Þjóðviljinn - 13.05.1939, Blaðsíða 2

Laugardagurinn 13. maí 1939.
u j O i) v -
N
pJÓOVHJINN
Ctgefandi:
Sameiningarflokkur . alþýðn
— Sósíalistaflokknrinn —
Bitstjórar: .
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bitstjórnarskrifstofur: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stófa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánuði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Frá afdal til Aöalstrætis
Eftísr Ingímar Oskarsson
Vcirkalýdurinn
skapar sérsjálfur
samfök og ræd«
ur þeim.
Blað atvinnurekendanna,
Mórgunblaðið, gerist svo djarft
að ætla áð fyrirskrifa íslenzk-
um verkalýð hvernig samtök
hans eigi að vera, hvað hann
megi gera og'hvað ekki. Frekja
þessara lierra virðist ékki
þekkja ríein takmörk eftir að
þeim tókst með syikurh óg kúg-
un að koma 'fýrst á gerðardómn
um í sjó m anna verk fálli nu í
fyrrá og riú banni Við kaup-
hækkun verkamanná i sam-
bandi við géngislækkunina. En
þessum herrum bezt að gerá
sér það stráx ljóst að íslenzkúr
verkalýður kelnr hvorki at-
vinnurekendur né émbættis-
mannaklíkuna, sem nú h'efur
runnið saman við þá fyrirskipa
sér hvernig hánn skuli haga
samtökuin sínum eða baráttu.
Því ræðnr verkalýðurinn sjálf-
ur og enginn annar.
Verkaíýður íslands hefur
krafizt þess að sanriök lvans fái
að vera frjáls og óháð. Hann
vilí hafa þau skipulagslega ó-
háð. hinum ýmsu stjórnmála-
flokkum og óbundin ríkisvald-
inu. Verkalýðurinn vill hafa
fullt samtakafrelsi, bæðí tií að
heyja b^ráttuna fyrir rétti sín-
ura og áhugamálum, spm óg til
að ákveða kaup sitt og kjör,
eftir því sem kraftar hans leyfa
á hverjum tíma. Verkalýðurinn
mótmælir hverskonar fyrir-
skriftum atvinnurekenda og
ríkisvalds þeirra um þessi mál.
Morgunljlaðið er með dylgjur
og ósannindi í sambandi við
umræður þess um þá kúgun,
sem Alþýðusambandið í skjóli
ríkisvaldsins hefur beitt verka-
lýðsfélögin. Blaðið er að gefa í
skyn að Sósíalistaílokkurinn
óski eftir að beita verkalýðsfé-
lögin samskonar kúgun. Fetta
eru vísvitandi ósannindi.
Stefna SósíalLstaflokksins i
sanriakamálum verklýðsfélag-
anna er hrein og yfirlýst: full-
komið jafnrétti og sjálfsákvörð-
unarréttur þeirra, — og sjálf
séu þau skipulagslega óháð
stjórnmálaflokkunum,
En það er vilanlegt hvað
Morgunblaðið og Alþýðublaðið
óttast. Atvinnurekendurnir og
bitíingalýður Breiðfylkingarinn
ar ótiasf að í frjálsu og ó-
'háðri verklýðssambandi verði
meirihluti verkalýðsiris eðlilegá
fylgjándi sósíalismanum og ■
breyti samkvæmt því í allri
sinni- hagsmíina- og réttinda-
baráttu: Og sérstaldega öitast
'þcir 'uð 1 slíki frjálst og öhóð
samband verklýðsfélaga verði
hinn einbeittasti vörður um
fjrundvallarréttindi verka-
Ljóðmæli eftir Ingi-
björgu Benediktsdóttur
Reykjavík, 1938. (Fé-
lagsprentsmiðjan).
Það þykir ætíð tíðindum
sæta er bók frá íslenzkum kven
rithöfundi kemur á markaðinn,
því menn hafa enn ekki getað
losað sig að fullu við þann gam
aldags hugsunarhátt, að kon-
urnir eiga að lifa utan við heim
bókmenntanna.
En bók þessi, er hér kemur
fyrir almenningssjónir, mun þó
vekja minni furðu en venjulegt
er um slíkar bækur, þar sem
höfundur hennar, frú Ingibjörg
Benediktsdóttir, er þegar orð-
in víða kunn hér á landi fyrir
rithófundarhæfileika sína. Var
hún um eitt skeið ritstýra á
Akureyri við „Nýjar kvöld-
vökur“, og sýndi hún þar, að
hún kann vel á penna að halda,
og það bæði í bundnu og ó-
bundnu máli.
í bók þeirri er hér um ræð-
ir er efnið ekki fjölbreytt, því
að minnsta kosti helmingur
kvæðanna eru tækifærisljóð af
ýmsu tagi, og hefði ég frem-
ur kosið, að meira hefði verið
af öðru yrkisefni, erida þótt
mörg þessara kvæða séu prýði-
leg ort. Sem dæmi skal ég
nefna: Guðjón Baldvínss.on
keatnari, á bls. 48. Kvæðið er
ort við andlát lians. G. B. dó á
bezta aldri. Hann var stórhuga
og bjartsýnn á lífið, talsmaður
smælingjanna óg heitur bind-
indismaður í orðsins fyllsta
skilningi. Honum íannst ætíð;
svo áð kveldi hverju eftir mik-
ið og vel unnið verk, að hann
hefði eytt deginum til lítils eða
einskis gagns. Og enginn, sem
kynntist honum til hlýtar varð
samur maður eftir það. Mikil-
leikur hans brenndi sig inn í
sál áheyrenda hans.
í erfiljóðunum er G. B. lýst
svo satt og rétt, að ekki verð-
ur nákvæmar frá skýrt. Þau
eru æfisaga eins hins mesta
göfugmennis þessarar aldar.
Og að bregða upp slíkum raun-
verulegum myndum álít ég
hollt íslenzkri æsku.
„Þráði að gera heiminn hlýrri,
hjörtun mild og blíð, '
auðga sérhvern anda og hefja
allt mót nýrri tíð.
Þráði, þráði meiri mannúð,
markið hátt var sett,
mahiia: fnllkomið samtaka-
frelsi, verkfallsréttinn og samn
ingaréttinn. Og það mun ' slíkt
samband vissulega verða. En
það verSur þaS án allra ski]>u-
lagslegra tengsla viS Sósíalista-'
flokkinn og alveg sérstaklega
án allra „kúgunar” frá lians
hendi.
Frjálst samband verklvSsfé-
laga verSur alltaf ölull vörSur
lýSræSis og lífskjara almenn-
ings, af þeirri einföldu ástæSu
aS þaS er skapaS af verkalýSn-
um sjálfum til aS hefja hann
upp úr fátækt og kúgun auS-
valdsns lil öinggara og betra
lífs? Og þaS er þaS, sem þeir
herrar, sem nú sitja yfir hlut
vérkálýSsins' i þjóSfélaginu ótt-
ast. Og þeir niega vissulega ótt-
ást. Frjálst verklýSssamband
IiefSi ekki láfiS bjóSa sér;þá
kúgun gágnvart VerkalýSnum,
sem ríkisvald BreiSfylkingar- .
innar hefur getaS beitt meS Al-
þýSusambandinu sem verkfæri
sínu.
almenn samtök, allir skulu
öðlast jafnan rétt!“
Ég veit ekki hvers . æskan
ætti að óska sér fremur en eiga
þessa sömu þrá í brjósti. —
Ég þakka höf. hjartanlega fyrir
þessi minningarljóð.
Yfir höfuð að tala eru kvæð-
in í bókinni ekki máluð sterk-
um litum — -skáldafákurLnn
ekki látinn fara hamförum.
Flest er látlaust og hversdags-
legt, en bygð upp rneð djúpum
skilningi og samúð á mannlíf
inu.
Hvers virði er háreysti og
orðgnótt, ef hjarta lífsins slær
þar ekki. I mörgum kvæðun-
um birtist kvenleg hlýja, sem
veldur því, að bókin nær lað-
andi tökum á lesandanum.
Eitt af beztu og þróttmestu
kvæðunum mun vera: Á leið
til fyrirheitna landsisns, sem ort
;er í 30 ára minningu Kvenrétt-
indafélags íslands.
Hér lýsir höf. baráttunni fyr-
ir auknum réttindum kvenþjóð-
arinnar. Margt hafi orðið til
að hefta förina, en þó hafi mik-
ið unnizt á. Hún hvetur til auk-
inna dáða, þvl landið, sem var
þeirn hilling ein, er raunveru-
leik. »
■ i 7. ;• ':-~f
„Því þær sem standa og horfa
hátt
og hvessa augu í sólarátt,
þær hafa sagt og sannað það,
já, séð það laud, sem stefnt er
að“
Og hvar eigurn við gleggri og
ákveðnari hvatningarorð en
þessi, töluð til þeirrar konu,
sem vill brjóta af sér fjötra
óftelsisins:
„Vér eigum lög, sem eru’ ei
skráð,
og engu íornu letri háð,
þars nýja tímans tákn og mál
er talað orð í konusáI“.
Ég hvgg, að sérhver kona,
sem ann frelsi hljóti við lest-
ur þessa kvæðis að vakna til
meövitundar um hlutverk sitt
í baráttu samsystra sinna.
Kvæðið: pú alþýðukona, er
iígætt í sinni rþð. Þar er brugð-
ið upp glöggri mynd af kjör-
urn hinnar fátæku einyrkjakonu,
sem líkt og fjölmargar aðrar
stéttarsystur hennar verða að
beygja sig fyrir kúgunarvaldi
samfélagsins, strita dag eftir
dag innan húss og utan án
nokkurrar andlegrar eða líkam-
legrar uppléttingar, og hníg-
ur loks ofþjáð í valinn fyrir
örlög fram.
„Þú átt ekki að hefna þtn
■ alþýðukona,
þú allt átt að þola — þín staða
er svona“.
Þetta er þung ásökun á það
þjóðskipulag, er ríkir, en þó
ekki þyngra en það verðskuld-
ar.
— Allt er kvæði þetta mótað
dýpstu samúð með hinum út-
hýstu og bágstöddu.
í kvæðinu: Ævintýri Iífsins,
er skáldið að hvetja okkur til
að lesa ævintýri lífsiris sjálfs
niður í kjölinn en láta ævintýri
bókaskræðanna ,eiga sig; :því
hvert .einasta handtak, hver,t„.
■svipbrigði, hvert ofð samferða-
manna á sinn sérstaka hljóm-
grunn, sem aðeins hinn athug-
uli og glöggskyggni fær skilið.
En letur lífsreynslunnar er
mörguin torskilið, og margur
verður óverðskuldað að hlíta
hörðum dómum fyrir þá sök:
„Ef við gætum letrið lesið,
lífið ætti margar sögur,
ævintýri einnig þeirra,
er oss finnst við þekkja náið“.
Því miður fer oft svo, að við
missum af fegurstu og dýrmæt-
ustu ævintýrunum. Olnboga-
börn þjóðfélagsins eiga oftast
dýpstu og lærdómsríkustu lífs-
reynsluna — og um leið ævin-
týrin ódauðlegu. Hér er um
hversdagslega hluti að ræða,
en höf. hefur í gegnum sína
eigin lífsreynslu fundið verð-
mæti þeirra, og óskar þess að
aðrir geti notið þeirra með sér.
í kvæðinu: MyndasafniS mitt,
birtist lík hugsun hjá skáldkon-
unni. Þar er hún aðeins að
óska sér til handa þeirrar smá-
sjár, sem „auglýsi rétt það sem
oft virðist smæst“. En þeirrar
smásjár þarf hún ekki að óska
sér, því hana á hún áreiðanlega.
Kemur það glöggt fram í kvæðj
inu: Blóm <og ljóð. I því sýnir
höf., hve mönnum er gjarnt að
líta smáum augum á það, sem
er fátæklegt iog óásjálegt og
vanmeta þá umhirðu, sem það
þarf, til þess að ná fegurð og
glæsileik. Allir dá ilm og.skraut
rósarinrtar í ghigga garðyrkju-
konunnar, en • hver dáist að
mætti moldarinnar í krukkunm
eða.að hin glöggskyggria um-
hyggjusemi og kæ'rleiká, sem
sém erigiir tímaskil þekkii'. •
„Við moldarkrús, áburð og
annað,
sem umhirðu kpstaði og staut,
þið skilningslaust höfuðuðin
hristuð
og hörfuðuð undrandi á braút.
En þorni og þrengi að rótum
þau þá geta’ ei bjargráð sér
veitt,
þó blöð þeirra hangi þá hnípin
þið horfið en sjáið ei neitt“.
En til eru aðrar rætur, en
rætur gluggablómsins, sem
þyrstir en fá ekki vatn, vegna
skilningsleysis annarra. Og það
hangir margt blaðið auk rósa-
blaðanna hnípið og þráir hjálp-
arhönd - sem of oft vill bregð
ast. Það er hirðusemin um hið
vaxandi blóm mannlífsins, sem
vantar. í þeim efnum skortir
skilning frækomsins ogkærleika
sólarylsins. Kvæðið virðist ekki
stórbrotið, en í því éru falin
sígild sannindi, er skáldkonan
birtir í ljósi sinnari eigin
reynslu.
Þá má ekki gleyma kvæð-
inu: Sanngirni — sáttahendur,
er ég tel annað bezta kvæði
bókarinnar. Það fjallar um það
mikilsverða mál, hvað okkur
beri að gera, til að skapa frið
á jörðu.
En menn greinir á um leiðir
og benda með háðglotti hver
á annan, þó takmarkið sé.eitt
og hið sama. Bölsýni, öfunds-
sýki, valdagræðgi og aðrar ill-
ar vættir torvelda leiðina æ
meir og meir, unz í öngþveiti
er komið. En hvað skal til varn-
ar verða? Ö11 þau. öfl sem unria
•friði og -frelsi eiga að faka’st
í/ hendur vinna saman í sátt-
fýsi og ineö bróðtirhug.
.%■ En andstæðingarnir þur„fa oft
að kafa djúpt í sína eígin sál,
til áð geta brúað það djúp,
sem aðskilur þá. En það mun
takast, ef skilning.ur og víðsýni
bregzt ekki — og jörðin mun
breytast í paradís.
Ég hefði fúslega viljað birta
hér kvæðiði í heild, en rúmsins
vegna verð ég að láta mér
nægja aðeins þetta:
„Horfum ei með öfundssýki,
ásökun né háði á neitt,
skatnmsýn hyggja og vani víki,
viðhorfinu að fáist breytt.
Úrræða skal allra leita,
ekki þrátta um hva'ð sé mest.
Glöggskyggn andi og hjartað
. heita
hafa löngum valið bezt.
Deili’ ei hér um hefðarsæti
hyldjúp elfa og lindin tær.
Fjalldrapinn ei fjandskap mæti
fífils, semj í túni grær“.
En gefur ekki einmitt harm-
saga okkar tilefni til þessarar
viðvörunar. Og hvers er að
vænta, á meðan metorðagirndin
og stéttarígurinn em daglegt
brauð? Síðasta erindi kvæðis-
ins byrjar þannigj:
„Brígsl um áform illra hvata
eiga ei lengur rétt á sér.
Skilning auka, ekki að hata
aflstraum neinn, er fram oss
ber“.
Höfundurinu sér og finnur
það vel hvað skilningsleysið og
hatrið eru skæðir óvinir frcls-
is' og friðar. Aukið skilninginn
og afmáið hatrið, þá fyrst en
; ekki fyrr getum við farið að
i tala um frið á jörðu.
í bókrnni er lítið af smælki,
j en það sem það er, er lipurlega
■ kveðið og sumt spaklega sagt,
j eins og t. d. Athugasemd:
j „Er það bölsýni að kafa í lífs-
ins lind
j og ^eita að verðmætum þar,
j en bjartsýni að gala hæztu hæð
um hamingju, er engin var?“
I
j Hér læt ég staðar numið,
þó margt sé eftir enn, sem ég
{ hefði gjarnan viljað minnast á.
j Ég hef lesið bókina mér til
j mikill'ar ánægju. Og um leið og
| ég þakka skáldkonunni fyrir
hressinguna, vona ég, að ég
; eigi eftir að sjá eitthvað meira
| frá hennar hendil í bundnu máli
eða óbundnu.
Ingim. óskarsson.
SKUlÍ
KAUPUM FLÖ
flestar tegundir, glös og bón
dósir.
Með því að selja til okk-
ar sparið þið milliliði og fá-
j ið þar af leiðandi hæsta
i verð. ,
Sækjum heim að kostn-
aðarlausu.
‘ Flöskuverzlunin
Hafnarstr. 21, — Sími 5333
Gleraup
með svörtum hornspöngum fund-
in neðst á Hverfisgötu.
Vitjist á ritstjórn Þjóðviljans
eftir. kl. 1 e. h.
1 't
ÞaS er off ánægjulegt aS ríf-
ast við gáfaðau andstaeðing, það
er og nauðsjmlegt að ræða lengi
og aivarlega við skilningssljóa
merin, — en það væri óðs
inanns æði að ætla sér að
ræða heimspólitík við geðveika
menn. Níi er það hinsvegar
auðséð á skrifum Alþýðublaðs-
ins síöuslu dagana um utanrík-
ispólitik Sovétrík]anna, að eng-
in vitglóra er í þeim skrifum,
þau eru skrifuð af vilsloia hatri
sem engar staðreyndir virðir og
ætlaðar heittrúuðum söfnuði,
sem ekki á lengur neitt skilt viö
pólitískan flokk, — en ef hann
væri einhversstaðar settur, þá
væri það helzt við fætur Cham-
berlains, lítandi upp til hans
með logandi ást heittrúar-
mannsins, Chamberlain sjálf-
um lil álíka leiðinda og trafala,
eins og ef leiðarar Alþvðulilaðs-
sins birtust í ‘„Times”.
Það eina, sem hægt væri að
gera við leiðara Alþýðublaðsins
um Sovétríkin, væri að þýða þá
og senda þá til allra verklýðs-
blaða Evrópu, — til aöyörunar,
ef einliverl þeirra skyldi lialda
að blað þetta ætti eiltíivað skylt
við sósíalisma.
ír ha.fa fundið að því
síðustu dagana að mjólkin væri
nokkuð fljót að súrna. Menn
grunar að mikið af mjólkinni
sé eldra en j/að eigi að vera. —
Hinsvegar kvað íhaldið ekkí
finna neitt súrbragð að mjólk-
inni nú, hvað gömul sem hún
verði. Því jjyki þá bara Breið-
fvlkingarbragð að hérini og sé
þ_að goth
■'■ ■—o—
ísleridiúgár hafa stundum
þótt höfðingdjarfir ínenn. Ekki
skyldu menn þó trúa því, eftir
þvi sem menn sjá á.götunum
í Beykjavík núna. Þar má enn
líta allmarga merin með Breið-
fýikingarmerkið frá 1. maí —
og er auðséð að þeir, er það
hera, eru að merkja sig vald-
höfunum, til að liljóla friðindi
[yLÍr. .Það er sem Breiðfylking-
in sé að undirbúa a allan hátt
Lið láhi netast hryggðarmynd ó-
Irelsisins, sem Þórsteinn Er-
lingsson eill sinn dróg upp af
Lslandi:
„Þeir halda’ ekki oss vinnist þá
veglegri jörð
með viírari mönnum og sælum;
nei: voldugir húsbændur, hund
ar á vörð
og liópur af mörkuðum þræl-
um”.
KAUPUM FLÖSKUR
stórar og smáiar, viskípela, glös:
og bóndósir.
Flöskubúðin, Bergstaðastr. 10
Sími 5395
Sækjum. — Opið allan daginn.
SÓSÍALISTAFÉL. RV1KUR.
SKIÍIFSTOFA féla$síi
cf í Hafsias’sfrsefá 21
Sími 4824.
Opin alla virka daga frá
kl. 2—7 e. h.
Félagsnienn eru áminntir um
konia á skrifstoíuna og grei
gjöld sín.
Þei'r félagsmenn, sem ekki h;
fengið skírteini geta vitj
þeirra á skrifstofuna.
STJÓRNI

ann