Þjóðviljinn - 07.02.1939, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 07.02.1939, Blaðsíða 2
Þriðjudaglnn 7. januar 1930. ÞJðöVlLJINN Víösjá Þjóðvíljans 7. 2. '39 Sígurður Guðmundsson: JANÚAR 1939 IjUðflVIIJINII Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn — Ritstjórar: Einar Olgeirsson. Sigfús A. Sigurhjartarson. Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis götu 4 (3. hæð), sími 2270. Afgreiðslu- og auglýsingaskrif- stofa Austurstræti 12 (1. hæð), simi 2184. Áskriftargjöld i mánuði: Reykjavík og nágrenni kr. 2,00. Annarsstaðar á landinu kr. 1,50. 1 lausasölu 10 aura eintakið. Víkingsprent h. f. Hverfisgötu 4. Simi 2864. Framsókn á vegamófum, Miðstjórnaríundi Framsóknar fbkksins lauk svo, að þar voru engar samþykktir gerðar, er skæru úr um það, hvort flokkurinn hugsar sér að leita samvinnu til hægri ieða vinstri á komandi þingi. Málið. er lagt í hendur þingflokksins. Því verður ekki neitað að þettja aðgerðarleysi miðstjórn- arinnar kom mönnum mokkuð á óvart. Menn bjuggust almennt við, að einmitt þessi fundur mundi skýra línurnar á vett- vangi stjórnmálanna, mundi skera úr því, hvort Framsókn- arflokkurinn ætlar að vera trúr þeirri stefnu, sem kjósendur hans fólu honum að fram- kvæma, eða hvort hann ætlar að falla í faðm íhaldsins, Lands- bankans og Kveldúlfs. Framsóknarflokkurinn stend- ur nú á vegamótum, og á þing- inu, sem fer í Ihönd, verður hann að velja veginn. Þegar litið er yfir sögu Fram- sóknarflokksins, hljóta menn að minnast þess, að hann átti fyrstu rætur sínar í tveimur stórmerkum félagshreyfingum: Samvinnufélögunum og Ung- mennaf élögunum. Samvinnuhreyfingin er hin fyrsta skipulagða uppreisn ís- lenzkrar alþýðu gegn arðráni og kúgun. Samvinnufélögin voru samtök viturra og djarf- huga sveitabænda, sem skildu, að þeir höfðu „rétt til að lifa eins og menn“ bæði í and- legum og efnislegum skilningi, sem skildu, að þessum rétti var haldið fyrir þeim,fyrst og fremst af kaupmönnum, sem vildu lifa hátt á kostnað fjöld- ans. Og bændurnir gerðu til- raun til þess að taka þann rétt, sem þeim bar. Kaupmennirnir streittust við að halda sínum ranglátu forréttindum. Saga þessarar baráttu er stór og merkur þáttur í hinni rniklu sögu um baráttu alþýðunnar, baráttu fjöldans, fyrir hinum helga rétti hvers einasta manns, réttinum til að lifa eins og mað'- ur. Það er engin tilviljun, að vagga ungmennafélaganna stóð á sömu slóðum og vagga sam- vinnuhreyfingarinnar, því í raun og sannleika voru það sömu hugsjónirnar, sem þær félagshreyfingar börðust fyrir. Ungmennafélögin voru hin örv- andi hönd, sem æskan rétti sam vinnufrömuðunum, hönd, sem var lögð á plóg, því að „rækta skyldi lýð og land“, skapa frjálshuga, menntaða þjóð í fögru landi, þar sem hverskon- ar áþján og kúgun væri afmái Or þessum jarðvegi spratt Framsóknarflokkurinn. Árin liðu. Mennirnir, sem Barcelona féll fyrír mar$földu ofureflí fasísfaherjanna. Dimmur skuggi liggur yfir minningu fyrsta mánaðar ársins 1939: sókn fasistaherjanna í Kataloníu og fall Barcelona. Allan mánuðinn var barizt um Kataloníu, en það var ójafn leik- ur. Fasistanna megin — her, sem hafði allt, er hann þurfti, ítalskur her og þýzkur, ógrynni ítalskra hergagna og þýzkra; lýðveldisins megin, — spánsk- ur her, (Þjóðabandalagsráðið staðfesti 16. jan. brottflutning allra erlendra sjálfboðaliða frá vígstöðvunum), spánskur her, er vantaði vopn til að verja land sitt, mat til að nærast á, fatnað til að klæðast í; — öðru megin tvö fasistastórveldi álf- unnar undir alvæpni, ásamt spönskum landráðalýð, hinu- megin spánska lýðveldið eitt, bundið á höndum vegna vopna- sölubanns „lýðræðis“-stjóm- anna í Vestur-Evrópu, Þrátt' fyrir sigursæla og óvænta gagn- sókn á Estremadura-vígstöðv- unum og við Brunete og hetju- lega vörn á Kataloníu-vígstöðv- unum tókst fasistaherjunum að neyta hins margfalda aflsmunar. í lok mánaðarins var meginhluti Kataloníu bældur undir blóðug- an járnhæl fasismans. Ekkert væri fjær réttu lagi en ;að líta á fall Barcelona, sem sig- ur Breiðfylkingarinnar á Spáni fyrst og fremst. Það var meira í veði. Bardagarnir í Kataloníu eru fyrstu alvarlegu átökin milli lýðræðis og fasisma á árinu 1939. Sókn fasistaherjanna á Spáni er þáttur í herferð heims- fasismans gegn lýðræði, menn- ingu og verklýðshreyfingu allra landa. Það er áframhald ábraut inni, sem vörðuð er nöfnum hugsjónir samvinnuhreyfingar- innar og ungmennafélaganna höfðu eflt til forustU á sviði stjórnmálanna, fluttust til höfuð staðarins, vellaunaðar stöður urðu hlutskipti þeirra. Það er ekki nema mannlegt, þó það sé mjög fjarri því að vera stór- mannlegt, sem hent hefur suma þessa menn, þeir hafa gleymt að fjöldinn, sem bjó þeim hæg- an sess og embættisnáðir, hafði falið þeim að fullkomna verk bændanna, sem fyrstir hófu merki samvinnuhreyfingarinnar á bft hér á landi. Ef enginn af leiðtDgum Framsóknarflokksins hefði gleymt þessu, þá væri ekki spurt um það nú, hvort leið flokksins lægi til hægri eða vinstri. íslenzka íhaldið kallar á hjálp til þess að verja forréttindi sín í þjóðfélaginu. Það kallar á hjálp til þess að dylja milljóna óreiðutöp Kveldúlfs og annarra hyrningasteina afturhaldsins. Það kallar á hjálp til þess að vernda arðránsaðstöðu stór- kaupmanna. Það kallar á hjálp til þess að halda völdum í Lands bankanum. Það kallar á hjálp til þess að tortíma íslenzka lýð- ræðinu, því meðan lýðræðið er í heiðri haft, heldur sókn alþýð- unnar áfram. Og Framsóknar- mennirnir, sem hugsjónir sam- vinnuhreyfingarinnar og ung- Mandsjúríu, Abessiniu, Austur- ríkis og Tékkóslóvakíu. Næsta takmark fasismans er Spánn. Einræðisríkjunum, Italíu og Þýzkalandi er lífsnauðsyn að knýja fram úrslit á Spáni sér í vij, þegar á þessu ári. Hversvegna er Spánn nœsta mark fasísmans í baráttunní um heíms- yftrráðín? Fasistaríkin reikna með styrj- öld, fyrr eða síðar, við Frakk- land, Bretland og Sovétríkin, baráttu um heimsyfirráðin, ráð: yfir nýlendum, hráefnum, mörk uðum. Undanlátssemi auðvaldsstjórna Englands og Frakklands hefur. verið notuð og verður notuð til hins ýtrasta, en hamslaus víg- búnaður þessara sömu stjórna, sýnir, að þrátt fyrir það, að hvert vígið sé látið falla eftir annað, fyrir orðum fasistanna einum, vita foringjar undanláts- stefnunnar í Bretlandi og Frakk landi hver hin óhjákvæmilega afleiðing hennar verður. í styrjöld milli Frakklands og Bretlands öðrumegin og Þýzka- lands og ítalíu hinumegin geta yfirráðin á Spáni haft úrslita- þýðingu. Það, sem fyrst og fremst gerir styrjöldina á Spáni að alþjóðamáli er sú staðreynd, að fasistaríkin, ítalía og Þýzka- land eru að vinna sér þar vígi, leggja undir sig land, er hefur óskaplega hernaðarþýðingu í komandi styrjöld gegn Frakk- landi og Bretlandi. Þeim stjórnmálamönnum Breta og Frakka, er skýrast sjá, er þetta ljóst. Einn þeirra Vern- on Bartlett, ritstjóri hins heims- þekkta tímarits „World Revi- ew“, maður með yfirgripsmikla mennafélaganna hófu til auðs og valda, standa á vegamótum og hlusta. Persónulegir hags- munir bjóða þeim mörgum hverjum að hverfa til kjötkatla íhaldsins, en gamíar hálf- gleymdar hugsjónir hvísla við Og við í eyru þeim: „Þér ber að vera með í för fjöldans til hins fyrirheitna lands alþýðunn- ar, j>ar sem jafnrétti pg bræðra- lag ríkir, þess lands, sem frum- herjar samvinnuhreyfingarinnar og ungmennafélaganna eygðu fyrir stafni“. Og rödd alþýðunnar talar sínu máli, hún krefst þess, að allir þeir, sem af einlægniunna lýðræði og menningu, allir þeir, sem unna baráttu fjöldans fyrir rétti sínum, taki upp bróður- lega samvinnu til lausnar þeim vandamálum. sem nú eru fyrir hendi, að allir vinstri flokkar þjóðarinnar taki hondum sam- an, fari með völd í landinu og framkvæmi hennar kröfur, en ekki kröfur heildsalanna, Kveld- úlfs og Landsbankans. Þeir Framsóknarmenn, sem ekki hafa slitið rætur sínar úr þeim jarðvegi, sem þeir eru vaxnir úr, eiga ekki um tvennt að velja. Þeir fylgja kröfum al- þýðunnar. Vonandi sýnir reynsl- an, að þannig sé ástatt um þá flesta eða alla. S. A. S. og áreiðanlega þekkingu á brezkri utanríkispólitík, skrifar í janúarhefti „W. R.“ ritstjórn- argrein um Spánarmálin, og er þar áhyggjufullur vegna fram- gangs fasistaherjanna. „Ef fasistaríkin geta haft kaf- báta- og flugstöðvar á Spáni“, segir Vernon Bartlett, „er hver einasta siglingaleið milli Eng- lands og Mið-Ameríku, Suður- Ameríku, Afríku, Miðjarðar- hafslanda, Indlands, Austur- Asíu og Ástralíu; í 'hættu, — og eru þá ekki margar leftir opn- ar. Vér ættum sannarlega ekki að deila um það, að ekkert ríki óvinveitt Bretaveldi mætti nokkru sinni ná yfirráðum á Spáni“. Með óyggjandi,opinber lega viðurkenndum staðreynd- um sýnir Bartlett að ítalía og Þýzkaland hafi nú þegar náð tangarhaldi á Spáni. „En sva er, nú komið, að einmitt þær tvær ríkisstjórnir, sem mesta ástæðu hafa til að vilja hnignun Breta- veldis, hafa yfirráð allra þeirra spánskra landa, sem talin eru á valdi Franoo. Á Atlantshafs- ströndinni, Kanaríeyjum og ‘ niDrðvesturströnd Afríku býr hætta fyrir verzlunarleiðir vor- ' ar til Ameríku og suður um Afríku. Frá Majorca er hægt að gera samband Frakka við nýlendurnar í Norður-Afríku, ó- tryggt. Yfirráð Italíu og Þýzka- lands í Spánska Marokkó, Al- geciras, Cadix og Malaga gera úr Gibraltar kostnaðarsaman landfræðilegan óþarfa og af- nemur völd Breta í Miðjarðar hafi. Frakkar, hinir sjálfsögðu bandamenn vorir, — fá ný landamæri að verja — Pyrenea- fjöll, og frá Baskalandi eiga þýzkar flugsveitir auðveldara með sprengjuárás á Vestur- England en frá Þýzkalandi“. Ályktun Vernon Bartletts er þessi: England verður að breyta um stefnu, hætta undanlátssem- inni við fasistaríkin log taka upp andstöðu við þau. „Það er á- hættusamara nú“, segir V. B., „en fyrir sex mánuðum, en verði haldið áfram á þessari braut, þýðir það áreiðanlega styrjöld log getur þýtt — ósig- ur“. Chambeirlaíti íórnar hagsttiunum birezku bíóðatrínnar En brezka íhaldið heldur á- fram náinni samvinnu við stjórnir ítalíu og Þýzkalands. Rómaborgarför Chamberlains va}r einn liður í þeirri pólitík er varð öllurn heimi opinber með svikunum í Múnchen. Sú för bar þó ekki tilætlaðan ár- angur. Tvennt kom einkum lil þess. Augljóst samhengi var niilli sóknarinnajr í Katatoníu og farar Chamberlains. Hefðu fas- istaherirnir verið búnir að vinna úrslitasigra þegar Chamberlain var í tRóm, er talið víst að hann hefði ,,samið“ við Mussiolini um hernaðarréttindi handa Franoo og þar með gefið honum tæki- færi til að láta sultinn vinna það, sem ekki hafði tekizt að vinna rneð vopnum fasistanna. En þegar Chamberlain fór frá Róm, var Tarragona enn ó- fallin, og stjórnarherinn sótti á- kaft fram á Estremadura-víg- stöðvunum. — Annað var það, að Mussiolini gerði sér ákveðn- ar vDnir um að Chamberlain léki sáttasemjarahlutVe:rk,, í mál-, um ítalíu og Frakklands, og Daladier mundi taka því með undanl'átssemi samkvæmt „and- anum frá Múnchen“. En í för Daladiers til Korsíku, Túnis og Algier í byrjun janúarm;ánaðar lét fólkiðj í þessum löndum svo ótvírætt í ljós vilja til baráttu gegn fasismanum og landakröf- um Itala, að enginn franskur for sætisrjáðherra, ekki einu sinni Daladier gat annað en aftekið með öllu að nokkru sinni yrði tekið mark á kröfúm ítala um nýlendur Frakka, Á leiðinni til Rómar varð Chamberlain ljóst, að ekki væri hægt, —, í bili — að koma þar á sáttafundum. Að þessu leyti kom alvarlegt strik í reikning þeirra Chamb- erlains og Mussiolini. En hitt er jafn víst, að Chamberlain við, urkenndi til fulls „rétt“ Itala til að berjast þar til yfir lyki á Spáni, — í ræðu, sem Chamber fain hélt nokkrum dögum eftir fall Barcelona, lýsti hann yfir því, að ekki væri viðlit að leyfa spönsku stjórninni að kaupa vopn, til að verjast gegn fas- ista;herjunum, af því að það gæti dregið Spánarstyrjöþiina á langinn. Þannig talar enginn nema bandamaður fasismans. Vöirn lýðveldíshersíns á Spání $efur komið af sfað hruní fasísmans, Einmitt það, hve hin hetju- lega vörn spönsku þjóðarinnar hefur „dregið styrjöldina á langinn“ hefur verið svio stórt strik í reikning fasistaríkjanna, að óvíst er, að þau bíði þess bætur, — og takizt lýðveldis- hemum að verjast enn eitt miss- eri er hugsanlegtaðáþeimtíma næðu lýðræðisöflin í Vestur- Evrópu yfirhönd, svo að fasism- inn yrði ekki látinn níðast á spönsku þjóðinni vopnlausri lOg matariausri. Ef lýðræðið hefði ekki haldið uppi hetjulegri vörn á Spáni h'átt á þriðja ár, — er vísast að fasisminn hefði nú þegar steypt þjóðunum út í heimsstyrjöld. Það -er hættulegt fyrir Hitler, Chamberlain og Mussolini, ef Spánarstyrjöldin dregst á lang- inn meir en orðið er, — það getur orðið upphafið að hruni fasismans. Einmitt í mánuðinum sem leið sýndi það sig að fasista- ríkin geta ekki mikið lengur beðið eftir úrslitabaráttu. Þýzka land er að sligast undir hinum óskaplegu vígbúnaðarútgjöld- um. Hjalmar Schacht, einvaldur þýzkra fjármála, var rekinn frá embætti, vegna þess að honum tókst -ekki að fá risafúlgur aðj láni erlendis, án þess að þýzká stjórnin virti að -einhverju venju leg milliríkjaviðskipti siðaðra þjóða. Hann gerðist svo djarfuij að fara fram á að hægt yrði á vígbúnaðarkapphlaupinu, eða skattar auknir stórkostlega. — Hvorttveggja þótti Hitlers- stjórninni óþolandi. Engum erfiðleikum hennar á sviði fján mála og viðskiptamála hefur þó, verið rutt úr vegi með brotti rekstri dr. Schachts, og er sízt áfetæða til að ætla að -eftirmanni. hans takizt betúr að ráða fram úr því öngþveiti. Hítler krefsi nýlendna, Un$verjaland leppríkí þýzku nazísfanna. Baráttan um Spán -er liður í undirbúningi fasistaríkjanna til úrslitastyrjaldarinnar um ýfir- ráðin í V-estur-Evrópu. Allap janúarmánuð voru þýzku blöðin full af heiftúðugum árásum á Breta, með nákvæmum lýsing- um á grimmdarverkum þeirra í Palestínu, og nýlendukúgun fyrr og síðar. Stöðugar árásir og hótanir til brezkra stjórnmála- inanna, er voga sér að andmæla stefnu Hitlers og Chamberlains. I ræðu Hitlers í mánaðarlokin kemur svo bein krafa um fyrri nýlendur Þjóðverja, en mest af þeim er undir brezkri ,.vernd“. Þessari kröfu, sein fyrir niokkr- um árum hefði þótt óhugsandi, er nú tekið með v-elvild og sam- úð í enskum íhaldsblöðum, og talið sjálfsagt að nýlendum heimsins verði skipt upp á ný, til þess að hið fasistiska Þýzka- land fái sinn skerf. Ef til vill vonar Chamberlain að hægt sé að seðja Hitler með nýlendum Hollands, Portugals og Belgíu — um það væri hægt að „semja“ álíka og um Tékkó- slóvakíu og Spán. — I mán- uðinum sem leið hófu þýzku blöðin ákafa árás á Holland — út af einskisverðu og sennilega ,,leiknu“ atviki — gæti það bentt.il hvert stefnir. Sókn þýzka nazismans suð- austur Dónárlöndin heldur a- fram. Tékkóslóvakía öll má heita innlimuð í Þýzkaland — svd gjörsamlega hefur þýzka stjórnin tangarhald á atvinnu- vegum landsins og stjórnmál- um, — fyrir því var séð í Mún- chen — og Ungverjaland er að fara sömu leiðina — gerðist í janúar meðljmur „Bandalagsins gegn Alþjóðasambandi komm- únista“, en það er hernaðar- bandalag fasistaríkjanna gegn Englandi, Frakklandi og Sovét- ríkjunum, heimsbandalag aftur- haldsins gegn lýðræði, frelsi og menningu. Bandaríkin og Brefland faka ákvednarí sfefnu gegn Japan I Kínastyrjöldinni urðu -eng- ar stórvægilegar breytingar í janúar, nema helzt á stjórn- málasviðinu. Stjórn Konoya prins í Japan varð að fara frá en við tók Hiranuma barón. Talið -er að stjórnarskiptin hafi fetaðið í Stambandi við hina mis- heppnuðu tilraun Konoya-stjórn arinnar að vinna Kína með samningum og svikum. En ein- mitt afdrif kínverska landráða- mannsins Wangs sýna, að stjórn Sjang-Kaj-Sjeks er þess aíbúin að berjast áfram. Afstaða Banda- ríkjanna og Englands gegn Jap an hefur skerpzt mjög síðasta mánuðinn, hefur það m. a. kom- ið fram! í stórfelldum vnpnasend ingum til Kína. Baráffan um samfylk* íngu lýðræðísaflanna gegn fasísmanum Mönnum hættir til að einblína á sókn og sigra fasismans, ein- blína á þá staðreynd, að öðm- megln er komið á harðvítugt hernaðarbandalag fasistanna, en! hinumegin eru kraftar lýðræð- FRAMHALD á 4. síðu. I

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.