Þjóðviljinn - 12.08.1939, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1936
ÞJÓ»VILJINN
toyiuiiiii
trtgef andi:
Samelnlngarflokknr . alþýQn
—- Sósíalistafloklnirinn —
Bitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartaraon.
Sitstjórnarskrifstofor: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðsln- og anglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Áskriftargjald á mánnOi: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar & landinu
kr. 1,75. I lausasolu 10 aura
eintakið.
‘/ikingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Tvö sjónarmíd
. Það er dálitið athyglisvert, að
á sama (ima og Alþýðublaðið birtir
hverja níðgreininá á fætur annari
um Sovétrikin og þá einkutn ut-
anrikjspólitik þeirra, skuli eftirfarr
andj ummæli vera birt í aðalblaði
sæuskra sósialdemókrata, „Sosial-
flemakruten", . ..
: Greinin birtist 26. júli, þegar ekki J
yar annað sýnna, en að Chamberlain j
- iain-&tjómin væri að .fullu að bug- ,
ast fy'rir kröfum Japana.
Ummæli „Sosíaldempkraten" eru
á þessa leið: ,jBnezk-japönsku samn-
, ^ngamir í Kína eru árás á Kína og
baráttu Sjang Kai Sjeks gegn fas-
istískum árásarmönnum". — — —
„Nýr Asíu-Mlinchen-sáttmáli er gerð
ur, og ekki aðeins England, heldur
einnig öll Evrópa hefur beðið hinn
, jpesta álitshjnekki. En svo steik er
frelsisþrá kinversku þjóðarinnar, að
svik Englands við málstað hennar
geta ekki fært Japönum sigur.
England hjálpar Japönum nú á
sama hátt og City hjálpaði fasíst-
um Spánar til sigurs yfir spanska
lýðveidinu. Cliamberlain er æfinlega ,
reiðubúinn að hjálpa afturhaldi
. fasismans með hlutleysi (Abessinia,
Spánn, Austurriki og Albanía) eða
með beinni stoð (för Runcimans
til Tékkóslóvakiu og Chamberlains
til Miinchen)".
Blaðið lýkur máli sínuSneð þess-
um athyglisverðu orðum: „Nú á
K1na aðeins eftir aðstoð Sovétríkj-
anna, sem æfinlega hefur verið
-’órum meiri ea hjólp Englands".
Svona skrifa sósíaldemókratar í
Svlþjóð um utanrikismálastefnu Sov
étrikjanna. Á sama tima ritar' Al-
þýðublaðið um utanríkismálastefnu
þeirra sem óbeinan ef ekki hein-
an stuðning við yfírgangspólitík fas-
istarikjanna. Og um sömu mundir
var Chamberlain forsætisráðherra
Breta sungið lof sem hinum „sterka
manni" frá samningaborðirúi í Míln-
chen.
Það breytir engu um niðurstöð-
ur hins sænska sósíaldemókrata-
biaðs, þó að brezka stjómin kunni
nú eftjr á að heykjast á samningun-
um við Japani, og þó að Banda-
rikin hafi síðan stigið það mikil-
væga spor, að segja upp viðskipta-
samningum sfnum við þá.
Alþbi. hefur að undanfömu ver-
ið frakkast í því, að styðja málstað
fasismans og afturlialdsins, en hitt
er aðeins að vonum, að það reyni
að klína þeim verknaði á aðra.
Fyrir nokkru siðan skýrði Þjóð-
viljinn nokkuð frá bamaheimihun
félagsins Sumargjöf. 1 fyrradag
gafst mér kærkomið tækifæri til
þess að kjmna mér barnaheimili
Vorboðans að Flúðum i Hreppum
og að Brautarholti á Skeiðum.
Stjórn Vorboðans bauð sem sé
nokkrum bæjarfulltrúum og blaða-
mönnum austur þangað. Saga Vor-
boðans er í sem fæstum orðum
þannig:
Fyrir.5 árum byrjaði Alþjóðasam-
hjálp verkalýðsins, A.S.V., á að
starfrækja sumarheimili fyrir börn
austur á Brautarholti. Smátt var
bj'rjað. 24 börn fengu þarna þriggja
vikna dvöl. . öll vinna við
dvöl þessara barna var framkvæmd
af sjálfboðaliðum. Litill hópur
manna vann að þessu með þraut-
seigum áhuga undir forystu Katrin-
ar Pálsdóttur, en fáir sýndu þessari
lofsverðu tilraun skilnmg. Ánnað
og þriðja árið var starfað á lík-
,an hátt, en starfið færðist í auk- 1
ítna, og þfiðja sumariö fengu um
70 böm mánaðardvöl á heimiliun
Vortooðans'. • <
Fyrir tveugur árum síðan sneri
A.S.V. sér til Verkakventutfélagsúls
Framsókhar og Þvottakvennafélags-
ins Freyju, og fór þess á ,leit, að
þessi félög tækju þátt í störfum
Vorboðans. Bæði félögin brugðust
vel við. Nú er Vorboðanum þannig
stjómað, að hvert þessara þriggja
félaga kýs 5 konur í stjórn hans.
Þessar 15 konur kjósa siðan 5
kvenna framkvævndastjóm. Hana
skipa nú: Katrin Pálsdóttir, form.,
Jóhanna Egilsdóttir, Þuríður Frið-
riksdóttir, Gislína Magnúsdóttir og
Petra Pétursdóttir. Ríki og bær hafa
styikt starfsemina 2 siðustu árin,
fj'rra árið með 1000 kr. hvor aðili,
en hið siðara með 1500 kr. Síðastl.
sumar dvöldu 69 börn á heimili
Vorboðans í Brautarholti í 5. vikur
og 7 í 10 vik’ur- í sumar eru heim-
I ilin tvö, á þeim dvelja um 70 böm
, og, gert er ráð fyrir, að dvalartím-
j irm verði 7—8 vikur. Það eru þrjú
félög hins íslenzka verkalýðs, sem
standa að þessu stórmerkilega
starfi, með því hafa þau gefið öðr-
um verklýðsfélögum gott fordæmi,
! enda er þess full þörf, því það er
sannast máia, að flest eru þau furðu
j lát um ýms þau mál, sem verka-
lýðinn varðar mestu. En nú sknhim
við snúa okkur að austurferðinni.
Ad Flúdum,
Hrepparnir eru fögur sveit, ein
af allra fallegustu sveitum landsins.
En jafnvel í fögrum sveitum má
finna ljóta blettL Einn slíkur blett-
ur er gilskora skammt frá Gröf í
Hrunamannahreppi. Þar byggðu
j Hreppamenn heimavistarskóla, og
heitir staðurinn Flúðir. En svo gætt
sé allrar sanngimi við Hreppamenn
er bezt að geta þess að gilskora
þessi er „heitur staður".
Skólahúsið er byggt yfir sjóðandi
heitum hver, hann hitar húsið og í
honum sjóða Flúðamenn mat sinn.
Þá er heldur ekki rétt að gleyma
þÞvi, að ailmikið hefur verið unnið
að þvi að prýða umhverfi skólans,
með ræktun túns og trjágarða. En
óneitanlega iiefði það verið skemmti
tegra, að byggja menntasetur uppi
á gilbanninum, þar er fagurt og
þangað væri auðvelt að leiða heita
vatnið.
Ekki meira um þeita, en gott væri
að þær sveitir, sem eftir eíga að
byggja sér vandaða heimavistar-
skóla gættu þess að velja þeim
fagra staði.
En hvað sem öllu þessu liður,
þá skilaði bíll ,sem hann Steindór
lánaði Vorboðanum, án alls endur-
gjalds, okkur að Flúðum kl. rúm-
lega 2. Þar var eins og við var bú-
izt, hópur af brosandi bömum, sem
beið okkar á hlaðinu. En það var
ekki mikill timi til að kynnast þeim
að sinni. Fyrst var að þyggja góð-
gerðir, þær hafa ekki gleymt ís-
lenzku gestrisninni Vorboðakonum-
ar. Sem sagt gestirnir voru tafar
laust leiddir að velbúnu miðdegis-
verðarborði. Þegar þangað var kom
ið, stóð frú Jóhanna Egilsdóttir, for-
maður Verkakvennafélagsins Fram-
sókn upp og bauð gestina velkomna
með stuttri ræðu. Hún rakti sögu
Vorboðans í fáum dráttum, og
skýrði frá þvi að orðið hefði að
synja álika mörgum bömum um
sumardvöl á heimilum hans, eins
ög þeim, sem hægt var að veíta
viðtöku. Kvaðst hún ekki efast um
að mörg þeirra barna, sem ekki
gátu fengið pláss hefðu haft eins
mikla þörf fyrir sumardvöl í tsveit
eins og þau, sem tekin voru. Að
lokum gat hún þess, að sér þætti
vænt um, ef gestir þeir, sem hér
væru mættir fengju tækifæri til
að kynnast heimilum þeim, sem
börnin koma frá.
Stefán Jónsson kennar’i, sem er
húsbóndi á heimilinu, flutti ræöú
undir borðrun, og skýrði frá dag-
legu iífi á Flúðum. Hann mæltí
meðal annars eitthvað á þessa leið:
Ég vil láta allt ganga hér sinn
eðlilega gang, sem mest af
sjálfu sér. Ég hef sett heimilinu
fáar, einfaldar reglur, en þeim er
framfj'lgt. Ég er með bömunum i
leikjum þeirra og störfum. Ég hef
fundið allmikið til þess, að börnin
eru ekki hugkvæjm; í leikjum sínum.
og þeim veitist erfitt að stefna að
ákveðnu njark' nreð þeim. Þetta
finnst mér einkenna Reykjavikur-
börn almennt. Helzt vilja þau vinna
að því að leggja vegi og keyra bila,
og ákaflega þykir þeim gaman að
keyra útaf, láta lögregluna koma á
vettvang og, taka bílstjórann fast-
an. Þegar við erum inni,
höldum við okkur í leikfimishús-
inu, við söng og hringdansa, og á
kvöldin eftir matinn, les ég eða
segi sögur. Elzfru börnin hjálpa of-
urlítið til með húsverkin og stöku
sinnum förum við til nágrannanna
og hjálpum þelm til við heyvinnuna.
Þegar staðið er upp frá borðum
sýnir Stefán húsið hátt og lágt
Mörgu er þar sæmilega fyrirkomið
og umgengni virðist vera ágæt, en
húsið er þó ver til reika en skóla-
hús á að vera.Rifnir gólfdúkar óg
veggfóður sjást allvíða. Vorboða-
konurnar upplýsa, að þær borgi 200
kr. á mánuði í húsaleigu. Manni
verður á að hugsa: Húsið var, eins
og önnur skólahús, byggt með all-
• verulegum rikisstyrk. Væri það
ekki sanngjarnt að ljá slik hús til
þjóðnytjastarfa, eins og þeirra, sem
hér eru framkvæmd, án þess að
gjald kæmi fyrir, annað en það að
bætt væri óumflýjanlegt slit?
Nú er gengið út í leikfimihúsið.
Þar eru börnin 32 að tölu, þau eru
á aldrinum 8—11 ára.Þau syngja og
dansa hringdans. Allt útlit þeirra og
framkoma ber vott um að þeim
liður vei. Eftir litla stund eru þau
komin í borðstofu, þau drekka
mjólk og kakó og borða brau^.
Hveri skyldi trúa því að í borðstof-
unni er hljótt. Við og við rétta
bömin upp hendina, á augabragði
staðnæmist þjónustustúlka hjá
hinni uppréttu hönd og bætir í boll
ann. Lystin sýnist ver/i í bezta lagi,
— , Það er nú kannske ekki vel
gert, segir Stefán, en ég hef siett
þá reglu, að á meðan bórðað er
verða allir að þegja.
Ef til vill má deila um þessa
reglu, en víst er um það að þarna
fá börnin tækifæri tíl sjálfsögunar.
Viö kveðjum Flúðir og þökkum
öllum á heimilinu, börnum og full-
orðnum fyrir mjög góðar viðtökur.
Að Braufarholfí,
Það er ekki eins fallegt á Skeið-
unum eins og í Hreppum. En Skeiða
menn hafa valið heimavistarskóla
arholtí í Húsatóftalandi.
Skólahúsið og samkomuhúsið, er
þar hefur verið reizt, er líka mjög
myndarlegt, hvorttveggja í allra
fremstu röð þess, sem þekkist í
íslenzkum sveitum. Þó er sá ljóður
á að þarna er erött um vatnsból.
Að Brautarholti er staðnæmSt í
bakaleið, því þar er annað sumar-
heimili frá Vorboðanum. Bamahóp
urinn kemur á mótí okkur út að
bilnum, 37 böm, á aldrinum .5—8
ára, fram úr skarandi sælleg og
glaðleg; og nú er tekið til óspiltra
máianna að sýna okkur heimilið
I hátt og lágt Það má lýsa þessu
heimili með fáum orðum — það er
prýðilegt. —
Þegar þessari skoðun er lokið
er sezt að kaföborðum. Frú Þur-
íður Friðriksdóttir, formaður Þvotta
kvennafélagsins Freyja, flytuir
stutta ræðu.
Hún minnist þess brautryðjenda-
starfs, sem A. S. V. vann með því
að hefja starfsemi Vorboðans. Hún
telur að það haö vakið imdrun henn
ar, hve mikið verk þetta félag var
búið að vinna, þegar það fyrir
tveimur ámm snéri sér til Verka-
kvemiafélagsins Framsókn og
Þvottakvennafélagsins Freyju og
fór fram á samstarf við þau. Skiln
ingur og viðurkenning á þessu
starfi hefur farið sí vaxandi. Bær
og ríki styrkir það nú, og fjöldi
einstaklinga rétta því hjálparhönd.
Ég bið sumarblæinn að færa öll-
um þessum vinum Vorboðans þakkir
okkar, mælti Þuriður. Þó við blaða-
mennimir teljum okkur nú ekki
eiga mikið skylt við vindinn, sem
enginn veit hvaðan kemur eða hvert
hann fer, þá vil ég ganga í lið
með sumarblænum og skila þakk-
læti Þuriðar öl lesenda Þjóðvilj-
ans, þeirra, sem geta tekið það til
sín. En beztu þakkimar geta þeir
lesið í augum barnanna, ef þeir
koma að Flúðurn og Brautarholti.
Bæjarfulitrúamir Guðrún Jónas-
son, Guðrún Guðlaugsdóttír og
Bjöm Bjamason sögðu nokkur orð
að ræðu Þuriðar lókinni. Luku þau
börnin
öll verðskulduðu lofsorði á starf-
semi Vorboðans, og má vænta þess,
að þau verði öflugir talsmenn hans
innan bæjarst jómarinnar.
Að kaffidrykkju lokinni var geng-
ið út i leikfimissalinn. Þar var
Þorgerður Jónsdóttir kennslukona,
húsfreyjan á heimilinu, með öll sin
böm, þau sungu sér og gestunum
til ánægju. Siðan er gengið til bii-
amia og heimilfcfólkið fylgdist með.
Bömin ráða sér ekki fyrir kætí,
þau una sér auðsjáanlega við leik
iog störf i Brautarholti. Mamma og
pabbi geta verið viss um að þeitn
líður1 vel.
Á heímleíðínní,
Þið ættuð að kynna ykkur heini-
ilin, sem börnin koma frá, sagði
frú Jóhanna Egilsdóttir. Þessi orð
komu aftur og aftur í huga minn á
heimleiðinni. — Böm eru ekki hug-
kvæm, þó erti þau vel geön, sagðí
Stefán Jónsson. Ég get ekki verið
Stefáni samdóma um það, að hug'-
kvæmdaleysi sé einkenni Reykja-
víkurbarna almennt, sízt þeirra, semi
pru vel geön. Ég þykist þvert á
móti hafa orðíð var mikillar hug-
kvæmni í leikjum og störfum
Reykvískra barna og unglinga.
Ætli maður fái ekki skýringuna
hugkvæmdaleysinu, ef maður fer að
ráðum Jóhönnu og kynnir sér heim-
ili bamanna. Það mættí byrja á
þvi að ganga um Hverfisgötu, Lind_
argötu, Njálsgötu, Grettisgötu o. s„
frv. og reyna að telja íbúðarglugg-
ana, sem eru fyrir neðan götubrún
að mestu eða öllu leyti.
Leiðin liggur áreiðaniega niður
í margar þessar íbúðir ,ef kynn-
ast á heimilum bamánnzt, senv mi
teru í Brautarholti og FÍúðum. Er
hugsanlegt að ala app hugkvæma
aisku í þessum hofum? í þessum
holum dvelja börnin 10 mánuði árs-
ins, en fyrir atbeina verklýðssam-
takanna fá þau að búa tvo mánuði
vrð skiiyrði, sem bömum eru bjóð-
andi. Aðeins tvo mánuði við sæmi-
leg Iifsskilyrði, hina 10 við ósæmi-
leg skilyiði. Er það of djúpt tekið
í árinni, að segja, að þjóðfélag, sem
þannig býr að sinni eigin framtíð
bömunum, fremji glæp, sem ekki
verður fyrirgeönn, heldur kemur
jniður á niðjunum) í þriðja og fjórða
lið? Reykjavík býr illa að börnum
sinum, hörmulega illa, hin vjLrðing-
arverðu störf Sumargjafar, verk-
lýðsfélaganna og Mæðlrastyrksnefnd
ar, fyrir börnin, ná svo skammt,.
þrátt fyrir gífurlega fórnfýsi og
þrauiseigt starf, að bamaheimili
þessi eru eins og gróðursælir óasar
í eyðimörk hirðuleysisins. Það er
gleði að dvelja um stund á óasa,
þó minnir hann alltaf á eyðimörk-
ina. Hvaðan koma þessi hugkvæmda
lausu böm? Væri það ekki verk-
eflni fyrir blaðamenn og bæjarfull-
trúa að velta þessari spurningu fj'r-
ir sér í fullri alvöru? Væri það
ekki verkefni Vorboðans að fara
með þetta fóik í heimsókn á heim-
ili þessara barna? Ætli það gæti
ekki orðið tíl þess, að flýta fyrir
því, að breyta eyðimörkinni í gróðr
nreælar grundir? Ætli það gætí
ekki orðið tíl þess, að Reykjavík
breyttist von bráðar í borg fram-
tíðarinnar — borg barnanna?
S. A. S.