Þjóðviljinn - 28.04.1939, Síða 3

Þjóðviljinn - 28.04.1939, Síða 3
ÞJÖÐVILJINN Föstudaginn 28. apríl 1939. 1 IHannúð bönnnð ú íslandl Hermann Jónasson meinar íslenzkn iólki að forða mnnaðarlansnm gyðingabörnnm nndan ofsóknar- Enn á ný hefur Hermann Jónasson sýnt hvern mann hann hefur að geyma, hversu djúpt drengskapur hans ristir, hve mannúð hans er mikil, hver skilningur hans er á því trún- aðarstarfi, sem honum var upp- haflega falið af frjálslyndum flokkum, en sem hann nú hef- ur vegna bandalagsins við aft- urhaldsklíkur landsins. Einnig hér úti á íslandi hafa menn hugmynd um þær þján- ingar, sem saklaust.fólk verður fyrir í löndum fasismans. Fjöl- skyldum er sundrað, konur rifn ar frá börnum sínum og heimil- um og settar í fangabúðir — fyrir það eitt að fæðast af Gyð- ingaættum, fyrir það eitt að berjast fyrir frelsi, mannúð og réttlæti. Blað forstisráðherrans íslenzka hefur hvað eftir annað minnzt þessa fólks, átalið þá grimmdarlegu meðferð, sem það hefur orðið fyrir, og farið viðurkenningarorðum um þá miklu hjálparstarfsemi, sem haldið er uppi til að lina þján- ingar þessa fólks. En hvað gerir Hermann Jón- asson forsætisráðherra, þegar honum sjálfum gefst tækifægi til að rétta nokkrum austur- rískum Gyðingabörnum hjálp- arhönd, stuðla að því, að þau komist undan ofsóknaræði naz- istanna á góð. heimili hér á landi? Hermann Jónasson gat stuðlað að þessu áin þess að Játa nokkuð af mörkum sjálf- ur, það sem hann þurfti að gera var að gegna skyldu sinni sem forsætisráðherra hinnar frjáls- lyndu, íslenzku þjóðar, sýna sjálfsagðan drengskap, sjálf- sagða mannúð. Hermann Jón- asson lét allt þetta ógert. Hann neitaði þessum ofsóttu, austur- rísku börnum um dvalarleyfi á íslandi, án þess að gefa nokkr- ar ástæður fyrir þeirri neitun. Þjóðviljinn komst að því, að Katrín Thoroddsen læknir hafði ætlað að taka austurrískt Gyð- ingabarn af nauðstaddri móður, en verið neitað um það af for- sætisráðherra. Blaðið hefur beð ið Katrínu að gera þetta mál heyrum kunnugt, — það er þannig vaxið, að sjálfsagt er að það verði gert opinbert mál. Fer hér á eftir frásögn Katr- ínar Thoroddsen: aði nazista i Anstnrriki Kafrín Thoroddsen lasknír segfr frá Laust fyrir miðjan desember s.l. bað austurísk kona mig um að taka af sér þriggja ára gamla dóttur sína um óákveðinn tíma. Kona þessi er af gyðingaættum og maður hennar er einnigGyð ingur. Annars er það af honum að segja, að hann er starfsmað- ur við gasstöð í Wienarborg, afskiptalítill meinleysismaður, sem aldrei hafði tekið neinn þátt í stjórnmálum. En þegar Hitler komst til valda í Austur- ríki, var honum ásamt ótelj- andi fleirum Gyðingum kastað' í fangabúðir, og síðan hefur ekki til hans spurzt. En núhafði. konan fengið tilkynningu um það, að hún mundi einnigverða 'sett í fangabúðir þann 15. jan úar, ef hún þá væri enn innan landamæra hins þriðja ríkis. Jafnframt var henni þó neitað um vegabréf svo engrar undan komu var auðið. Hjón þessi áttu eina dóttur barna þriggja ára gamla og móðurinni hefur lík- lega þótt vænt um hana, eins og mæðrum þykir stundum um afkvæmi sín. Hún sneri sér því til mín, gegnum millilið þó, og bað mig um að taka barnið, þar til útséð yrði um áfdrif hennar sjálfrar; en í annaðhús var ekki að venda, þar eð ætt ingjar hennar allir voru ísömu vandræðum og hún. En á hinn bóginn var ógjörningur að koma börnum fyrir hjá arískum vin- um eða kunningjum, því hinum aríska kynfkikk er stranglega forboðið nokkurt samneyti við * Gyðinga eða gyðingaböm. Slíkt eru talin landráð þar syðra. — Ég vildi gjarnan taka bamið; en hitt vildi ég ógjarnan eiga á hættu, að smábarn, sem sent yrði hingað með pósti, um há- vetur, þyrfti að hrekjast aftur út í heim, að hálfu ári liðnu, og þá sennilega sem óskilabögg (ull út í hreina óvissu. Ég vildi hafa það á því hreina strax, að barnið fengi dvalarleyfi hér á landi eins lengi og með þyrfti eða að minnsta kosti 1 —2 ár. Hinsvegar var ég ekki í neinum vafa um það, að móð- irin mundi vilja fá dóttur sína aftur jafnskjótt og hún sæi þess nokkurn kost að sjá henni far- borða. Nú er það á allra vit- orði, að áðursögð saga erekk- ert einsdæmi, og sneri ég mér því til Friðarvinafélagsins, og spurðist fyrir um það, hvort félagið hefði í hyggju að taka hingað nokkuð af hrakhóla- börnum, og ef svo væri, hyort mín stelpa gæti þá ekki fylgt þeim hóp. Jú, Friðarvinafélag- ið vildi gjarna taka nokkur börn austurísk, og varð það að samkomulagi, að stjórn þess félags skrifaði ríkisstjórninniog sækti um innflutnings- og dval- arleyfi fyrir 8—10 börn, ekki var nú talan hærri, og var mín stelpa meðtalin. Þann 12. des. s.l. skrifaði svo stjórn Friðar- vinafélagsins umsóknina til rík- isstjórnarinnar, og óskaði eftir fljótu svari, en í bréfinu var tekið fram, að eingöngu skyldi um andlega og líkamlega heil- brigð börn að ræða, og eins hitt, að börnunum mundi komið fyrir á góðum heimilum, því opinbera algerlega að kostnað- ! arlausu. Jafnframt því, sem ég talaði við Friðarvinafélagið, bað ég sameiginlegan kunningja okkar beggja að tala við Ey- stein Jónsson ráðh. um málið, en það var vegna þess, að þótt mér væri vel kunnugt að slík mál ekki kæmu hans stjórnar- deild við, þá vissi ég hann vera mestan maunkostamannimn í rík' isstjórninni. Hann tók mjög vel og vingjarnlega í málið, ojg bauð mér nú að færa það sjálf- ur í tal við forsætisráðherra,! því hann einn ætti úrskurðar- valdiðl í málinu. En til þess að vera viss um að þetta gleymd- 'ist ekki, sagði hann mér, að hringja til sín næsta morgun upp í stjórnarráð, og minna sigj á það. Ég lét ekki hjá líða, .að gera það og kvaðst hann þá mundi tala strax við Her- mann Jónasson, hvað hann og gerði. Seinna þann sama dag hringdi ég svo til forsætisráð- i herra til að heyra álit hans. nar grimnularlegu gyðingaot- oknir bitna ekki sízt á börnum. Tugir þúsunda barna hafa eignazt úli erlendis. — Myndin er tíliin af austurrískum gyðingabörnam í HoIIandi. ny Katrín Thoroddsen. Hann svaraði mér kurteislega en sagðj í áberandi hátíð-i legum rómi, að hann gæti ekki ákveðið svar strax, sagði að hér væri um svo þýðingarmikið mál að ræða, að hann vildi ekki einn taka ákvörðun um það, heldur myndi hann leita álits annara stjómmálaflokka, áður en hann svaraði, en sjálfur kvaðst hann mundi hugsa mál- ið vel og vandlega. Nú var ég vitanlega sammála ráðherran- um' í (því, að málið væri merki- legt, en frá mínum bæjardymm séð, en þó eingöngu barnanna' vegna; hitt fannst mér dálítið úndarlegt fyrirbrigði í landi gestrisninnar, að miklar mála- lengingar þurfti og heilabrot um jafn einfalt og sjálfsagt mál, og það, hvort gefa ætti hungr- uðum krakka mat og hröktum húsnæði og hlynningu. Ég afréð þó, að styggja ekki viðkvæmt skap ráðherrans með neinum athugasemdum, og þakkaði á~ heyrnina. En þar sem ráðherr- ann| hafði í hyggju að tala við forráðamenn stjórnmálaflokk- anna, fanst mér ekki úr vegi að ég gerði það líka. Ég talaði, þó; ekki neitt frekar við St. Jó- hann, því hann'hafði í stjórn Friðarinafélagsins tekið málinu ágætlega; ekki talaði ég held- ur við formann Sósíalistaflokks-1 ins, mér fannst það satt að segja óþarft, gekk að því vísu, að sá flokkur væri fylgjandi öllum mannúðarmálum. — En ég talaði við Ólaf Thors, form. Sjálfstæðisflokksins og skýrði honum frá málavöxtum og eins ummælum forstisráðherra. ÓI- afur virtist ekki síður en ég dálítið undrandi yfir úrræða- leysi ráðherrans og lét segja sér tvisvar. Annars tók Ólaf- 1 ur málinu með þeim drengskap,' sem ég hafði búizt við, ogsagði leitthvað á þá leið, að hann fengi ekki skilið, að nein vandræði hlytust út af slíkum mannúðar- málum, af hans flokks hálfu. Jæja, ég áleit nú að allt væri lagi, og lét austurísku konuna vita, að barnið mundi velkomið, og yrði hún látin vita, hvenær það mætti koma. Ég þóttisthafa fulla ástæðu til að ætla að þetta væri óhætt þar sem form. A1 þýðufl. var málinu hlynntur, form .Sjálfstæðisflokksins frek- ar með en móti, auk þess var Friðarvinafélagið eindregið mál inu fylgjandi, en form. þess, Guðlaugur Rósink'ranz, er vel- metinn Framsóknarmaður, og svo síðast en ekki sízt, var Hcrmann Jónasson að hugsa málið. En um árangur þeirra Stéltekkl sljórn mðlaflobkar Fyrsti maí fer í hönd. Verka lýðurinn undirbýr hátíðahöld og kröfugöngur. Breiðfylking- arafturhaldið hrópar hástöfum til verkalýðsins: Komið undir okkar merki, berjizt með okk-' ur. Alþýðublaðið segir: „Stand ið einhuga og öflug með Al- þýðuflíokknum“, og röksemdirn ar fyrir því að verkalýðurinn eigi að gera þetta, eru á þessa leið: „Stefna - Alþýðuflokksins er föst og ákveðin, að vera allt- af á verði um hagsmuni fólks- ins og sporna fast á móti rétt- indasviptingum“. Satt er það, ekki vantar stefnufestu. Fyrst var komið á vinnuliöggjöf, sem skerti frelsi og réttindi verklýðssamtakanna mjög veruíega. Þetta var gert í trássi við næstum öll verklýðs félög landsins. Þegar þessu var liokið, setti Alþýðuflokkurinn verklýðssamtökunum þrælalögy þau lög eru nú þegar búin að sundra Alþýðusambandinu. Þá var aftur farið inn á svið þjóð- málanna, dýrtíðin í landinu var stóraukin með því að fellageng ið, kauphækkun var bönnuð, með lögum, samningarétturinn um kaupgjald var tekinn af verkalýðnum, bæði einstakl- ingum og félögum. I þessum verkum hefur stefna Alþýðu- flokksins lýst sér, á síðustutíml um. Já, satt er það, hún hefur verið „föst og ákveðin“, en hvað finnst mönnum um varð- stöðuna um „hagsmuni fólks- ins“ og um viðspyrnu „á móti hverri réttindasviptingu“? Nú er rétt að menn geri sér ljóst, að engin vinnulöggjöf, eng in lög um bann við kauphækk- un hefðu verið samþykkt á Al- þingi, ef verkalýðurinn hefðí staðið gegn þeim, sem einhuga stétt, og ef allir þeir fulltrúar, sem verkalýðurinn sendi áþing, og þar á meðal þingmenn AI- þýðuflokksins, hefðu beitt sét gegn þeim. Öll þau þrælalög, sem Alþingi hefur sett gegn verkalýðnum, eru sett í traustí þess, að til eru verklýðssvik- araú á þingi, menn sem, að því er bezt verður séð, vitandi vits, eru að svíkja verkalýðssamtök- íh í hendur afturhaldinu. Þess-. ir þingmenn eru þingmenn Al- þýðuflokksins, mennirnir með „föstu stefnurnar“. Sleppum svo Al[)ýðuflokkruim sáluga. Friður sé með jarðneskum leyf um hans. Ekki lætur Morgunblaðið á sér stenda að kalla verkalýð- inn undir merki afturhaldsinsj „Sjálfstæðismenn halda fyrsta maí hátíðlegan“ stendur stór- um stöfum á síðum Morgunbl. Hrægammar íhaldsins hlakka yfir bráðinni, sem hinir svoköll- uðu þingmenn Alþýðuflokksins hafu lagt að fótum þess. Að svo stöddu skal engu um það spáð hversu nrikið afturhaldsflokk- unum verður ágengt í því að sundra verkalýðnum í flokka 1. maí. En verkamenn, minnizt .þess að 1. maí á að vera og get ur verið dagur einingar en ekki dagur sundrungar. Þeim degi Framh. á 4. síðu. heilabrota þóttist ég megavera vongóð, því mér var kunnugt að ísl .ríkisstjórnin hafði lagt sem svarar fimmtán krónum af mörkum, til hjálpar aðþrengd- um börnum á Spáni. Nú er sú upphæð, að vísu sízt há, en hún sýnir samt, að hugarþelið var rétt þó höfðingsskapinn brysti. Ég lét því Friðarvinafé laginu eftir að fylgja málinu á- fram og spurðist fyrir hjá því öðru hvoru hvernig gengi; og það gekk ekki vel. Hið fyrsta svar, sem fékkst var nú það, að ríkisstjórnin kvaðst hafasím- að út fyrirspurnir til stjórnar- valda á Norðurlöndum, um hvernig flóttamannamálunum væri þar fyrirkomið og feng- ið það svar, að þau væri ekki komiin1 í fast horf, en væru til athugunar. Þetta var, að mig minnir, 16. des. Friðarvinafé- lagið svaraði um hæl, að kunn- ugt væri, að víða, t. d. í Nor- egi og Svíþjóð væri það látið algjörlega afskiptalaust af ríkis- stjórnarinnar hálfu, hvort ein- staklingar eðia félög tækju mun- aðarlaus Gyðingabörn til um- sjár. Jafnframt ítrekaði fékg-ið ósk sína um ákveðið svar hið allra fyrsta, þar sem málið væri afaraðkallandi, þörf á skjótri hjálp nauðsynleg, en erfitt um ferðir hingað til landsins. Ekkert svar fékkst frá forsæt- isráðherranum, hann virtist eiga erfitt með að ákveða sig. Friðarvinafélagið innti hann svo þráfaldlega eftir svari, bæði skriflega og þó einkum munn- lega, en árangurslaust, iog í því þófi gekk þar til loks að svarið kom þann 16. febr. síðast lið- inn. Svarið var skorinort, skýr ingarlaus neitun. Vegna þess í hve lengi stóð á svari forsætis- ráðherrans þá dró ég um of að gera boð eftir barninu, en þó að það fengi ekki lengra landvistarleyfi en þetta hálfa ár sem lögin heimila, vildi ég samt að það kæmi, hélt kannske að eitthvað úrrættist seinna með dvalarleyfið. En þegar skrifað var, var það um seinan. Ekk- ert svar kom eftur, og frá kon- unni austurísku hef ég ekkert heyrt síðan. Líklega er hún í einhverri fangabúðinni hans Hitlers, en hvar litla stúlkan hennar flækist vil ég helzt ekki hugsa um. Herra ritstjóri! Þér hafið beð ið mig um frásögn af ofan- greindum viðskiptum mínum- við forsætisráðherrann, Her- mann Jónasson. Hér er hún og er yður velkomið að birta hana í blaði yðar ef þér viljjið. Ef lil vill getur það orðið til þess að einhver skýring fáist á þess- ari fruntalegu framkomu ráð- herrans. Mér er hún óskiljan- leg. Sú túlkun sumra samherja hans, að hér sé um að ræða verndun okkar margblandaða íslenzka kynstofns getur allsi ekki komið til greina, í þessu sambandi, þar sem eingöngu var um börn að ræða og um stutt tímabil. Slíka grun|ihygni er ekki hægt að ætla manni, sem náð hefur prófi í lögum, jafnvel þó hann sé eitthvað af- vegaleiddur andlega af dikta- torsdýrkun. Það er kannske rétt ara að geta þess svo að sagan sé öll, að eftir því, sem ég bezt veit ráðfærði ráðherra sig aldrei neitt við forráðamenn hinna flokkanna, um afgreiðslu málsins, þó veit ég ekki 'með vissu um Flokk þjóðernissinna, en tel það ólíklegt. Hermann Jónasson á sjálfsagt einn heið- urinn af þéssum málalokum. 26.-4. 1939 Katrín Thoroddsen

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.