ j 6 Ð V ILJÍNN
gUÓOVIUIIIIi
Otgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu 4.
Sími 2864.
MHfliil Dagshrði 1938
Eíníng verkalýðs-
íns er boðorð
dagsíns.
Dagsbrúnarkiosningarnar hafa'
tvímælalaust áhrif á alla póli-
tíklna á næstunni.
Dagsbrúnarkosningarnar sýna
og sanna að Sósíalistaflokkur-
inn ier verkalýðsflokkurinn í
Reykjavík. ' Pær sýna ennfrem-
ur að allur verkalýður viíl ein-
huga faglegt samstarf, þar sem
blöð þeirra flokka, sem annars
berjast á móti tillögum okkar
sósíalista um faglegt samstarf
alls verkalýðs, þora ekki annað
en heyja kíosningarbaráttuna á
þeim grundvelli.
Dagsbrúnarkiosningarnar sanna
áþreifanlega fylgisleysi Skjald-
borgarinnar. Þegar borið er
saman við - kiosningarnar 1937,
þegar kommúnistar höfðu urrí
200 atkv. og Alþýðufl. um 900
þá sést að meirihluti Alþýðu-
flokksins hefur fylgt vinstri
mönnunum, en Skjaldborgin
ekki haldið helmingi atkvæð-
anna.
En svo sýna Dagsbrúnarkosn
ingarnar ennfremur hið ískyggi-
lega fýlgi íhaldsins og hvað þá
hlið málsins snertir, þá em
Dagsbrúnarkosningarnar hróp-
andi viðvömn til vinstri flokk-
anna um vaxandi fasismahættu
sem mæta verði með tafarlausri
vinstri einingu og vinstri póli-
tík, sem einnig megni að vinna
þá verkamenn, sem nú láta
blekkjast af íhaldinu, til sam-
vinnu alls verkálýðs og ann-
arra vinnandi stétta umvinstri
pólitík .
Pað sem nú liggur fyrir að
gera tafarlaust, er að skapa sátt
og samlyndi í verklýðsfélögun-
um, gera íaglega einingu verka
lýðsins að veruleika, þannigað
allir verkamenn, sem að heill
stéttar sinnar vilja vinna, njóti
jafnréttis til áhrifa og trúnaðar-
starfa. Og þessi faglega eining
verður sem fyrst að taka á sig
form allsherjarverkalýðssam-
bands, sem um leið gefur verk-
lýðsstéttinni þann samtakastýrk,
sem hún nú framar öllu þarf
í pólitískri og faglegri baráttu
sinni. Þess er að vænta að Dags
brúnarkosningarnar kenni þeim
mönnum, sem harðast hafa bar-
izt gegn verklýðssambandi á
jafnréttisgrundvelli, að hér eft-
•r er ómögulegt í fullri alvörU
að halda því fram, að t. d.
fLokkur, sem er minnsti flokk-
urinn í Dagsbrún eigi samkv.
lögum að hafa alla fulltrúaná.
Því þá ættu nú aðeins 400 menn
— eða raunar aðeins einir 300
af 1700 að hafa mannréttindi í
Dagsbrún, — og eins og Þjóð-
viljinn áður hefur bent á, 4000
menn í Alþýðusambandinu ein-
ir mannréttindi, en 10,000 væri
án þeirra.
Félagatal og fundir.
MeðHimir Dagsbrúnar eru nú
2100, af þeim eru 1780 aðalfé-
lagar en 320 aukafélagar. Á
árinu létust 29 félagar, þar af
6 stofnendur. Það sem af er
þessu ári hafa tveir félagar lát-
izt.
10 félagsfundir voru haldnir
á starfsárinu, 6 trúnaðarráðs-
fundir, 51 stjórnarfundir, sem
eru bókaðir.
Skemmtanir.
Félagið hélt 5 skemmtanir og
jólatrésskemmtanir fyrir börn
félagsmanna, tvö kvöld, með
800 börnum. Tekjuhalli mun
verða af þeim eins og venjulega
og mun verða greidd
úr félagssjóði, en reikningar eru
ekki uppgerðir af nefndinni.
1. maí.
Dagsbrún samþykktiað halda
kröfugöngu sameiginlega með
Jafnaðarmannafélagi Reykjavík
ur, Reykjavíkurdeild Kommún-
istaflokksins og fjölda verka-
lýðsfélaga í bænum. Hófst
kröfugangan í Lækjargötu við
Lækjartorg og lauk á Austur-
velli og fóru ræðuhöld fram
á báðum stöðunum, en skemmt-
anir voru kvöldið fyrir á Hótel
Borg og um kvöldið í K. R.-
húsinu.
Kaupgialdsmál.
Samningur Dagsbrúnar við
Vinnuveitendafélagið var þann-
ig, að ef hionum yrði ekki sagt
/ Þá er iog pólitísk eining verka
lýðsins á grundvelli sósíalism-
ans orðin svo brýn efti'r þessar
kiosningar, að hver sá maður,
sem hér eftir berst á móti sam-
vinnu Sósíalistaflokksins og Al-
þýðuflokksins tekur á sig hina
þyngstu ábyrgð gagnvart verk-
lýðshreyfingunni og lýðræðinu
í landinu. Einmitt fylgi íhaldsins
í Dagsbrún, einhverju róttæk-
asta verklýðsfélagi Reykjavík-
ur, sannar öllum áhangendum
sósíalismans, hve brýn nauðsyn
það er, að vinna nú upp það,
sem vanrækt hefur verið á
undanförnum árum, — að sann-
færa íhaldsverkamennina, sam-
hliða því, sem unnið er með
þeim, sem jafnréttháum mönn-
um, um að sósíalisminn sé leið;
alls verkalýðsins til frelsis, en
ekki að kúga þá pólitískt til
fylgis, eins og var trú hægri
manna að væri rétta leiðin.
Og þar sem pólitísk eining
verkalýðsins er skilyrðið fyrir
sterku lýðræðisbandalagi, þá
^ætti eining verkalýðsins að vera
áhugamál allra lýðræðissinna í
landinu.
Síðast en ekki sízt eru Dags-
brúnarkosningarnar hin alvar-
legasta áminning til allra vinstri
manna í landinu um að tafar-
laust verði að skapast hér á
landi lýðræðisbandalag allra
vinstri flokkanna. Áframhald-
andi glundroði í vinstri fylk-
ingunni samfara úrræðaleysi
ríkisstjórnar, sem tveir vinstri
flokkar styðja hlýtur að hrekja
fólkið í faðm íhalds og fasisma
ef svona heldur áfram.
Þjóðfylking á íslandi er ekki
lengur bara fróm ósk, heldur
óhjákvæmileg nauðsyn, sem
vinstri menn landsins vitandi
vits verða að skapa hið fyrsta,
ef fasisminn á ekki að verða
ofan á. E. O.
Fluft á aðalíundí félagsíns 22. janúar 1939
af form. félagsíns Héðní Valdímarssyní
upp 1. maí frá 1. júní, þá fram-
lengdist hann óbreyttur um ár
í senn, en Lokatími hans yrði þá
í ágúst, sem þótti óhentugri
tími fyrir verkamenn, heldur
en 1. júní. Á fundi félagsins 13.
marz var þess vegna stjórninni
falið að leita samninga við
Vinnuveitendafélagið um breytf
an samning, áður en sá tími
kæmi, er segja skyldi samn-
ingnum upp, þar sem það þótti
vænlegra til samkomulags. Eft-
ir að stjórnin hafði haft samn-
ingafundi við fulltrúa Vinnuveit-
endafélagsins var síðan á fé-
lagsfundi 24. apríl stjórninni
véitt umboð *til þess að fram-
lengja samninginn með breyt-
ingum, sem hún liafði skýrt
frá, en ef Vinnuveitendafélagið
fengist ekki til að samþykkja
þann grundvöll, þá segja samn-
ingnum upp 1. maí frá 1. júní.
Samningar tókust sVo við Vinnu
veilendafélagið og voru undir-
skrifaðir í aprílliok. Með þess-
um samningum tókst að flytja
lokadag samninganna til 1. júnf
ár hvert, sem er hagkvæmara
en ágúst fyrir verkamenn, þá
var settur 3 mánaða uppsagnar-
frestur og auk þess var sett á-
kvæði í samninginn, um að
meðlimir Vinnuveitendafélags-
ms skyldu greiða ávísanir
Dagsbrúnar á kaupgjaldsinn-
stæður, en margir þeirra höfðu
áður neitað því og á þetta að
gera félaginu auðveldara í fram-
tíðinni um innheimtu félags-
gjalda. Kauptaxtinn sjálfur hélzt
óbreyttur.
Þá var einnig gert samkomu-
lag við Sláturíélag Suðurlands
um kaup og kjör verkamanna,
sem vinna með vaktaskiptum
hjá félaginu.
Við Meistarasambandið samdi
félagsstjórn í ágústmánuði um
skilgreining á vinnu faglærðra
og ófaglærðra verkamanna og
kjör og kaupgreiðslur, á sama
hátt og við meðlimi Vinnuveit-
endafélagsins, en auk þess um
að útborgun samkvæmt þeim
samningi færi fram hvernföstu-
dag á skrifstofu Dagsbrúnar.
Hafa samkvæmt þessum samn-
ingi verið greidd vinnulaun til
byggingarverkamanna til ára-
móta um 102000 kr. Félagið
hefur haft allmikinn kostnað af
þessu, út af vinnulistaprentun
460 kr., og þessi útborgun hef-
ur eðlilega kostað félagið
[aukna aðstoð, um 400 kr. til
áramóta , en byggingaverka-
menn hafa ekkert greitt fyrir
útborgunina. Hefur þessi samn-
ingur tryggt verkamönnum í
byggingavinnu skilvísa greiðslu
og rétt kaupgjald ,sem mikið
hefur vantað á áður, svo að
þeir hafa af þessum samningi
mikið gagn. Það eru í þessum
samningi einnig ákvæði um að
meðiimir Meistarasambandsins
hafi eingöngu Dagsbrúnarmenn
í vinnu, enda vinni Dagsbrúnar"
menn ekki hjá ófélagsbundnum
meisturum.
Samningur um verkaskipt-
ingu faglærðra og ófaglærðra
manna var jafnframt gerður
við Sveínasamband bygginga-
manna. En auk þess var um
haustið gerður vináttusamning-
ur við Sveinasambandið um:
gagnkýsema aðstoð í vinnudeil-
1 um og að vinna ekki nema
með öðrum en meðlimum þess
arra samningsaðilá.
I byrjun sláturtíðar var gert
samkomulag við Sláturfélagið
um ákvæðisvinnu við fláningu
og taxtinn hækkaður frá því
sem áður var. Jafnframt var að
mestu afnumin ákvæðisvinna
hjá félagínu.
Félagið hefur með þessum
samningum sínum bætt aðstöðú
verkamanna og tryggt full-
komlega taxta félagsins og for-
gangsrétt félagsmanna til allr-
ar verkamannavinnu í bænum.
Með saniningum við Meistara-
sambandið hefur verið lagður
grundvöllur að joví, að Dags-
brún geti í framtíðinni tekið í
sínar hendur útborgun allra
vinnulauna.
Atvirmuleysið.
Á árinu 1938 hefur atvinnu-
leysið verið mun meira en 1937.
Framan af- árinu vann atvinnu-
leysisnefnd félagsins og félags-
stjórn af kappi að því að halda
sem lengst uppi atvinnubóta-
vinnu og með sem mestum
fjölda verkamanna. Tókst að,
halda fram til 30. marz frá 50
—100 manns fleirum í vinnu
en árið áður, frá 450—300 m.,
en atvinnubótavinnan var ámóta
mikil eftir það og hætti 11.
maí í jstað 5. maí áður með 75
manns.
Um sumarið var allmikið at-
vinnuleysi í bænum og tókst
þá félagsstjórn og atvinnuleys-
isnefnd að koma á vinnu við
Skíðaskálann og í Síberíu.
Um haustið hófst atvinnu-
bótavinnan þrátt fyrir kröfur
nefndarinnar og félagsstjórnar
ekki fyrr en 27. októbeT í stað
21. október árið áður, og var
vinnan minni en árið áður og
borið við að atvinnubótaféð væri
að mestu upp eytt. í nóvem-
ber var hert á kröfum félags-
ins um aukningu atvinnu með
tillögu þess efnis, sem sam-
þykkt var við allsherjaratkvæða
greiðslu með 902 atkv. gegn
285 atkv. í desember hófst at-
vinnuleysisnefnd og félagsstjórn
handa með fundiogkröfugöngUi
til bæjarráðs og atvinnumála-
ráðherra og varð úr joví á-
kveðið að taka 100 manns fleiri
í vinnuna, en ætlað var.
í samanburði við fyrri 2 ár
var atvinnubótavinnan þannig í
dagsverkum:
1936 1937 1938
Fyrri hl. árs 27480 27450 32994
Síðari hl. árs 19320 18210 12330
Samtals 46800 45660 45324
Samtals varð því atvinnubóta-
vinnan að dagsverkatölu held-
ur minni en tvö fyrri árin —
að ótaldri sumarvinnunni —
vegna þess hversu mikið var
dregið úr henni um haustiðj
en auk þess var vinnutíminn
styttur.
Á frumvarpi fjárhagsáætlunar
Reykjavíkurbæjar fyrir árið
1939 var atvinnubótaféð minnk-
að um 100000 kr„ lánsfé, sem
árlega hefur verið til þessarar
vinnu ætlað. En eftir áskbrun
félagsstjórnar og samkvæmt
tillógum fulltrúa Sameining-
arflokks alþýðu var þessari upp-
hæð aftur bætt inn, svo að af
bæjarsjóðs hálfu verður fjár-
veitingarheimildin til atvinnu-
bóta óbreytt fyrir 1939.
Sameining verklýðsflokkanna
og óháð fagsamband.
Á árinu hefur mikið rót verið
í stjórnmálum innan verklýðs-
flokkanna og verklýðsfélaganna
en flest þau mál eru svo kunn
meðlimum félagsins að fljótt
verður yfir sögu farið. Á aðal-
fundi félagsins 13. febrúar 1938
samþykkti félagið vantraust á
meirihluta sambandsstjórnar og
meiri hluta stjórnar fulltrúaráðs
ins út af stefnu þeihra í samein^
ingarmálunum, aðgerðum við
bæjarstjórnarkosningarnar iog
út af brottrekstri Héðins Valdi-
marssonar úr Alþýðuflokknum
og auk þess setti það þau*skil-
yrði fyrir áframhaldandi veru
forseta Alþýðusambandsins í fé-
laginu að um þessa stefnu yrði
breytt.
Á framhaldsaðalfundi 13.
marz samþykkti félagið að taka
jaátt í kröfugöngu 1. maí með
sameiningarmönnum verklýðs-
flokkanna. Á fundi 24. apríl
samþykkti fundurinn að svipta
fulltrúaréttindum þá fulltrúa fé-
lagsins, er í fulltrúaráðinu
höfðu staðið á móti málstað fé-
lagsins í sameiningarmálunum.
Á fundi 7. júní samþykkti fé-
lagið svo ásamt lagabreyting-
um, að láta allsherjaratkvæða-
greiðslu fara fram um laga-
breytingarnar og umboðssvipt-
inguna og mælti með samþykkt
beggja.
Við allsherjaratkvæðagreiðsl-
'una fór samt svo að hvort-
tveggja var fellt með litlum at-
kvæðamun, 639:594 um rétt-
indasviptinguna og 647 :6l9um
lagabreytingarnar.
Á fundi félagsins 9. október
var samþykkt ályktun- um að
Dagsbrún teldi skilyrðislaust
nauðsynlegt að Alþýðusamband
inu yrði breytt í faglegt sam-
band skipulagslega óháð póli-
tískum flokkum og með fullu
lýðræði og jöfnum kosningar-
rétti og kjörgengi allra með-
lima, og fylgdi félagið eindreg-
Sð í þessu efni tillögum Jafnað-
armannafélags Reykjavíkur. Á
fundi 18. október var svo sam-
þykkt að félagsstjórn mætti því
aðeins greiða skatt tíl Alþýðu-
sambandsins, að ofangreindu
yrði framfylgt á þinginu og Al-
jíýðusambandinu þá breytt í
faglegt samband og öllum full-
trúum félagsins yrði heimilaður
aðgangur að sambandsþingi, án
tillits til ágreinings um þessi
mál og sameiningarmálið.
Eins og kunnugt er, sinnti
livorki sambandsstjórn né sam-
bandsþing þessum kröfum fé-
lagsins og var jrví enginn
skattur greiddur umfram 1000
kr., sem áður voru greiddar,
og 11 fulltrúar sátu ekki þing-
ið samkvæmt félagsviljanum.
Á þessum málum og samein-
ingarmálunum klofnaði Alþýðu-
fLokkurinn, og vinstri fulltrú-
prnir í þinginu stofnuðu ásamt
fulltrúum frá Kommúnistaflokki
íslands, sem var lagður niður,
nýjan flokk — Sameiningar-
fLokk alþýðu — Sósíalislaflokk-
! sænska blaðinu „Ny dag<c
birtist ;nýlega; ritdómur um
„Gerska ævintýrið" eftir Hall-
dór Kiljan Laxness. Er Lokið
miklu lofsorði á bókina og tal-
ið æskilegt. að hún verði þýdd
á sænsku.
I héraðinu Sjúitsjang; í Kiang"
si-fylki og í Tsjotsi hafa Japan-
ir brennt 4700 bændajbýli að
köldum kolum, og drepið á
annað þúsund bændafólks, þar
á meðal fjölda kvenna og barna
Framferði þetta er í hefndar-
skyni fyrir sívaxandi mótþróa
gegn japanska hernum á jjess-
um slóðum.
**
Ársáætluninni um farþega- og
flutningsflug í Sovétríkjunum,
var náð til fulls 25. des.. Árið
1938 voru flugfarþegar 234,000,
flutningur og póstur 48,000 tn.
**
Norska verkalýðsfélagasam-1
bandið hafði um áramótin 340
þús. meðlimi. Árið 1938 fjölg-
aði í sambandinu um 34,000
manns.
**
Ný skáldsaga eftir norska rit-
höfundinn Nordahl Grieg, ksom
út fyrir jólin hjá Gyldendal.
Sagan heitir „Ung má verden
ennu være“. Gerist hún í
Moskva, Osló og á Spáni.
mn — 25. október, og hefur
hann þessi mál á stefnuskrá
sinní.
Félagíð mótmælti á fundi 4.
nóvember lögmæti sambands-
þingsins, lögum sem Jrað setti
og sambandsstjórn, sem það
kaus, og telur allt þetta sér
óviðkomandi.
Jafriframt var á þessum fundr
samþykkt að mæla með nýjum
lagabreytingumj, sem gerðar
höfðu verið, þar sem nafn Al-
þýðusambandsins var tekið út
úr lögunum og kosningatilhpg-
un breytt o. fl. þannig, að fullt
j lýðræði væri innan félagsins.
Var höfð um þessi lög alls-
herjaratkvæðagreiðsla 4.—6
nóvember og voru lögin sam-
þykkt með 735 gegn 476 atkv.
og eru núl í gildi sem félagslög
Dagsbrúnar.
Á trúnaðarráðsfundi 13. nóv-
ember var síðan samþykkt svo-
felld tillaga með 33 atkvæðum
gegn 7:
„Trúnaðarráðið ályktar að
fela félagsstjórn að lcoma á
sambandi við önnur stéttafélög,
til bráðabirgða sérstöku varn-
arsambandi um faglegu málin,
en undirbúa ^fnframt að komið
verði á óháðu fagsambandi á
fyllsta lýðræðisgmndvelli með
Þ stéttarélögunum í Iandinu.
Heimilar trúnaðarráðið félags-
stjórn, ef þörf jjykir, í Jjessu
skyni, að senda út sérstakan
trúnaðarmann frá félaginu, sem
gangist fyrir jjessum málum í
samráði við félagsstjórn.
Samkvæmt þessu samdi fé-
lagsstjórn við Guðm. Ó. Guð-
mundsson um ferðalag í þessui
skyni, og hefiur það kostað fé-
Fr*mha!d ú. 3. s?#u