Þjóðviljinn - 04.02.1940, Blaðsíða 2

Sunnudagur 4. febr. 1940.
ÞJÓÐVILJINN
„Þá munu þingmenn fá
’áía* . •
öðrum hnöppum að hneppa“
lílÓOVlUINII
L
| Ctgefandi:
J Samelningarflokkur alþýíu
.. — Sósíalistafíokkiíiiöfij
Bitstjórar e _,
Mhar Ölgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bitstjómarskrifstofur: Aust-
urstrsRti 12 (1. hæð). Símar
• 2184 og 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stota: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Askr íftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr,
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. I lausa9ölu 10
aura e'ntakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Takmarka-
laus frekja
Á Islandi eru 47 togarar. Af
þeim eru 14 í eign tveggja hluta
félaga, Kveldúlfs og Alliance. Eig
endur hinna togaranna eru undir
tuttugu.
Þeir tveir tugir mann'a og félaga
sem mynda stétt togaraeigenda
á Islandi, munu einsdæmi í víðri
veröld, hvað frekju snertir gagn-
vart þeirri þjóð, sem þeir tilheyra
og eru þó tvö stærstu félögin frek
ust allra.
I tvo áratugi hafa flestir þess-
ara togaraeigenda notið mikils
lánstrausts hjá bönkum þjóðarinn-
ai'. Milljónir króna hafa bankarri-
ir orðið að afskrifa sem tapaðar
hjá þessum togaraeigendum. Og
hátt á annan tug milljóna, ef ekki
tvo tugi, eiga bankamir enn hjá
togarafélögunum, og helminginn
þar af hjá Kveldúlfi. Þannig haf'a
flestir togaramir í rauninni ver’ð
reknir á kostnað þjóðarinnar og
banka hennar.
En þessum togaraeigendum næg
ir ekki að heimta þannig takma ka
laust lánsfé hjá bönkunum, og í
krafti þess að sölsa undir sig ein-
okunarafstöðu hjá þjóðinni.
Þessir togaraeigendur knýja það
líka fram að vera gerðir skatt-
frjálsir, — en það var aðallinn í
gamla daga í Frakklandi og var
það eitt af orsökunum til stjóm-
arbyltingarinnar frönsku 1789, að
borgarar og alþýða vildu ekki leng
ur una við slíkt ástand.
En togaraeigendum þótti ekki
nóg fengið þar með.
Þeir kröfðust þess að sjómenn
væru sviptir þeim rétti, sem þeir
ella höfðu til að berjast fyrir sóma
samlegu kaupi á togurunum. Og
þetta var gert með samþykkt
gerðardómslaganna í marz 1938.
En togaraeigendur, skuldunaut-
gr þjóðarinnar, heimtuðu meira.
Þeir himtuðu gengi íslenzku
krónunnar lækkað og verkafólki
bannað að hækka sitt kaup. Og
sjá: 4. apríl 1939 var krónan lækk
uð um 18% og kauphækkun bönn-
uð.
En togaraeigendum fannst það
ekki nóg. Og krónan vaÝ’ aftur
lækkuð í september 1939 og enn
var verkalýðurinn sviptur réttin-
um til að hækka kaup sitt á fijáls
an hátt, þrælbundinn út árið «940.
En togaraeigendum fannst þjáð-
in samt ekki hafa fórnað nógu
fyrir sig. Tvö stærstu togarafé-
iögin áttu síldarverksmiðjur. Á
síldarverksmiðjunum var mikill
gróði 1939. Sjómenn og smáútgerð
armenn fóru fram á að fá það
verð fyrir síldina, sem eigendur
bræðslanna höfðu fengið vegna
gengislækkunar og stríðsins. En
hin stórskuldugu togarafélög létu
„Hvað á þingið að gera°’'
Morgunblaðið „veltir þessari
spumingu fyrir” sér í gær, og það
þarf hvorki meira né miuna en
lieilan leiðara til þess að f jalla um
málið. Strax í fyrstu setning i leið-
arans getur það fullyrt, að flest-
um muni þessi spuming hia mesta
ráðgáta, „enda ekki vitað um eitt
einasta stjórnmál, sem þingið fær
til meðferðar”, segir blaðið.
Þegar það hefur svo mælt, skrif-
lar það langan kafla um alt og ekki
neitt. En fyrr en varir er eins og
Ijós taki að renna upp fyrir höf-
undi leiðarans. Jú, það var nú ann-
ars rétt, það em nú ýms verkefni
til og þau býsna mikilvæg, bara
að þingið vildi vinna að þeim. Þeg-
ar þessar hugsanir hafa svifið yf-
ir vötnum leiðaraskrifarans um
stund, brjótast þær fram í þessum
orðum:
„Ef þingið væri þannig skipað,
að einlægur vilji væri til umbóta
í fjármálunum, þá væri nóg verk-
efni fyrir Alþingi fram eftir vetri.
En sá vlji kom ekki fram á síðasta
þingi”.
Það verður ekki annað sagt en
að þetta sé furðu berorð yfirlýsing
frá aðalblaði ríkisstjómarinnar,
blaðinu, sem hrósar flokki sínum
af því að formaður hans hafi átt
upptökin að samvinnu „hinna á-
byrgu flokka”, og seint og
snemma hefur brýnt fyrir þjóðinni
hvílík blessun mætti hljótast af
samstarfi „hinna ábyrgu”, hvilík
gæfa það væri þjóðinni, að fornir
andstæðingar tækju höndum sam-
an í bróðerni og færu að leysa
vandamál þjóðarinnar.
1 framhaldi af öllu þessu þjóð-
stjómarskrafi kemur svo bláköld
yfirlýsing um, að hjá Alþingi sé
ekki „vilji fyrir hendi til umbóta
í fjármálum” og þessvegna hafi
þingið ekkert að gera þó það sé
kallað til funda.
En bersögli Morgunblasins er
þingið sitt, bankana sína, ríkið sitt
— þverneita um slíkt.
Og togarafélögin gerðu meir.
Nokkrir venjulegir borgarar og
alþýðumenn, sem ekki tílheyrðu
hinni útvöldu stétt skuldugra tog-
araeigenda, komust að þeirri nið-
urstöðu að þeir gætu sjálfir látið
bæjarfélag sitt byggja síldarverk-
smiðju og haft hana til fyrir ver-
tíðina 1940, svo síldarskipin
þyrftu ekki að fleygja síld í sjó-
inn, — svo framleiðsla og útflutn-
ingur landsmanna ykist, — svo
atvinna í landinu efldist. En skuld-
ugustu togaraeigendunum fannst
slík ráðagerð hættuleg sér. Þeir
létu skuldugasta togaraeigandann,
ráðherrann sinn, banna viðkom-
andi bæjarfélagi að byggja verk-
smiðju, þó það hefði útvegað allt
fé tíl þess, sem þurfti.
Togaraeigendum fannst samt
enn ekki nóg komið.
Þeir keyptu ísfisk af smærri
bátum, en venjulega segjast tog-
araeigendur og flokkur þeirra vera
aðalhjálparhella smáútgerðarinn-
ar. Togaraeigendur greiddu smá-
bátaeigendum 15 aura fyrir kílóið
af fiski, sem þeir sjálfir fengu 60
aura fyrir að frádregnum kostn-
aði. — Þetta kölluðu þeir að sýna
réttlæti í viðskiftum og láta eitt
yfir alla ganga.
Og við þetta jókst enn ágirnd
togaraeigenda.
ekki þar með búin. Næst upplýsir
blaið, að milliþinganefnd sitji nú
á rökstólum, tíl þess að endur-
skoða skáttalöggjöfina, og leggur
hina ríkustu áherzlu á, að hún
þurfi *ð )úka störfum sem fyrst.
Síðan bætir það við: „Útílokað er
að þessi mál geti legið fyrir þing-
hiu í vetur og er það með illa far-
ið. Við erum komnir í hinar verstu
ógöngur í skattalöggjöfinni og er
því brýn þörf á róttækri endur-
skoðun”. /!■''
Svo eftir þessu er beðið. Allir
vita í hvaða átt þær breytingar
eiga að stefna, sem Morgunbl. vill
fá á skattalöggjöfinni. Það vill fá
breytingar til hagsbóta fyrir há-
tekjumenn, og því skyldi það vilja
eitthvað annað, blaðið er gefið út
af hátekjumönnum, til þess að
vernda þeirra hagsmuni; þar í ligg
ur allur galdurinn.
Nú er það upplýst, að 30 þing-
menn af 49 hafa persónulegra
hagsmuna að gæta sem hátekju-
menn, það er því enginn efi, að
góður vilji er fyrir hendi hjá þing
inu til þess að verða við kröfum
þeirra manna, sem gefa Morgun-
blaðið út, en þó — þó er eitthvert
hik á þingmönnum. Hvernig skyldi
standa á því?
Morgunblaðið gefur líka skýring
ar á því. En áður en það kemst
að þeim skýringum, leyfir það sér
að gefa „hinum 30” góðlátlega
bendingu. Bending þessi er gefin
með Svofellaum orðum:
"’ar sem nú situr að völdum
stjórn, sem hefur stuðning þriggja
stærstu flokka, var einmitt tilvalið
að endurskoða skattalöggjöfina”.
Það er eins og Morgunblaðið
vilji segja við „hina 30”: Sjáið þið
ekki strákar, að nú er leikur á
borði, þið getið velt af ykkur
sköttunum yfir á herðar þeirra,
sem lægri tekjur hafa og nú er um
að gera fyrir ykkur að hafa hraðar
hendur. Það er ekki víst að svona
Sjómenn þeir, sem vinna öll
verkin á togurunum, skapa gróða i
togaraeigenda og hætta til þess
lífi sínu, eiga samkvæmt samningi
lifrina. 1 fyrra kostaði fatið af
lifrinni 28 kr. Nú kostar það um
80 kr. — En togaraeigendur vilja
ekki borga sjómönnum það, sem
lifrin nú kostar. Togaraeigendum
finnst, að fyrst þeir geti svindlað
á smáútvegsmönnum, bönkunum,
síldveiðendum, skattgreiðend-
rsm, og — fyrst þeim hafi tekizt að
svindla á sjómönnum með gerða-
dómnum, gengislækkuninni, kaup-
þrælkunarlögunum og síldarverð-
inu, — þá hljóti þeir að geta
svindlað á sjómönnum líka nú,
með lifrina.
Hroki hinna skuldugu togara-
eigenda þekkir auðsjáanlega engin
takmörk.
En þeir gleyma í frekju sinni
fornu spakmæli: að vega aldrei
tvisvar í sama knérunn.
Togaraeigendur vógu að sjó-
mönnum út af lifrarverðinu 1916.
Það vakti sjómenn til andstöðu
og þeir hófu fyrsta verkfall sitt.
Hver veit nema síðasta áras
togaraeigenda veki sjómenn á ný
■— og það svo um muni. Það getur
þá farið svo að togaraeigendur
finni að það eru til takmörk fyrir
því, sem íslenzk alþýða lætur
bjóða sér.
gott tækifæri komi strax aftur.
Síðan endar blaðið með því að
gefa fullgilda skýringu á því hvað
dvelji” umbætur á skattalöggjöf-
inni”. Skýringin er svona:
„Það getur því orðið bið á að
skattalögin verði epdurskoðuð, því
varla þarf að ráðgera að sú endur-
skoðun takist á síðasta þingi fyrir
kosningar. Þá munu þingmenn fá
öðrum hnöppum að hneppa, ef að
vanda lætur”.
Þetta er bersögli, sem vert er
að muna og þakka.
Morgunblaðið heldur því fram,
að „hinir ábyrgu” flokkar eigi að
starfa í einingu andans, tengdir
bandi friðarins, fyrst eftir hverj-
ar kosningar. Þegar aftur fer að
nálgast kosningar, eiga þeir að
láta koma tíl smá ýfinga. Þá geta
t. d. bæjablöð afturhaldsins, Morg-
unblaðið, Vísir og Alþöðublaðið
skammast yfir því að kjötið hækki
í verði, en Tíminn má hinsvegar
skamma þessi blöð fyrir þá ó-
svífni, að berjast á móti hagsmun-
um bændanna. Á síðasta þinginu
fyrir kosningar á svo allt að fara
í hárok. Framsókn rífast yfir því
hve hörmulega Reykjavík sé
stjórnað. Morgunblaðið skrifa um
fjármálasukk Framsóknarmanna,
og telur það svo herfilegt, að eng-
inn fái rönd við reist, ekki einu
sinni þeir Ölafur Thors og Jakob
Möller, Skjaldborgin ætlar að
rifna endanna á milli yfir því að
verkamenn hafi ekki fengið kaup-
hækkun í fullu samræmi við vax-
andi dýrtíð, og að sjómenn hafi
verið rændir mörgum milljónum
króna af síldar og fiskverðinu, að
verklýðsfélögin hafi verið svipt
samningsfrelsi o. s. frv.
Svo á að ganga til kosninga og
í þeim berjast allir gegn öllum.
Að þeim loknum vonar Sjálfstæð-
isflokkurinn að fá hreinan meiri-
hluta á þingi. Þá má sparka í hina
íhaldsmennina. Takist það hinsveg
ar ekki, þá verður þráðurinn tek-
inn upp þar sem var frá horfið,
Hagsmunir hinna 30 hátekju-
manna eru fullkomin trygging fyr
ir góðu samstarfi afturhaldsflokk-
anna, þangað til þeir þurfa að fara
að leika fyrir fólkið, á síðasta þing
inu fyrir kosningar.
*«
Stundum segir Morgunblaðið
satt, svona óvart, og að þessu
sinni hefur það lýst íslenzku aftur
haldi svo vel, sem bezt verður á
kosið. Meginatriðin eru þessi:
Það er sameiginlegt með öllum
afturhaldsflokkum, að þeir eiga
yfirstéttarhagsmuni að verja, að
þeir álíta það sitt fyrsta og
helzta verkefni að halda í núver-
andi stéttaskipulag þjóðfélagsins,
og það af þeim góðu og gildu á-
stæðum, að allir leiðtogar þessara
flokka eru háttsetttir menn innan
yfirráða- og forréttindastétta þjóð
félagsins. Þetta er hinn rauði þráð
ur, sem tengir þessa flokka saman
á öllum örlagastundum. En þrátt
fyrir þetta eru flokkamir þrír.
Ástæðurnar til þess eru tvær.
Fyrri ástæðan er sú, að milli.
hinna einstöku hagsmunaklíkna,
sem mynda afturhaldsflokkana,
kemur oft fram hagsmunaárekst-
ur. Þannig eru hagsmunir kaup-
manna og stórframleiðenda oft
andstæðir, launamenn eiga sér-
hagsmuna að gæta, og eignamenn
enn annara.. Þetta hefur komið
greinilega fram í sambandi við
I gengismálið.
' Síðari ástæðan er sú, að hægara
er afturhaldinu um kjósendaveið-
ar ef það gengur fram í þremur
fyíkingum en einni.
En fyrir allan almenning er
spumingin þessi:
Vill hann að þjóðinni sé stjórn-
ið eftir sjónarmiðum stéttarþjóð-
félagsins, eða vill hann að stéttar-
andstæðurnar verði þurrkaðar út
og byggt réttlátt og stéttlaust
þjóðfélag. Með öðrum orðum, bar-
áttan, stendur milli afturhaldsins
og sósíalista, þá staðreynd fær eng
in refskák dulið, ekki heldur það
i þó þjóðstjómarlið telji sig eiga
öðrum hnöppum að hneppa fyrir
kosningar en að opinbera sam-
ábyrgðina um svikin.
Frú Annie Þórðarson leikur aðalhlutverkið í óperettunni
„Brosandi land”. — Sjá grein á 1. síðu.