Þjóðviljinn - 28.10.1939, Blaðsíða 3

Laugardag 28. okt. 1939.
ÞJ6ÐVILJINN
Er ísland orðið þýzk nýlendaj?
Það vakti h inn mesta óhug meðal
allra manna hér, er það spurðist
að þýzku piltamir, sem neituðu að
hverfa heim til herþjónustu voru
sendir austur á letigarð og hafðir
þar í varðihaldi sem morðingjar eða
ránsmenn. Sú spurning, sem fyrst
og fnemst skaut uppi í huga almenn
ings var eðlilega hvort þeir hefðu
framið nokkuð það, sem gagnstætt
er lögum og velsæmi hér á landi,
þvi ermþá hafa lög þriðja ríkisins
ekki verið átitin ná til hins „lýð-
fr'jálsa Islands" enda þótt starf
þýzkra flugumanna hafi áruin sam-
an farið í þá átt án þess að yfir-
völdin hafi á nokkum hátt reynt
að hindra slikan erindrekstur. Er
þar skemmst að minnast hótunar-
bréfa slátrarans Hensings, herganga
þýzkra sjóliða, hernaðarlegar mæl-
ingar á sjó og landi og annarra
freklegra brota á gestrisni Islend-
inga og alþjóðalögum.
. Þýzku ])iltamir, sem nú sitja aust-
ur á Litla-Hrauni höfðu ekkert ann
að aðhafst, en að neita að láta hafa
sig til manndrápa — ef til vill að
skjóta íslenzk skip í kaf, sem flytja
bjargir til landsins. Þeir hafa Iagt
allt i hættu. Heima fyrir bíður
þeirra ekkert annað en dauðinn á-
samt undangengnum pintingum að
nazista sið. — Þeir eru hetjur, er
bjóða l)yrginn drápsvélum valdhaf-
anna og eiga þeir því fremur skilið
samúð Islendinga af öllum stéttum
og flokkum. Alþjóð manna hefur
líka fundið þetta og sízt vænzt
þess, að vald Hitlers næði svo langt
að umboðsmaður hans, dr. Gerlach,
gæti gefið dómsmálaráðuneytinu
fyrirskipanjr um lugthúsun manna
hér á íslenzkri grund.
Hvað er eiginlega að gerast hér?
Erum við vísvitandi að stofna sjálf
stæði vorú í voða með því að ger-
ast handbendi valdhafani{h( í Berlín?
Það hefur að vonuin vakið undr-
un almennings, að þýzki kafbátsfor
inginn, sem hingað kom vígmóður1
og særður skuli ganga hér um sem
frjáls maður. Hann kemur í land
úr einu af dráj)stækjum nazismans.
Það tæki hefur víst sízt verið til
þess að auka öryggi íslenzkra sjó-
manna hér við land, eða hafa stjórn
arvöld gleymt togaranum Nirði eða
Ceres og Floru, sem þýzkir kafbát-
ar sökklu í millilandasiglingum 1918?
f þessu máli öllu er að gerast hið
argasta lmeyksli, sem vilanlega
spyrst út um lönd og mun það sízt
verða til vegsauka fyrir hið ,,lýð-
frjálsa ríki“ ísland.
Ríkisstjórnin verður nú þegar að
Ráða fYrírskípanírdr.Gerlachs meíruhér
á landí, en lög og mannúð Íslendínga?
breyta um stefrtju í þessu máli.
Mennirnir eru ekki grunacir um
glœp samkvœmt islemkum lögum
og verda pvi ekki settir í gœzlu-
vardhald, en til þess parf rökstudd
an úrskurd vegna gruns um glœp-
samlegt athœfi. Þeir eru heldur ekki
dcemdir fgrir brot á íslenekum
lögum, en samkvœmt peim eimun
er hœgt dö halda mönnum inni
sem glcepamönnum.
Ef mönnunum verður ekki veitt
fullkomið frelsi nú þegar verður
almenningw ad álgkta, ad vald dr.
Gerlachs sé svo mikid, ad pad rádi
meiru hér en landslög og manmiö
lslendinga.
J. P. S.
Hvað segja Lettar og Eisl-
lendingar nm samning-
ana vlð Sovétríkin?
í sambandi við allar þær rangfærslur og ósannindi, sem fram
eru borin hér heima í sambandi við samninga Sovétríkjanna við
Eystrasaltslöndin, er fróðlegt að heyra hvað stjórnarvöld og blöð
þessara landa sjálf segja. Bii*tist hér nokkuð um undirtektirnar í
EistJandi og Lettlandi. Um Litháen þarf vafalaust ekki að fjölyrða,
engir óvitlausir menn munu ætlaað þurft hafi að þvinga Litháa með
ógnunum til að fá Wilnu, höfuðborg sína aftur.
Dómur Eistnesku blaðanna um
samninginn milli Eistlands og Sov
étríkjanna voru mjög á einn veg
,,Uusi Eesti”, er stendur mjög ná-
lægt stjórninni bendir á hve góð
sambúð ríkjanna hafi ætíð verið
og leggur áherzlu á að báðir aðil-
ar hafi alltaf haldið til hins ítr-
asta aila þá samninga er gerðir
hafi verið. I friðarsamningnum frá
1920 hafi verið kveðið á um flutn-
ing sovétvara yfir eistneskar
hafnir, og hafi Sovétríkin notfært
í sér það ákvæði.
Blaðið „Páeva Leht” tekur
skýrt fram að samningarnir við
i Sovétríkin snerti á engan hátt
■ stjórnmálalegt né atvinnulegt
| sjálfstæði Eistlands. Það sé í
i fylsta máta eðlilegt, fyrst sovét-
stjórnin telji öryggi Eistlands
I þýðingarmikið fyrir öryggi Sovét-
j ríkjanna, að hún geri ráðstafanir,
er af þessu sjónarmiði leiði. Sovét-
ríkin séu svo illa sett, að eiga
enga flotahöfn við Eystrasalt,
nema Kronstadt. Með tilliti til
knýjandi nauðsynjar Sovétríkj-
anna á flotastöðvum og hinnar
góðu sambúðar milli Eistlands og
Sovétríkjanna hafi stjórn Eist-
lands ákveðið að verða við ósk
sovétstjórnarinnar um flotastöðv-
ar á ströndum Eistlands og gagn-
kvæma hjálparsáttmála milli ríkj-
anna.
Eftir heimkomuna frá Moskva
I
sendi Karl Selter, utanríkisráð-
herra Eistlands, Molotoff eftirfar-
andi skeyti: ,,Fyrir hönd eistnesku
stjórnarinnar vil ég tjá yður per-
sónulega, Mikojan þjóðfulltrúa og
leiðtoga sovétþjóðanna, Stalín, ein
lægt þakklæti fyrir ágæta stjórn
á stjórnmála- og verzlunarsamn-
ingunum í Moskva og fyrir far-
sæla samningagerð milli ríkis-
stjórna vorra, er verður grundvöll
ur áframhaldandi þróunar á góð-
granna og friðarsambúð ríkjanna
Jafnframt flyt ég yður einlægt
þakklæti fyrir gestrisni þá er ég
og fylgdarmenn mínir urðum að-
njótandi”.
Molotoff svaraði, og þakkaði
Selter fyrir samstarfið og lét í ljós
vonir um beztu sambúð og við-
skipti Sovétríkjanna og Eistlands.
Einnig í Lettlandi er almenn-
ingsálitið samningunum við Sovét-
ríkin mjög í vil. Almennt er það
álitið, að samningurinn þýði trygg
ingu fyrir því, að Lettland fái að
vera í friði fyrir árásum. Manna
á meðal er mjög um það talað
hvort samningurinn muni þýða
aukið menningarsamband við
Sovétríkin, hvort muni verða leyft
að sýna sovétkvikmyndir, selja
sovétblöð og bækur, hvort sovét-
listamönnum verði nú leyft að
koma til Lettlands o. s. frv.
Mikill áhugi er fyrir fram-
kvæmd samninganna, einkum
möguleikum þeim er opnast utan-
ríkisverzlun Lettlands.
Öll lettnesk blöð birtu með stór-
um fyrirsögnum orðréttan samn-
inginn og þær opinberu tilkynn-
ingar, er gefnar voru um sarím-
Fyrír hönd ohhar SYsthínanna, þakka ég ínnílega
öllum þeím, er sýndu móður okkar
SlGRfÐI MAGNÚSDÓTTUR
vínáttu og trygð síðustu árín, og tóku þátt í síðustu
kveðjunní með okkur.
Ársæll Árnason.
Píanókennsla
Söngkennsla
Hallgrímur Jakobsson.
Brávallagötu 4. Til víð-
tals kl. 5—9 alla vírka
daga.
ingsgerðina. Blaðið „Jaunakas
Sinjas” birti nær orðrétta rit-
stjómargreinina úr Pravda um
samningana við Lettland. Bætir
blaðið því við, að í Lettlandi hafi
alþýða manna orðið samningun-
um mjög fegin, og bendir á að
Lettland hljóti ekki einungis hern-
aðaraðstoð á landi ef á það verði
ráðizt, heldur einnig gegn árás af
sjó. Sjálfstæði Lettlands sé nú
verndað af hinum volduga Rauða
her og flota Sovétríkjanna.
Þegar Munters, utanríkisráð-
herra Lettlands, kom heim frá
samningunum í Moskva, sendi
hann Molotoff, forsætis- og utan-
ríkisþjóðfulltrúa Sovétríkjanna
eftirfarandi skeyti: „Við brottför
mína frá Sovétríkjunum vil ég tjá
yður innilegt þakklæti fyrir gest-
risni þá, er ég varð aðnjótandi, og
þátttöku yðar i þeim samninga-
gerðum er nú hafa • tekizt milli
landa vorra. Einnig og sérílagi bið
ég yður að tjá Stalín einlægt þakk
læti mitt, en vegna, áhrifa hans
tókst- að ná svo skjótum árangri
í andrúmslofti gagnkvæms traust
og treysta vináttu Lettlands og
Sovétríkjanna”.
Molotoff svaraði um hæl, þakk-
aði Munters ágæta samvinu að
samningsgerðinni og lét í ljós þá
sannfæring, að samningurinn
mundi tryggja varanlegan frið og
farsæld þjóðanna í Lettlandi og
Sovetríkjunum.
Það gegnir furðu, er menn nú
hafa þessar fréttir og umsagnir
stiórnarvalda og blaða Eystra-
saltsríkjanna, að blöð eins og t. d.
„Samvinnan” skuli dirfast að bera
þau ósannindi fram að sovétstjórn
in hafi sett Eistlandi úrslitakosti
En hart að málgagn samvinnu-
hreyfingarinnar skuli notað til
slíkra ósanninda, sem ekki einu
sinni hafa verið borin fram í borg-
aralegu fréttaskeytunum.
Lesendw!
Shíptíð víð þá
sem auglýsa í
Pjóðvíljanum
Nýsoðín
Svíð
daglega
Kaffísalan
Hafnarsfræfí 16
Hvifkál
gulrófur
gulræíur
rauðrófur
Verzlunín
Kjöf & Fískur
Símar; 3828 og 4764
Laxfoss.
fer til Breiðafjarðar mánudaginn
30, þ. m. —Viðkomustaðir: Arn-
arstapi, Sandur, Ölafsvík, Grund-
arfjörður, Stykkishólmur, Búðai-
dalur, Salthólmavík og Króksfjarð
arnes. — Flutningi veitt móttaka
í dag.
A\ikki TAús iendir í ævintýrum. £02
Nú er ég fallega settur
Ef ég segi af mér verður
Varlott prins eftirmaður
minn, og Músíus finnst aldr
ei framar.
Ef ég segi ekki af mér,
segir Varlott alla söguna
ég verð líklega myrtur og
Varlott
fær konungstignina engu
að síður. Ekki get ég
hjálpað Músíusi með því
móti.
Ráðherrarnir taka
ekki í mál að sleppa mér
burt úr landinu, og ef
ég verð kyrr
þá verð ég að giftast
Pálinu á morgun, og svo
verður hún ekkja hinn
daginn, auminginn.
■WWHi
I
Esja
vestur um land þríðjuda?
31. þ. m. kl. 9 síðdegís.
Pantaðír farseðlar ósk-
ast sóttír og flutningí skíl
að á mánudag.