Þjóðviljinn - 12.10.1939, Síða 2

Finimtudagurinn 12. október 10.19.
ÞJÓÐVILJINN
þjðovnuiNN
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn.
Ritst jórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritst jómarskrifstoíur: Aust-
urstræti 12 (1. hæð). Símar
5276 og 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr,
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. í lausasölu 10
aura eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Simi 2864.
Verkalýður Is~
lands bíður ekkí
um náðarbrauð,
en hann heimfar
slnn rcít
Þegar borgarablöðin ræða
vandamál atvinnuleysisins og fá-
tækraframfærisins, þá leynir sér
aldrei það álit á verkalýðnum, sem
á bak við býr: borgurunum finnst
verkalýðurinn vera ómagar á sér,
sem svo erfitt verði að framfæra,
að óþolandi sé, og því verði eitt-
hvað að gera: t. d. flytja atvinnu-
laysingjana upp í sveit!
Burgeisunum finnst það ógur-
legt að skattar og útsvör á þeim
skuli hækka vegna neyðarástands-
ins í þjóðfélaginu. Þeir hugsa auð-
vitað ekki svo langt að þeir sjái
hvaðan tekjur þeirra koma, sem
þeir borga skattana af. Og því sið-
ur hugsa þeir um, hverjum at-
vinnuleysið er að kenna, að það
eru þeir sjálfir, sem með yfirráð-
um sínum í þjóðfélaginu valda
því að atvinnuleysið er til og að
verkalýðurinn þjáist af þvi og
millistéttirnar liða undir því,
Verkalýður Islands veit að það
er hann, sem framleiðir þann auð,
sem skapaður er á íslandi. Verka-
Is’ðurinn veit að án hans vinnu
verður engin vara flutt til eða frá
J. ■ ssu landi, enginn fiskur dreginn
úr sjó, enginn iðnaður rekinn, eng
in hús reist.
Miklum hluta islenzka verka-
lýðsins er og þegar ljóst, að ef
bann yrði og væri búinn að skapa
þjóðfélag sósíalismans, þá væri
ekkert atvinnuleysi til.
Atvinnuleysið fátæktin og neyð
in — það eru fylgjur auðvalds-
skipulagsins, afleiðingar þess þjóð
félags. sem gerir muninn á auð og
örbirgð hróplegri en nokkurntíma
fyn, en hræsnar svo samtímis
-neð því, að eitt eigi yfir alla að
ganga.
Þegar verkalýðurinn heimtar at-
vinnu og kaup fyrir vinnu sína,
sem nægi honum til sómasamlegs
lifs, — þá er hann ekki að biðja
iiuðmannastéttina um neitt náðar-
brauð. Það er auðmannastéttin
sem lifir af brauðinu, sem verka-
manninn vantar á borð sitt, — en
ekki verkamaðurinn, sem lifir á
molunum, sem hrynja af borði alls
næktanna, Verkamaðurinn er að-
eins að heimta sinn rétt, réttinn
til vinnu og réttinn til sómasam-
legs lífs. Og segist auðmannastétt
in cg valdhafar hennar ekki ver?,
færir um að láta verkamanninn fá
þennan rétt, þá er sannarlega timi
kominn fyrir úrræðalausa klíku
gjaldþrota auðvalds að hröklast
frá völdum, að gefast hreinskiln-
•>
X ----------------------------
I
BÆKDB
Tvær góðar barnabækur.
Helgí Hálfdánarson: Ferdalangar. Æfíntýri handa
börnum og unglíngum. Bókaútgáfa Heímshrínglu.
Reybjavík 1939. — Sigurður Thorlacíus: Sumar-
dagar. Útgefandí: Ísafoldarprentsmíðja h.f. Rvik. 1939'
Samning bamabóka er sízt vanda-
minna verk en ýms önnur bók-
menntaiðja, enda hafa margir góð-
ir rithöfundar beitt snilli og eytt
tíma til þeirra hluta. Og barnabók-
mentir eiga stóran og þakklátan
lesendahóp, enda eru þær venjulpga
allmikill þáttur í því bókaflóði, sem
haustmánuðimir bera með sér. Mik-
ið af því er nauðalélegt ævintýra-
rusl, þýtt beint eftir bókum, sem
sízt eru miðaðar við unga lesendur
á Islandi, og má merkilegt heita
að bókaútgefendur skuli ekki frem-
ur notfæra sér þau auðæfi, er liggja
i íslenzkum þjóðsögum og ævintýr-
um gefa þau út með nýjum fall-
egum myndum og góðum frágangi,
sennilega er það kostnaðar-
hliðin, sem hræðir.
Frumsamdar bækur íslenzkar eru
flestar ævintýri eða sögur um börn
og barnaleiki og hafa á seinni tím
um bækur Sigurbjörns Sveinssonar
náð mestum vinsældum og útbreiðslu
og haft áhrif á yngri höfunda, er
nú feta í fótspor lians. Bækur Hall-
gríms Jónssonar, Ólafs Jóh. Sigurðs
sonar og barnakvæði Jóhannesar úr
Kötlum þekkjast víða um land. Fjöl
margir höfundar aðrir hafa samið
barnabækur með mismunandi á-
rangri.
Þær tvær bækur, sem hér skulu
gerðar að umtalsefni eru báðar ó-
venjulegar. Ferðalangar Helga Hálf-
dánarsonar er frumleg barnabók að
efni, þetta eru „ævintýri“ og öllum
þorra af atriðum þeim, sem venju-
lega gefa ævintýrum lit og líf er
þar að fjnna: Töframann með töfra
staf, verndarteikn, börn gerð agnar-
lítil með fjölkynngi til þess að þau
geti fylgt töframanninum um heim
ævintýranna og margt fleira. En
heimur ævintýranna er hér nýstár
legur og fróðlegur. Töframaðurinn
hejtir nefnilega Kemius, og er per-
sónugerfingur efnafræðinnar, börn-
in tvö, sem eru aðalsöguhetjurnar,
fara með honum út í igriminn, skoða
þar tungl og sól og sjálfa vetrar-
brautina, og Kemíus skýrir fyrir
þeim í samtölum (sem auðvbað eru
í venjulegum barnastíl) undirstöðu-
atriðin i þekkingu manna nú á
tímum á þessum stóra heimi. Og
áfram er haldið, börnin skoða frum
eindir efnisins og fá svalað forvitni
sinni um allt er Fyrir augun ber.
þegar bókinni er lokið, hafa þau
fengið hugmynd um ótrúlega marg-
ar undirstöðustaðreyndir vísindanna
i stjörnufræði, efnafræði, eðlisfræði
og líffræði. Þau vita deili á mörg-
um fyrirbærum daglegs lífs, sem
ekki er hægt að skilja án þessarar
undirstöðuþekkin£ar, Nonni litli
náði í KemiutSi í upphafi vegna þes
islega upp, og leyfa verkalýðnum
sjálfum að skapa skynsamlegt fyr
irkomulag í atvinnulífi íslendinga.
að hann braut heilann um livað
loginn v;eri — og gegnum bókina
gengur eins og rauður þráður fyrir
heitið: þeir, sem leita þekkngar
öðlast hana.
Stálpuð börn geta áreiðanlega les
ið Ferðalanga sér til gamans og
gagns, og jafnvel margur fullorðinn,
seni í æsku fékk að læra kver og
Iriblíusögur, en engan snefil af und-
irstöðuatriðum náttúruvísindanna,
getur haft gagn af bókinni. Börn-
in, sem lesa Ferðalanga með athygli
mæta aftur kunningjunum þaðan,
þegar þau komasti í skóla og í stað
þess að fá fyrstu kynni af undir-
stöðuatriðum þekkingarinnar í
þurrum og leiðinleguin kennslubók-
um, eru þau þegar hugtöm og kunn
ug úr ævintýrum. Það er ekki ó-
fyrirsynju að skólaráð itarnaskól-
anna mælir með Ferðalöngum sem
lestrarefni í barnaskóium.
Ferðalangar eru skreyttir nokkr-
um myndum eftir höfundinn, af
Kemiusi, börnunum, kolakarlinum
og ýmsu því, er fyrir augun ber á
ferðalaginu.
Helgi Hálfdánarson á þakkir skil-
ið fyrir þessa bók. Telja tná vist
að hún beini hugum barnabókahöf-
unda inn á nýjar brautir, gefi þeim
i og þá ekki síður börnunum hug-
I mynd unt hve ævintýralegur heimur
yeruleikans er, að náttúruvísindin
eru ótæmandi brunnur fróðleiks og
skemmtunar fyrir unga og fullorðna,
fyrir hvern þann, sem leitar að
þekkingu.
Bók Sigurðar Thorlacius, hins
vinsæla skólastjóra Austurbæjar-
skólans í Reykjavík er svo ólík
Ferðalöngum að efni, að mörgum
kann í fýrstu aö virðast fjarstæða
að nefna þæ'r í sama otðinu. Er
hægt að hugsa sér meiri andstæður
en andrúmsloft rannsóknarstofunn-
j ar og íslenzk öræfi, skýringar Kemi
j usar á undirstöðum náttúruvísind-
1 anna og samtöl Forustu-Flekku og
Brúðu litlu?
Sumardagar er liezta saga, ótrúlega
viðburðarík og v:ða það vel sögð, að
smávægileg atriði í lífi gimbrar-
innar Brúðu og móður hennar, allt
frá því að lambið fæðisi!. í vorhret-
unum þar til það er komið á gjöf
um haustið, verða að skemmtilegum
söguköflum. öll náttúran lifir og
talar, dýrin, grösin, lækurinn. Og
það er ekkert heimskuhjal sem þeim
fer á milli, heldur margvíslegur
fróðleikur um dýrin, jurtirnar, nátt-
úrúfyrirbærin. Sameiginlegt með
Sumardögum og Ferðalöngum er
einmitt f/œoamli tilijangur. Sigurði
tekst enn betur en Helga að fela
fræðsluna í samfelldu söguformi,
enda er efnið betur til þess fallið.
Hér er fræðslan um ramíslenzkt efni
. og þaulræktaður íslenzkur orðaforði
I tiltækur. Mikið má vera ef bók
: sem þessi getur ekki orðið mörgu
, Reykjavíkurbarni opinberun, þau
börn, sem nú alast upp í höfuð-
SIGURÐIJR THORLACIUS
borginni hafa allt annað og fábreytt
ara samband við náttúruna, dýr og
jurtir og atvinnuvegi en sveita-
og þorpabörnin. Ekki fer hjá því
að þessi breyting á umhverfi geri
skilning barna og unglinga á ís-
lenzku þjóðlifi og atvinnubáttum
torveldari og einhæfari og hugsun
þeirra einstrengislegri. En Reykja-
víkurbarn, sem hefur heyrt Sumar-
Framnaid á 4. síðu
Innflntningnr á
nokkrum uöru-
tegnndnm.
Samkvæmt nýútkomnum skýrslum
Hagstofunnar er innflutningsverð-
mæti nokkurra þeirra virrutegunda
sem mest hefur verið flutt inn af
sem hér segir:
Eldsneyti og ljósmeti (kol og olía)
smurningsolíur kr. 5.484.000
Trjáviður og trjávörur, kork og;
korkvörur kr. 3.846.000
Jarðefni óunnin og litt unnin (salt,
sement o. fl.) kr. 2.863.000
Álnavara o. fl. kr. 2.003.000
Komvörur kr. 1.879.000
Vélar og áhöld kr. 1.858.000
Munir úr ýmsum málmum
kr. 1.857.000
Járn og stál kr. 1.614.000
Rafmagnsvélar og áhöld
kr. 1.585.000 *
Vagnar og flutningstæki
kr. 1.422.000
Innflutningur þessi er á tímabilinu
1. janúar til 31. ágúst.
Anna Guðmundsdótfír,
híúkrunairkcna.
í dag mætast vinir og kunningj-
ar Önnu Guðmundsdóttur, hjúkrun-
arkonu við gröf hennar. Sögu henn
ar og starfi er lokið og hún sjálf
horfin inn á svið minninganina, og
um það tjáir ekki að sakast, þó
starfsdagurinn yrði styttri en vonir
stóðu til.
Sá er þessar línur ritar kynntist
Önnu fyrst sem unglingsstúlku við
hjúkrunarnám hér í bænum. Við
fyrstu kynni skar hún sig úr hópi
jafnaldrn sinna hvað gáfur, fjöl-
hæfni og áhuga snerti. Hugur henn-
ar var á þeim árum reikandi í
eýrðarlausri leit að viðfangsefnum
og starfi. Hún orkti ljóð, sem hvorki
voru betri né verri en allur fjöld-
inn af öðrum ljóðúm unglinga, mál
aði laglegar myndir úr heimi ævin-
týranna og dagdrauma sinna og
var staöráðin i því að vinna mikla
sigra i framtiðinni.
Fáein ár líða, Anna lauk námi
sinu og helgaði hjúkrunarstarfsem-
inni og heimili sínu krafta sína
jöfnum höndum. Leit æskuáranna
að viðfangsefnum var lokið. Hún
hafði fundið sjálfa sig og gekk
örugg óg hiklaust til starfs með
sömu einlægni, sama áhuga og áð-
ur einkenndi leit hennar. Starfs-
dagurinn blasti við, þegar sú frétt
barst hingað til bæjarins i fyrra-
sumar, að hún hefði lagst fársjúk,
þar sem hún var i skemmtiför með
manni sínum um æskustöðvar hans.
Heilsan batnaði aftur um hrið og
vonir manna, um að hún næði fullri
heilsu glæddust, þar til andláts-
frétt hennar barst fyrir fáeinum
dögum.
Anna Guðmundsdóttir var gift
ANNA GUÐMUNDSDÖTTIR
Sigurði Magnússyni kennara og áltu
þau tvær kornungar dætur. Það
skarð, sem nú er fyrir skildi skilja
þeir einir, sem éinhverntíma' hafa
íttaðið í sporum eftirlifandi manns
hennar og dætra.
- H.
Samníngar Rússa
og Lítháen,
FRAMH. AF 1. SÍÐU.
. gr. Sá hluti samnings þessa,
er fjallar um gagnkvæma hjálp
milli Sovétríkjanna og Litháens
(2.-7. gr.) gildi til 15 ára, og
hafi hvorugur samningsaðili sagt
honum upp ári áður en hann á að
renna út, framlengist hann r.i'
krafa til næstu 10 ára.
Samningurinn er undirritaður
af Molotoff og Urbsys.