Þjóðviljinn - 16.11.1939, Side 2

Fimmtudagur 16. nóvember 1939.
ÞJÖÐVTLJINN
faiéSVIUINN
tJtgel'andi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar:
Einar Oigeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritst jórnarskrifstofur: Aust-
urstræti 12 (1. hæð). Símar
5276 og 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr,
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. I lausasölu 10
aura eintakið.
Vikingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Gtinnar Bznedíktsson:
.Skllnlngstrð góðs og lUs1
Undír ofeí úfflufn.
ingsauðvaldsíns,
Það er engu iikara en.að skulda-
kóngar t slands, hinir milliónaskuld-
ugu togaraeigendur, séu að öðlast
hér álíka sérréttindi og aðallinn
hafði fyrir frönsku byltinguna 1789.
^ögarafélögin eru skattfrjáls.
Helztu skuldakóngarnir, — eins og
t. d. Thorsaramir, — eru næstum
skattfrjálsir líka. Skuldakóngarnir
hafa sérréttindi til lána í bönkun-
um og til að skulda þar, þótt þeir
svo hafi sölsað undir sig mestalla
seðlaútgáfu landsins. Sjálfir eru þess
ir skuldakóngar svo yfirtnenn bæði
í banka og ríki og beygja Alþingi
undir sinn vilja, þegar þeim býður
svo við að horfa. Þegar aðrir dauð-
legir menn yrðu gerðir gjaldþrota
af sömu bönkum, þá láta skuldakóng
amir bara fella mynt landsins í
verði og banna verkalýðnum að
hækka laun sín. Og þegar venjulegir
íslenzkir ríkisborgarar ætla að reyna
að bjarga sér og sínum méð því
að framleiða íslenzka vijru og sélja
hana út úr landinú, þá er þeitn bann
að það, því skuldakóngamir og vild-
arvinir þeirra ltafa einkarétt á að
ákveða hverjir fái að flytja vörur
út úr landinu.
Þegar svo gengi krónunnar hef-
ur verið felll og flest nauðsynjavara
almennings hækkað, jáfnvel 30%
þá ætlar útflutningsauðvaldið, sent
skuldakóngarnir hafa forustuna fyr
ir, að hremma allan gróðann afverð
hækkuninni erlrndis, en látaverka
lýðinn bændur og fiskimenn sitja
með dýrtíðina í sinn hlut.
Þjóðstjórnin er framkvæmda-
nefnd skuldakónganna, 1il að koma 1
þessu geysilega arðráni sínu fratn.
Með Iögbanninu gegn kauphækkun
verkamanna, einokuninni á útflutn
ingnum, skattfrelsinu á félögum
þeirra, valdinu yfír bönkunum, —
eru þeir að skapa alræði sitt hér
6 landi.
Alþýðan er gerð réttlaus. Hún
ræður ekki lengur frjálst yfirvinnu
afli sínu. Hún hafur ckkert atvinnu
frelsi, — yfirvöldin banna henni að
vinna og skapra ný atvinnufyrir-
tæki, ef hún hefur mátt til þess,
(Rauðku-málið, verkamannabústaðim
ir). Hún hefur ekki verzlunarfrelsi,
hvorki lil útflutnings né innflutnings.
Það þarf að sækja um leyfi til út-
flutnings og innflutnings fyrir hverju
smáatriði, til yfirvaldanna og klíku-
stofnana þeirra, banka og nefnda.
Ábyrgðarlaust drottna þessar klík-
ur yfir hag og frelsi alþýðu, — og
dirfist einhver að finna að ófrelsinu
og ráðast á spillinguna, — þá er
Úfgefandí: Heimskríngla Reykjavík 1939
Effír Bíörn Sigfússon
Þetta er ritgerðasafn um íslenzk
þjóðfélagsmál.. Á forsíðuniynd Eng-
ilberts stríplast hjónalaysih í Eden í
fyrrstu starandi undrun skilningsepl
anna, og yfir þeim dansar höggorm
urinn. Enginn má skilja það svo,
að hér sé á ferð kitlandi og spenn
andi bók um syndafallið. En Qunn-
ar sækir mikið af list sinni í boð-
skap biblíunnar. Og í þessari bók
er horft á mennsk vandræði í al-
vöru og nakinni undrun.
Ritgerðirnar heita svo: Siðfer&r
leg vandamál. Hugtakafalsanir. —
Helgi heimilisins. — Fósiurlandsins
Fregja. — Suo elshaði guð heiminn.
— Hið kristilega drama. — Ástin
á Igginni. Allir eitt. — Ef. saltið
dofnar.
1 fyrstu grein færir höfundur rök
að þeim grundvelli lífsskoðana sinna
að siðgæði sé ekki áunnið, lært,
siðferði, eins og haldið er fram af
sumum, heldur meðfætt og eðlilegt
framhald frumrænustu hvata. Síð
an ræðir liann stéttareðli ýmissa
dyggða og siðagrundvöll stéttlauss
þjóðfélags. Næsta ritgerð er þessu
skyld og þó einkuin Ástin á lyg-
inni, snjöll bókmenntahugvekja þar
sem lofið um Sturlu í Vogunr er,
tekið sem tilefni, komið víða við
aðrar skáldsögur og óttamerki aft-
urhaldsins gagnvart hinum lax-
neska anda, og loks er sýnt hvem-
ig stílfegurð Þorsteins Erlingsson-
ar eða Þorbergs er ein hliðin á sann
leiksást þeirra og sköpunarmátturinn
í ritlist Halldórs Laxness m. a.
sprottinn af rannsóknarástríðu hans
og „skilyrðislausri kröfu um að
þekkja hlutina og túlka þá og sýna
þjóðinni þá eins og þeir eru í raun
og veru“. — Heimspeki Gunnars í
þessurn greinum er hvergi djúpsótt-
ari en nauðsyn krefur, sumt prýði-
lega og eftirminnilega sagt og glagn
rýnjn, m. a. á Guðmundi Hagalín,
á alltaf sterkan jákvæðan tilgang.
Greinarnar um heimilishelgi og
„Fósturlandsins Freyju" eru þarfar
ádrepur, sem fáir munu gerast til
að andmæla í höfuðatriðum, en
þyrftu að heyrast oftar.
Eitt af því allra snjallasta, sem
Gunnar nokkru sinni hefur ritað
og nokkur inaður ritað í greinar-
formi á íslenzku, eru kaftajr í kirkju
legu þáttunum „Svo elskaði guð
heiminn . . . .“ og „Hið kristilega
drama“. Það skín gegnum alla bók-
ina leynt og ljóst, hve þessi kirkju
trúarafneitari er strangur trúmaður
í því, sem hann Irúir, og kennimaður
af lífi og sál. Þjóðmálastefnan sem
hann fylgir, er vitanlega ekki trúar
eðlis, heldur rökstudd persónuleg
honum óðara hótað með sultarsvip-
unni, með atvinnumisái og ofsókn-
um. — Og flestir læygja sig.
Þannig er ástandið á Islandi und-
ir einangrun „hörmangaranna'* nýju
mannanna, sein selja sér 111 ágóða
allt, íseni þessi þjóð á og skapar,
ekki aðeins síld og saltfisk, heldur
líka sál og sannfæringu, þar sem
þeir fá yfir þá „vöru” komizt.
En hve lengi ætlar islenzka þjóðin
að una við slíkt ástand enn?
Gunnar Benediktsson.
skoðun, en hitann fær hún úr trú
hans. „Það er sama“, segir hann op-
inskátt, „þótt einhverjir prestaasn-
ar séu að þvæla um það, að komm
únisminn sé andstæður kristindómn
um, það haggar alls ekki þeirri
staðreynd, að sá kommúnismi er
lifir og hrærist í mínu brjósti, er
sproitinn af þeim kristindómi, sem
mér var innrættur i hernsku og ég
sá móður mína iðk'a í daglegu lífi,*)
___ t
*) Aðeins á yfirborði rekst þetta
á upphaf bókarinnar, alþýðlegt krist
ið siðalögmál móður hans var vitan
lega ekki lærð siðfræði í eðli sínu,,
heldur af frumrænni rót:.
það var samúðin og umhyggjan fyr
ir hag annarra manna, fyrirlitning-
in á þvi að ganga síljúgandi dag út
og dag inn. Það var brennandi löng
un að geta frætt og leiðbeint, eins
og Jesú Kristur gerði, og sú löngun
verður aídrei eins brennandi og á
þeim tímum, þegar umhverfið er
að vakna til meðvitundar um það,
, að mennt sé máttur í baráttunni
til haniingjusamra lífdaga**.
— í krafti þeirrar voldugu sið-
ferðisalvöru ræðst hann eins og sá,
sem forðum rak með svipunni okr
arana úr musterisgarðinum, á þá
kirkjumenn, sem búa t-il „verzlun
arsamning úr Jesú Kristi**, hinasið-
lausu túlkun friðþægingarinnar, þá,
sem loka augunum í siðferðilegri
upppgjöf, og þá, sem hræsna.
Þjóðarathygli vekur hin grimmi-
lega krnfning Gunnars á Sigurði
Einarssyni dósent. Syndlaus liefur
nú Siggi greyið aldrei verið talinn,
svo að honum þarf ekki að bregða
við, og gáfurnar hans eru þó gull,
eins og Gunnar sýnir vendilega. En
nxikil andskotans meðferð er þetta
samt.
Þessi bók Gunnars verður lesin
upp til agna og á það skilið. M. a.
o., prófarkalestur er slakur. Þar
stendur: ,rsárari þekkingarþroska*'
fyrir —„þorsta'* á bls. 123, „lilaut-
laus“ á bls. 8, „það bjartsýni"
f. „þessi bjarlsýni** á bls. 108 o. s.
frv.
B. S.
ff
Oft hefur ástandið meðal íslenzks
verkalýðs verið bágborið á undan-
förnuni árum, en aldrei sem nú.
Á síðustu árum hefur auðvaldið ís-
lenzka stöðugt verið hægt og hægt
að þrengja meir og meir kosti al-
þýðunnar til þess að láta þá auð-
valdskreppu sem yíir landið hefur
farið koma niður á alþýðunni svo
að þeir gætu sem hezt tryggt sinn
eigin hag og haldið sinuni arðræn-
ingjastöðum og völdum yfir auði
þjóðarinnar iil fullnægingar óhófs-
lífi sínu.
En hér eins og í öðrum auðvalds
löndum var eitt afl, sem þessir
herrar háru dálílinn beig af, það
var verklýðshreyfingin, enda er hún
sá máttur, sem getur knésett auð-
valdið, ef samhugurinn og samtök-
in eru fyrir hendi.
islenzkt máltæki segir: ,Sá er vin-
ur serni í rann reynist“ og auðvaldið
íslenzka sannreyndi það að það átti
slíkan vin, sem ekki lá á liði sínu.
Þessi viiiur var Skjaldborg St. Jó-
hanns, sem nú liefur að launum
fengið þennan foringja sinn í heið-
urssessinn við hliðina á Jensens-
syninum Ólafi ög bankaeftirlitsmann
inum fyrv. (sællrar minningar) Jak-
obi Möller (nú fjármálaráðherra og
lítur náttúrlega jafn dyggilega eft-
ir ríkiskassanum nú og bönkunum
áður). Þessi Skjaldborg óð hér um
verklýðsfélögin og básúnaði út Iive
Þeír eíga enga íramtíd, þeítr
eru rotnandí gorkúlur á
sorphaug sogunnar.
nauðsynlegt það væri fyrir verka-
lýðinn að fá vinnulöggjöf (þótt Al-
þýðuflokkurinn hefði fyrir nokkrum
árum barizt einhuga gegn slíkri
löggjöf). Þeir greiddu atkvæði
með henni á þingi, þrátt fyrir mót-
mæli fjölda verklýðsfélaga, og tóku
þar með ábyrgðina gagnvart verka-
lýðnum. Nú höfðu allir sósíalistar
bent á hættuna sem stafaði af
þessari vinnulöggjöf fyjir verkalýð-
inn og hún væri aðeius fyrsti hlekk
Mr'inn í fjötrum þeim, sem nú ætti
að leggja verklýðshreyfinguna i, og
það kom á daginm Skjaldbiorgin
greiðir atkvæði með' gengislögun-
um ídð lokaumræðu í Alþingi í
vor, þar sem ákvæði eru uin að
hanna verkalýðnum verkföll og að
semja við atvinnurekendur um
kaup sitt, og ekki nóg með það held
ur ógildir gerðir samningar þeirra
verklýðsfélaga sem höfðu ákvæði
um kaup samkvæirit vísitölu Hag-
stofunnar, — sem sagt, kaupið lög"
fest og allt það frelsi sem verka
lýðurinn hafði haft með samtökurn
sínum eyðilagt með aðstoð flokks,
sem á ýfirbarðinu taldi sig mál-
svara verkalýðsins. Nú hækkar allt
nema kaup verkalýðsins; verkalýð-
urinn má liða skort — en ábyrgð-
ina ber fyrst og fremst Skjaldborg
St. Jóhanns, því án aðstoðar henn-
ar hefði þetta aldrei náð fram.
Núverandi ritstjóri Alþýðublaðs-
Gengistillognr
Alpýðuflohksins
ern aigerlega
éfnllnægjandi.
Eins og lesendum Þjóðviljans er
kunnugt hafa komið á Alþingi
ýmsar breytingatillögur við geng-
islögin. Ein af þessum tillögum er
frá þingmönnum Sósíalistaflokks-
ins og er hún flutt sem breytinga-
tillaga við annað frumvarp um
breytingar á gengislögunum.
Aðalatriðið í tillögum Sósíalista-
flokksins er, að kaup hækki mán-
aðarlega eftir vísitölu um vöxt
dýrtíðarinnar í landinu. Munu all-
ir vera á einu máli um að það sé
lágmarkskrafa. En ef þingið sam-
þykkir ekki slíka lausn eða aðra
jafngóða, blandast verkalýðnum
tæplega hugur um, að þingið situr
hér í öðrum tilgangi en að veita
alþýðunni sjálfsagðasta rétt.
Skjaldborgin hefur lagt fyrir
þingið breytingatllögur. Helztu at-
riði þeirra eru sem hér segir: I
stað þess að miða væntanlega
kauobækkun af völdum styrjald-
arinnar við meðal framfærslu-
kostnað mánaðanna júlí—desem-
ber komi meðaltalsframfærslu-
kostnaður mánaðanna nóvember
og desember. Þá skal kauphækk-
unin nema allri dýrtíðarhækkun-
inni, en ekki aðeins hluta hennar
eins og gert er ráð fyrir í gengis-
lögunum frá 4. apríl.
Við tillögur Alþýðuflokksins er
þetta fyrst og fremst að athuga:
Dýrtíðin fer vaxandi frá viku til
viku og méðaltal framfærslukostn-
aðar í nóvember og desember verð
ur því til muna lægra en fram-
færslukostnaðurinn er orðinn þeg-
ar kaupið hækkar.
Hitt eru þó enn alvarlegri
annmarkar að i gengislögunum
stendur að það kaup, sem ákveðið
verður um nýár á að haldast í
þrjá mánuCi cori til 1. apríl sam-
kvæmt gengislögunum. Við þessi
ákvæði hafa breytingatillögur Al-
þýðuflokksins ekkert að athuga.
Næði tillaga þessi samþykki
verður kaupið um nýár ákveðið
eftir lægri framfærslukostnaði en
raunverulega er til staðar, þegar
kauphækkunin gengur í gildi. Við
þetta bætist svo að það kaup, sem
kynni að verða ákveðið um nýár á
að standa óbreytt til 1. apríl eða
í þrjá mánuði, hve gífurlega, sem
framfærslukostnaður kann að auk
ast á þeim mánuðum. Nú þarf
engan spámann til þess að sjá, að
verðlag hlýtur að fara stórum
hækkandi fyrstu þrjá mánuði
næsta árs. Gamlar vörur, sem
Framhald á 4. siðu
ins, Stefán Pétursson, sagði ein
sinni um þessa herra m. a. „þei
eiga enga fxamtíð, þeir er
rotnandi gorkúlur á sorphaug sö£
unnar“. Islenskur verkalýður m
vel hugsa sem svo við lestur þess
ara orða, að „oft ratist kjöftugui
satt á munn“. Islenskur verkalýðu
verður að sýna það að hann slí
þessar „rotnandi gorkúlur á sorj
haug“ þjóðfélagsins, sem reyna a
eitra verkalýðinn til bjargar hrörr
andi auðvaldi, upp með rótum, o
láti þær ekki lengur draga næring
frá sér. Þá mun vöxlur og viðgangi
islenzkrar verklýðshneyfingar aul
ast.
G. S.