Þjóðviljinn - 07.06.1939, Blaðsíða 2

Miðvikudagurinn 7. júní 1939
ÞJÖÐVILJINN
pitavnjiwi
Ctgefandi:
Sameiningarflokkor . aiþýðn
— Sósíalistaflokknrinn —
ftitatjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bitstjórnarskrifstofnr: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og anglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánuði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Bíflíngafarganíð
og Breíðfylkíngín
Eitt af því sem Breiðfylking-
in lofaði þegar hún komst til
valda, var að gangast fyrir
Bparnaði í opinberum rekstri. '
Táknandi fyrir hið venjulega
samræmi milli loforða og efnda
í þeim herbúðum var að byíj-
að var með því að fjölga ráð-
‘herrunum uppj í 5!
Síðan hefur svo ríkisjatan
fengið á því að kenna að íhald
ið var komið að henni líka og
ganga nú drjúgum styrkirnii:
b|inir og óbeinir, til íhalds-
mannanna. En jafnframt fcr
svo íhaldið að reyna að telja
fólki trú um að það sé ekki
samsekt hinum alræmdu bitl--
ingaflokkum Framsóknar og
Skjaldborgarinnar — og er í
blöðum sínum, einkum Vísi, að
heimta sparnað á ríkisrekstrin-
um.
Fyrir þá sem þekkja til um
rekstur Reykjavikurbæjar, þíir
sem fhaldið er alrátt, kemur
þíað einkennilega fyrir sjónir,
í>egar það er að tala á móti
bitlingum og eyðslu. Það er
sekki svo títið, sem Reykjavíkur
bær lætur til gæðinga íhalds-
‘ins ífoænum og bitlingum.
F>að er einkum Vísir, sem
þykist geta talað borginmann-
lega. Satt að segja virðist held-
ur lítið leggjast fyrir Vísis-kapp
ana, þegar á hóíminn kemur.
Af öllum sínum kröfum hafa
]>eir ekkert fengið nema eitt
snuð — frílistann, og það virð-
ast >eir totta af slíkri ánægju
að þeir sjá ekki hvemig allt,
sem þeir þóttust ætla að berj-
ast fyrir rennur út í sandinn.
Reir fá ekki að hreyfa við
Hótel Borg. Það fæst engu um
þokað með gjaldeyririnn. Og
sparnaðarhorfumar fara hríð-
versnandi, ef þeir þá sækja þá
hlið fast. — En hinsvegar am-
ar ekki að þeim sjálfum; í flatf'
sænginni, þó afkoma fjöldans
fari síversnandi — og virðast
þeir því ánægðir.
Og svo á Vísir að mala og
mala, til að dylja fyrir óánægð-
um .fylgjendum að efndirnar
koma ekki, — en með loforð-
um er haldið áfram.
En alþýðan lætur ekki til
lengdar blekkt alþýðuna uni
um; sem alltaf eru svikin. Hún
ætlar ekki að horfa upp á það
til lengdar, að atvinnutækjun-
um, sem hún á allt sitt líf og
atvinnu undir, fara síhrörnandi,
— en burgeisar Breiðfylkingar-
innar byggja sér því fegri
,,villur“ á meðan fyrir ,,tapið“
á útgerðinni.
Ekkert lýðskrum getur til
lengdar blekt alþýðuna um
hið sanna innihald Breiðfylking
arstefnunnar og ekkert ofbeldi
eða ofsóknir munu heldur
hindra sigur hennar yfir aftur-
haldinu.
Þar sem skólarnir eru
öllum opnir
Inn í miðri Mið-Asíu, þar sem enginn háskóli var áður, og hirðingjar flökkuðu um, rísa nú upp menn-
ingarsetur þessara frjálsu þjóða oj tengja saman veruleika sósíalismans og æfafornar arfleifðir þess-
ara landa. — Myndin er af háskólaborginni í Alma-Ata eins og hún á að verða. Byggingin er hafin,
Þegar skólunum nú er að
ljúka þetta skólaárið, þegar
hundruð nemenda ekki vita
hvað þeir eiga til bragðs að
taka til að g', eta haldið áfram
námi, þegar aðrir, sem þrá að
læra, sjá dyrnar í skólana lok-
ast fýrir sér sökum fátæktar
þeirra sjálfra og fyrirskipana
stjórnarvaldanna, — þá verður
vafalaust mörgum á, að hugsa
til þeirra komandi tíma, þtgar
skólarnir standa al'ri alþýðu-
æsku opnir. — og að hugsa þá
til þess lands, þar sem þessi
framtíðardraumur íuenntaþyrstr
ai æsku þegar hefur rætzt, til
lands sósíalismans, Sovétríkj-
anua.
I Rússlandi keisaranna þóttl
það frekja og fífldirfska, ef
böm alþýðunnar vildu nema í
gagnfræða- eða menntaskólum.
f sérstökum'reglugerðum var,
börnum vinnúkvenna bönnuð
innganga í menntaskób. Það
þótti alveg sérstök sönnun fyrir
byltingarkenndu hugarfari, ef
böndakonu dreymdi um það að
láta son sinn læra.
' í öllu • gamla Rússlandi voru
aðeins rúmir 8 milljónir nem-
enda á skólum og þar af tæp
rnilljón í igagnfræða- og mennta;
skólum. Og af þessari milljón,
sem lærði í menntaskólunum,
fór aðeins hverfandi lítill part-
ur á háskólana.
í Sovétríkjunum er skóia-
skyldan í barnaskólunum nú
þegar fyrir löngu komin á og
nú er svo komið, að í gagn-
fræða- og menntaskólainum eru
33 milljónir unglinga. Þessir
„milliskólar“ (gagnfræða- og-
menntaskólar) eru sumir 7 ára
og aðrir 10 ára skólar og reikn-
ast aðeins hinir síðarnefndu
fullkomnir. Áætlunin er, að
1942. í lok þriðju 5 ára áætl-
unarinnar, verði skótaskyldan í
10 ára milliskólunum komin til
framkvæmda í bæjunum, en í
7 ára milliskólunum í sveitun-
um, og yrðu þá 40 milljónir
nemenda í iþessum sknlum. Og
auðvitað eru allir þessir skól-
ar algerlega ókcypis fyrir nem-
endurna.
Svo að samanburður sé tek-
imi skal þess getið,; að í Lond-
on jókst tala nemenda í æðri
skólum á 40 árum úr 10.500
upp í 34 þúsund. En í Lenin-
grad voru 1924 297 skólar með
407 þús. nemendum. Og( í Sov-
ét-Kasakstan, þar sem áður var
menningarleysi keisaranýlendn-
anna' í lAsíu, óx tala skólanem-
enda alls frá 1933 til 1937 úr
560 þús. upp í 1 milljón. Þar
10-faldaðíst tala nemendanna í
gagnfræða- og menntaskólun-
um. Þaunig rís menntunarald-
an í öllum þjóðlöndum. —
Kasakstan er engin undantekn-
ing.
Og þegar menntaskólunum
lýkur, taka háskólarnir við. —
Spyrji menn syni eða dætur
verkamanna eða samyrkju-
bænda hvað þau ætli að gera
þegar skólanum sé lokið, þá
svara þau: Auðvitað að halda
áfram námi.
Námsmöguleikarnir eru líka
nógir. Fyrir byltingiuia voru
91 háskóli í Rússlandi. Nú eru
í Sovétríkjunum 700 háskóiar.
og 2572 verkfræðiskólar. Fyrir
stríð voru 124 þús. stúdentar
í Rússiandi. og þar af aðeins
2<>/o böm verkamanna og bænda
Nú eru 600 þús. stúdentar á
háskólunum og 711 þús. á
verkfræðiskólunum, Og- há-
skólar Sovétríkjanna eru dreifð-
ir um öll þjóðlöndin, hver þjóð
hefur nú sína háskóla, þar sem
kennslari fer fram á tungu
hennar sjálfrar og tengd við,
menningararf hennar. Áður var
var þessum þjóðum bannað að
gefa nokkuð út á þjóðtungu
sinni og háskóla áttu þær enga.
T. d. v.ar enginn háskó’íi í,Mið-
Asíu, þar sem nú rís upp
háskólaborgin fagra í Alma-
Ata, sem hér birtist á mynd —
og er hún þó aðeins ein af
mörgum. ;
I háskólum Sovétríkjanna er
ekki aðeins ókeypis kennsla,
heldur fá og flestallir stúdent-
ar námsstyrk, nú sem stendur
t. d. 89<>/o af þeim. Þeir geta
því stundað námið án þess að
verða foreldrum sínum til byrði
og án þess að steypa sér í
óbotnandi skuldir.
Og ekki þurfa þessir stúdent-
ar að kvíða atvinnuleysinu þeg-
ar úr háskólanum kemur. Alls-
staðar bíður blómgandi at-
vinnulíf sósíalismans eftir að
veita kröftum beirra og þekk-
ingu viðfangsefni við þeirra
hæfi áð gfíma við.
—o—
Þanuig er viðhorfið í þjóð-
félagi sósíalismans, þar sem
menningin er að verða alþjóð-
areign og menntavegurinn
stendur öllum opinn.
En hér á Iandi, sem hefur
verið stolt af alþýðumenningu
sinni, fer alþýðumenntuninni
aftnr og æðri skólunum er
meir og méir lokað fyrir börn-
um alþýðunnar, með aftur-
haldssömum fyrirskipunum yf-
irvaldanna og vaxandi fátækt
og erfiðleikum alþýðu, sem
koma jafnvel einna þyngst nið-
itr á uppvaxandi kynslóðinni/
Hraðferðir B. S. A.
Alla daga netr«a mánudaga um Akranes og Borgar-
nes. — M.s. Laxfoss annast sjóleíðína. Afgreíðsluna
í Reykjavík Bífreíðastöð íslands, símí 1540.
Bffreiðasföð Akureyrar-
Hnaið bifreiðastðð
Nagnúsar Gnnnianossonar
Akranesí — Sittií 31
Áasflunarferðír Akranes — Borgarnes.
Útbreiðid Þjóðviljann
Verkamannabrcf:
Krafa ísleszkn æsknnn^r er skól-
ar sem hnnfærgreiöan aðgang að,
en ekkí kírkjuf, sem sfanda auðar
mesfan hlufa ársíns
Alltaf öðru hvoru eru útvarp
og blöð að minnast á nauðsyn,
þjóðarinnar á nýjum kirkjum.
Þar á meðal að leitazt við að
benda á þörf Reykj-avíkur á
nýrri dómkirkju.
Mér -er ekki vel kunnugt um
kirkjurækni hér í jReykjavík, en
óhætt mun þó að fullyrða, að
t-eljandi séu þau tilfelli, sem fólk
þarf ,að hverfa frá kirkjudyrum
vegna þess að guðshúsið rúmi
það ekki. Enda virðist slíkt ó-
þarfi þar eð margir þeirra er
þarfnast svo mjög þeirrar and-
1-egu fæðu er prestar láta þeim
í té, geta meðtekið hana á hverjj
um sunnudegi gegnum útvarp-
ið, þar sem reiknað er með að
sú andlega næring sé í orðinu
fólgin, en ekk'i í ásjónu prests-
ins. En fyrir aðra og fyrir þær
athafnir sem fólki finnst sérstak
lega nauðsynlegt að fram-
kvæma: í jkirkju, duga áreiðan-
iega þær sem fyrir eru.
Sama er að segja um sveitir.
Þær eru víst teljandi sveitirnar
sem ekki eiga kirkju sem rúmar
það af söfnuðinum s-erti á annað
borð sækir kirkju, þá sjaldan
messað er.
Þetta nægir til að sýna, að
það eru sízt nýjar kirkjur sem
okkur vanhagar um. En okkur
vanbagar um aimað, s-em æskan
krefst að verði látið ganga fyrir
nýjum kirkjubyggingum — það
eru skólar — skólar sem hún
hefur greiðan aðgang að, en
ekki eru lokaðir fyrir henni með
uemendatakmörkunum eða sví-
virðilegum pólitískum ofsókn-
um. Árlega verða alþýðuskól-
amir að neita fjölda umsækj-
enda um skólavist vegria pláss-
leysis. Sama sagan endurtekur
sig við menntaskólana. í þess^
ari torvelduii æskurmar til j
menntunar á íhaldið sterkastan
þáttinn. Það hefur troðið allar
kröfur alþýðuæskunnar um tær '
jafnt í þessu sem öðru. Það
eru ekki mörg ár síðan alþingi
samþykkti fjárveitingu til bygg-
ingar gagnfræðaskóla hér í
Reykjavík. En þegar til bæjar-
ins kom að leggja fé á móti
var það bæjarstjóruaríhaldið
sem neitaði. Skótahúsið er ó-
byggt enn. Skólinn hefur órð-
ið að vísa mörgum umsækjend-
um frá, vegna oflítilla húsa-
kynna. Þetta .sama íhald, serri
neitaði að veita fé til gagnfræða-
skólabyggingarinnar, verður frá
leitt á móti því að leggja fram
fé úr bæjarsjóði, til dómkirkju-
byggingar, , ef til þess kæmi.
Þáttur þess er auðskiUnn. Það
veit s.em er„ að því lengur sem
því tekst að halda alþýðunni
reikandi. í þoku vanþekkingar-
innar, því lengur hefur það áð-
stæður til þess að blekkja haná
rrieð sínum fölsku fjöðrum og i
láta presta sína hrópa „sælir (
eru þeir sém ekki sjá en trúa
þó“.
En það er víðar en í æðri
skólunum sem ástand mennta-
málanna er óviðunanlegt. Fyrir
komulag barnakennslu í >mörg-
um sveitum landsins er óforsvar
anleg. Fjöldi þeirra á ekkert
skólahús. Kennslan verður því.
æði víða að fara frarrf í rfúmlitl-j
um og loftslæmum baðstofum,
s-em gera það að verkum að
börnin verða sljó, máttlaus og
löt við námið, og getut' í Smörg_;
um tilfellum verið stórhættulegt
fyrir heilsu þeirra. Þar ofan á
bætist svo sífelldur umgángur
heimilisfólksins, arg og ólæti
smábarna. Og innan um þetta
allt er s vo skólabörnunum æt!-
að að nema fög sín. En sem
von er geta börnin í slíkum
kennslustofum kvorki haft hálf
not af tilsögn kennara, né not-
ið sín við lestur námsgreina.
Það er ekki svo að skilja, að
ekki hafi verið bent á þettia ó-
fremdarástand bæði af mönnum
innan hlutaðeigiandi sveita og
í ritum. Svarið er ávallt þáð
sama hjá ráðaimönnum uin-
ræddra sveita, að engir pen-
ingar séu til að leggjía í slíkan
kostnað sem að byggja skóla-
hús. Hvernig í ósköpunum
stendur á því að hinar sömu
sveitir hafa efni á að láta dýrt
hús standa autt tólf mánuði á
ári hverju. Það hefur einnig
verið bent á að kirkjujr í sveit-
um mætti auðveldlega nota fyr-
ir skólahús, án þess að það
kæmi neitt í bága við hið til-
ætláða starf þeirra. En yfir-
menn kirkjunnar kjósa helduiK
að fóriia heilsu og námsmögu-
Ieikum bamanna en að leyfa
slíka óhæfu að kirkjan veiti
hjálp til að ala upp hraustan og
menntaðan æskulýð. íslenzka;
æskan mótmælir því harðlega
að reistar verði nýjar kirkjur á
meðan núverandi ástand ríkii*
í skólamálunum.
Hún (k refst þess að meira
kapp verði lagt á að byggja
skóla og ala upp hrausta og<
menntaða alþýðu, en láta stór-
fé liggja í skrauthýsum, sem
örsjaldan er notuð.
Æskan, í landinu mun ábyggi
lega muna íhaldinu að það hef
ur reynt eftir beztu getu að
slæða hana inn í myrkurhjúp
fávizkumiur. Hún mun líka í
framtíðinni muna eftir mannin-
um, sem mestan dugnað sýndi
ás ínum tíma við að fletta þeimt
hjúpi af. — Manninum, sem
svo altt í einu stoppaðj,, í bar-í
áttunni fyrir alþýðuna eins og
útgengið sigur\'erk! í þlukku, ogl
datt þiá í jhug. að rétt væri að
útiloka þann hluta æskunnar
frá skólunum, sem heföu hugs-
anir er kæmu í bága við hans
núverandi kyrstöðupólitík. Já,
— hún mun ábyggitega muna
eftir mönnunum sem hún reikn
aði með að væri sér trúir, en
sést nú sænga með íhaldinu.
Elríkur
SÓSÍALISTAFÉL. RVIKUR.
SKRIFSTOFA félagsíns
er í Hafnarsfraefí 21
Sími 4824.
Opin alla virka daga frá
kl. 2—7 e. h.
Félagsmenn eru áminntir um að
koma á skrifstofuna og greiða
gjöld sln.
Þeir félagsmenn, sem ekki hafa
fengið skírteini geta vitjað
þeirra á skrifstofuna.
STJÓRNIN.
*