Þjóðviljinn - 09.03.1939, Blaðsíða 1

4. ÁRGANGUR.
FIMMTUD. 9. MARS 1939
57. TÖLUBLAÐ
UlMðdánlð (F támðeot
Bikísstiórninm ber sbjlda til pess að rannsaba
alla mognleiba varðandi störa lántobn erlendis
til viðreisnar atvinnnllflnn i l?ndinn
Bretar oo
Frabbap
stanfla bab
Sundurskotin gata í námunda viö háskólahverfið í
Madrid.
Lýðveldísheríim bersf vsða gegn nppgjafasfjórnínní,
en hún svarar með flngvéfaárásum og brynvögnum.
Sfjórnín æffí að gefa Vilhjálmí I>ór um^
boð fíl þess að hefja samninga víð enska
og ameríska fjármálamenn um láníð
Fyrir nohhru síðan rítaðí Héðínn Yaldímarsson
íormaður Sameíníngarflohhsíns greín hér i blaðíð um
aauðsyn þess að aflað værí nýs erlends fjármagns tíl
þess að reísa við atvínnulífíð. Yahtí greín þessí gifur-
lega athyglí hér i bænum. Taldí Héðínn Yaldímars-
son líhur benda tíl þess að slíh lán væru fáanleg.
Nú eru komnír híngað fíl bœjarins fveír er«
lendir fjármálamenn, Mr. Wríghf og Mr. Drap~
er„ sem samkvaemf fréffum er blaðínu hafa
borízf, hafa lagf fyrír rikissfjórnína fíllögur um
úfvegun sfórláns erlendís,
Munu fjármálamennírnír hafa lagt tíl, að ríhís-
stjórnín fælí fulltrúa sínum að fara tíl London tíl samn-
ínga víð þá menn er væntanlega gætu útvegað lán
þetta.
Ríhísstjórnín mun engín svör enn hafa gefíð um
þetta mál.
Yírðíst ehhert líggja beínna víð, en að Yílhjálmí
þór, sem nú dvelur erlendís sé falíð að leíta samnínga
um þessí mál,
Fyrir skömrmi síðan, ei'tir
áramótin, var hér á i'erð dr.
Newcome Wright ,sem ritaði
greinina í blaðið í gær um
málmvinnslu, ásarnt erlendum
fjármálamanni og áttu þeir Lai
við ríkisstjórnina um skilyrði
Jyrir málmvinnslu í Eyrarfjalii
vestra og einnig minntist dr.
Wright á möguleika fyrir stór-
láni eftir íslenzkum mæli-
kvarða, sem ríkinu væri ef til
vill mögulegt að fá, og fiola
mætti til að koma fyrir á hag-
kvæmari hátt núverandi ríkis-
skuldum og til viðreisnar at-
vinnuvegum íslands. Svörin af
hálfu ríkisstjórnarinnar munu
þá hafa verið sem næst engm
og blöð hinna „ábyrgu þing-
flokka” þögðu vandlega yfir
þessum málum og þeirn mögu-
leikum, sem þau opnuðu. Leit
út fyrir að ríkisstjórnin telch |
nýtt fjármagn til landsins og
nýja atvinnumöguleika helzt
vera hættulegt mál, sem eng-
inn mætti hreyfa né almenn-
ingur vita um. Pjóðstjórn
hinna „ábyrgu” flokka, sam-
komulag um ráðherrastólana
og íramlengingu valdatímabils
þeirra manna, sem nú sitja
innsL inni í valdahringnum,
virtist það eitt vera, sem ríkis-
stjórnin hafði áhuga fyrir,
gengisfall, ríkislögregla, tak-
markanir á frelsi verklýðsfé-
laga og annars frjáls félags-
skapar og á málfrelsi og rit-
frelsi, auknir skattar og ný
höft á atvinnurekstri og lífsaf-
komu þjóðarinnar, allt þetta
átli að vera undirstaSa þjóð-
stjórnar, en ekki nýtt viðhorf
né alhliða endurreisn atvinnu-
Hfsins.
Legar Sameiningarflokki al-
Þýðu varð kunnugt um þessa
afturhaldsafstöðu ríkisstjórn-
arinnar og þeirra manna, sern
í ráðum voru með henni, var
ákveSið aS formaSur flokksins,
HéSinn Yaldimarsson, ritaði í
blöð flokksins um þessi mál,
og almennt viShorf flokksins
lil þeirra, lil þess aS skýra al-
menningi frá því hvaS væri að
gerast, hvernig haldiS væri á
stjórnartaumunum, þegar um
stórmál og atvinnu allrar þjóð-
arinnar væri aS ræða, og hvaða
viShorf ætti aS taka bæði meS
tilliti til velferðar þjóSarinnar
inn á viS, og á pólitísku frelsi
hennar, lýðræSi og sjálfstæSi.
Þessi grein H. V. hefur víða
fengið hljómgrunn lijá al-
menningi í öllum flokkum,
en því miSur virðist ekki svo
sem rikisstjórnin liafi vaknað
viS liana, heldur sé hún ein-
ráSin í því aS leita engra ann-
arra ráSa i stórmálum þjóSar-
innar, helclur en þeirra, sem
geta skapað sem mestar and-
stæður innánlands milli fólks-
ins og ráSandi manna og ætli
sér aS feta áfram vegi einræðis
og afturhalds.
Opnír möguleíkar,
í fyrrad. lcom aftur hingaS til
landsins áðurnefndur dr. New-
come Wright ásamt erlendum
fésýslumanni, Mr. G. Draper,
og þeir eru, samkvæmt frétt-
um, senr blaðinu hafa borizt,
til þess komnir, í i'ramhaldi
af fyrri viðiölum dr. Wrights,
aS leggja fyrir íslenzku ríkis-
stjórnina tillögur um að út-
vega nýtt stórlán erlendis lil
ríkisins, til þess aS greiða meS
smærri lán og koma þeim á
traustari grundvöll og gex'a
fært aS koma á fót ýmsum
nauSsynlegum atvinnurekstri
fyrir þann hluta lánsins, sem
afgangs yrSi. Skilmálar láns-
ins yrSu hagkvæmari, en slril-
málar þeirra lána, sem ríkis-
stjórnin hefur nú. Munu þeir
þegar hafa átt tvö viStöl við
ríkisstjórnina og virSist svo,
sem tillaga hafi komiS fram
um þaS, að maður, sem hefði
nauSsynleg umboSsskilríki,
Leri til London til fundar við
ábyrga fulltrúa amerískra
banka ,sem mundu þá afliuga
möguleikana á því aS veita
slíkt lán. Eins og stendur hef-
ur íslenzka ríkisstjórnin þó
enga ákvörSun tekiS um þaS
mál.
Eins og kunnugt er dvelur
Vilhjálmiur Pór í Ameríku í
vetur á vegum hins opinbera,
K. R, mófið í
gaerkvöldí
Innanhússmót K. R. í frjáls-
um íþróttum fór fram í gær-
lcveldi og urðu úrslit þess sem
hér segir:
Langstökk með atrennu:
1. Jóhann Bernhard, K.R. 6,07
2. GuSjón Sigurðsson, F. H.
57,8.'
3. SigurSur SigurSsson, I. R.
5,66.
Ilástökk án atrennu:
1. Sveinn Ingvarsson, K. R.
met: 1,42.
2. SigurSur SigurSsson, í. R.,
I, 31.
3. Sigurgeir Ársælsson A. 1,21
Kúluvarp:
1. Sigurður Finnsson, K. R.
12,38.
2. Ólafur Guðmundsson, í. R.
II, 94.
3. Jens Magnússon, Á. 11,93.
Langstökk án atrennu:
1. Sveinn Ingvarsson, K. Fi.
2,99.
2. Sigurður SigurSsson, 1. R.
2,93.
3. Ólafur GuSmundsson, í. R.
2,90.
Ilástökk með atrennu:
1. SigurSur SigurSsson, í. R ,
1,64.
2. GuSjón Sigurjónsson, F. H.
1,59.
3. Óskar SigurSsson K. R. 1,59
Eitt met var sett í hástökki
og setti Sveinn Ingvarsson það.
Frh. á 4. síðu.
Ilerforingjaskóli í Madrid.
EINKASKEYTI TIL ÞJðÐVILJANS. KHÖFN I GÆRKV
Stjóni Gasado í Madiil hefup sett rnjög stranga ritskoðuíi
á allar fréttir er berast frá borginini og nágrenni henar. Er
því næsta eriitt að fylgjast meðí rás viðburðanna.
Casado og fylgismenn hans senda stöðiugt út tilkyntningar
frá útvarpinu í Madrid og af þeim verður ráðið að harðir
bardagar staudi víða milli peirra, er fylgja „varnarráðinu“ að
málum og hinna sem enn eru trúir stefnu dr. Negrijns.
Casado og stjórn hans hafa sent hvem fulltrúann á fæt-
ur öðriim á fund Frantoos, til þess að Ieita samkomulags við
hann og fá hann til þess að kioma á fr’nðii í landi|n|ú, og veifca
hjálp til þess að ráða uiðurlögum hinna eiginlegu lýðveldis-
sinan.
Fréttaritari Reuters segir, að í allan dag hafi staðið
grimmar orustur í úthverfum Madrid-borgar og að „varnar
ráðið“ beiti öllum tegundum vopna gegn lýðveldishersveit-
um þeim, er sækja til borgariinSniar, til þess að reyna að
steypa stjórn Casados.
í Madrid hefur fjöldi lýð
veldissinna verið handtekinn af
„varnarráðinu“, og eru aftökur
þegar byrjaðar.
Sieftuliðið; í Murcia Guadala
jara og Almeria hefur gert
uppreisn gegn uppgjafastjóm-
inni. Nánari fréttir hafa enn eigi
borist unr hvert sú uppreifsn
hefur verið barin niður.
Enska stórnin hefur sentbeiti
skipið Devonshire á vettvang.
Er jafnvel búist við, að það eigi
að skerast í leikinn í ýmsum
höfuðborgum spanska lýðveld-
isins. Er talið að • það muni
verða gert á svipaðan hátt og
á Minorca, nokkru teftir fall
Barcelona.
Daladíer víssí ad upp-
reísnín sfóð fyrir dyrum.
Ýms iný rök hníga í þá átt
að utanríkismálaráðherrar
Frakklands og Bretlands hafi
staðið á bak við uppreisn Cas,a-
dos ofursta.
í síðustu viku á Daladier að
hafa látið þau orð falla á ráð-
herrafundi að uppreisn stæði
fyrir dyrum gegn stjórn dr.
Negrins.
í þjónusíu Brefa,
11. íebrúar síSastliSinn bar
Casado fram þá tillögu við dr.
Negrin og stjórn hans, að lýS-
veldisherinn gæfist skilyrðis-
laust upp. Dr. Negrin neitaði
þessari tillögu, en Miaja lét
cngin orö falla um hvort hon-
um líkaÖi betur eöa ver. Með
Casado gerðist Besteiro svikari
við lýðveldisstjórnina. Hann
var einn af hægri foringjum
.sósíaldemokrata, var riðinn við
njósnarstarfsemi fyrir Eng-
lendinga og stó'ð í sambandi
við brezka ræðismanninn í
Madrid, sem undirbjó upp-
reisnina með honum. Til þess
að dylja uppreisnarundii'bún-
inginn fluttu ensk og frönsk
blöð fréttir um að Casado og
Miaja ætluðu til Suður-Ame-
ríku og hefðu sótt um farar-
leyfi þangað .
Fá er því ennfremur haldið
fram að sendimenn Breta og
Frakka í Burgos liafi ásamt
Franco lagt á ráðin hvað gera
skyldi.
Ýms af íréttablöðum álfunn-
ar birta í dag íregnir, sem
hníga í þessa átt og af þeim
má nefna franska blaðið „L’-
Ouvre”, „Daily Telegraph” í
Englandi og „Politiken” í Dan-
mörku o. fl.
Rýfingssfutiga 1 bak
Spánska lýðveldisíns,
Einkask. til Pjóðviljans
Moskva í gærlweldi.
Blöð í Sovétríkujnum eru
sammála um að uppreisn Casa-
dao ofursta hafi veríð rýtings-
sfcunga í bak spanska lýðveld-
isins.
Rússneskir fréttaritarar í
Vestur-Evrópu síma blöðum
sínum, að Frakkland og Bret-
land hafi staðið að baki upp-
reisnanna, og einkum beittþeim
Azana og Barrioforsetaspanska
þingsins fyrir sig í þeim efn-
lum. Hafi þeir í umboði Bret-
lands og Frakklands stappað
stálinu í þá Casadio og Besteiro,
til þess- að gera uppreisnina.
Uppgjafamennirnir í Madrid
hafa . ennfremur að baki sét
ýmsa hálffasistíska herforingja,
anarkista og trotskista, auk
nokkurra. stjórnmálamanna úr
flokki sósíaldemókrata og borg-
aralegu flokkunum.