Þjóðviljinn - 02.11.1940, Page 3

PJ0ÐVILJINM
Laugardag'ur 2. nóvember 1940.
Bann er eina leiðin
Allar hrakspár bindindismanna um skömmtunarkerfið
eru því miður að rætast
Brennívínsbækur ganga kaupum og sölum
Þegar gripið var til þess ráðs
að fara að skammta áfengi, þótti
flestum bindindismönn'um ills af að
vænta þó þeir eins og sakir stóðu
vildu1 ekki hefja baráttu gegn þvi,
að skömmtunarkerfið yrði reynt,
því þeir bjuggust við, iað í svipinn
mundi það draga úr ölæði á al-
ma-nnafæri, en það ógeðslega fyrir-
bæri var í haust svo algengt, að
ætla mátti að það gæti leitt til
hinna mestu vandræða, ef til vill
til blóðsúthellinga.
Þetta hefur reynzt rétt, ástandið
á götum bæjárins hefur batnið
hvað ölæði snertir, -og það til mik-
illa muna, síðan farið var að
skammta. Ekki er þó rétt að á-
lykta, að það sé skömmtuninni einni
að þakka, því litlu áður en hún
komst á, var hert mjög á lögreglu-
eftárliti með ölvuðum mönnum á
götum úti, og er enginn efi á, að
það hefur haft mikd >og góð áhrif,
og þless ér að vænta, að haldið
verði áfram á þeirri braut, af-
sláttarlaust. En því ^miður ,er hér
alls ekki um neina varanlega úr-
bót að ræða, heldur aðeins um
stundarbil, allt mun á skömmum
timai isíga í' sama farið og áður, og
ekki aðeins það, heldur eru allar
líkur til, að margt muni hverfa
til verri vegar en áður hefur þekkzt
í áfengismálum þjóðarinnar, ef
skömmtuinarkerfið verður langlíft.
v Fyrst í stað eftir að skömmtunin
'hófst mátti heita að sala áfengis-
verzlunarinnar stöðvaðist. Þetta var
eðlileg afleiðing þess, að það tók
menn nokkurn tíma að fá sér
brennivínsbækur, afgreiðslan var
seinleg, og svo voru rnenn nokkra
stund að átta sig á þessu nýja kerfi.
En nú sýnist þessi vandi vera lið-
inn hjá. Hér í Reykjavík hafa 6585
menn þegar fengið sína brennivíns-
bók, og í fyrradag voru afhentar
496, og voru viðtakendur 239 konur,
en 257 karlmenn.
Það er eftirtektarverð staðreynd,
að eftir því sem lengra hefur liðið
hef'ur kvenfólkið unnið rnjög á sam-
anborið við karlmenniina í brenni-
vínsbókasókninni, og er nú swo kom-
ið, að konur virðast álíka fíknar í
brennivíns- eða þorstabækur, eins
og þær almennt eru kallaðar, eins
og karlmenn. Það skal fram tekið,
,að engin á'stæða er til að ætla kon-
um annan rétt hvað þetta snertir
en k!arlinönnum, en annað mál er
það, að konur hafa til þessa sýnt
ineiri menningu og þroska en karl-
rnenn í Umgengni sinni við áfeng-
ið, og var því hægt að vænta þess,
að þær myndu láta briennivínsbók-
jn.a ,van,ta í bókasáfn sitt. En reynsl-
an er önnur og orsök hennar er
auðsæ- Og orsökin er, að brenni-
vínsbækur eru verzlunarvara, sem
g-engur kaupum og sölum manna
á m-eðal fyrir gott verð.
Bindindismenn sáu -og sögðu
þessa hættu fyrir, meðal annars
var rækilega á þetta bent hér í
blaðinu. En nú er það orðin stað-
neynd að menn, sem -engan áhuga
hafa fyrjr því að afla sér brennivins
bóka eru umsetnir af allskonar lýð,
sem þrábiður þá, að gera sér þann
greiða að taka bók og taka út á
hana, og láta sig hafa úttektina, og
til viðbótar góðum orðum og fögr-
um bjóða þeir fé, og það oft ekki
alllítið.
Það er vissulega freistandi fyrir
snauða menn að afla sér tekna með
þessu móti, og til -eru þeir menn
sem falla fyrir þessari freistingu,
enda þ ótt öllum ætti að vera ljóst
að þessi fjáröflunaraðferð er ekki
heiðarlegum mönnum samboðin.
Það má vel vera að skömmtunin
hafi eitthvað dregið úr þeirri stór-
felldu kvöld- og næturl-eynisölu, er
hér hefur átt sér stað, en það hef
ur gerzt m-eð þeim ömurlega hætti
að hundrað sprúttsalar hafa nú kom
^ð í stað hvers -eins, því sprúttsal-
Framh. af 2. síðu.
lána þeim bækur upp á herbergi
þeirra innan veggja Háskólans.
Virðist með því móti bezt séð fyrir
allra hag. Þá er talið að þetta fyr
irkomulag geti líka hentað laga-
deild og guðfræðideild, en í læknis
fræðinni verður höfð sú skipun að
hinar ýmsu stofnanir, sem tengdár
-eru háskólanum í þeirri grein, fái
bækur lánaðar eftir' þörfuin.
Bókasafn þetta er bókasafn Há-
skólans, og er því, fyrst og fremst
ætlað að sinna þörfum heins. En
eins og ráða má af reglunum er
ekki látið þar við sitja, h-eldur á
það líka að koma að liði öðrum,
sem auka vilja þekkjngu sína í
þeim visindum, sem við hann eru
kennd. Því er ekki ætlað að fara
í kapphlaup við Landsbókasafnið,
miklu frekar er ætlazt til að með
þeim geti orðið heilbrigð verkaskipt
ing. Þess -er vænzt, að almenningur
leiti -ekki á náðir Háskólabókasafns
ins þegar hægt er ,að fá fulla lausn
sinna mála á Landsbókasafni ekki
sízt meðan starfslið Háskólabóka
safnsins er -ekki meira -en nú.
Þér stúdentar, iog aðrir Háskólans
menn, sem munuð verða þiorri og
kjarni lestrarsalsg-esta, yður treysti
ég fyrst og fremst til að búa vel
að safninu, virða v-el settar reglur
og sýna háttprýði i hvíveina. Regl
ur safnsins eru nauðsynlegar svo að
g-ott skipulag haldist og án skipu-
Iags getur slík stofnun -ekki innt af
hendi starf sitt. Bókasafnið er sar
eiginleg eign vor og -ekki aðeins vor
h-eldur og margra annarra, það -er
ek-ki þitt né mitt, og kemur ekki að
notuin nemá litið sé á allra hag og
allra rétt. Virðum þennan stað,
látum verða hér góðan híbýlabrag.
Oti í la-nddyri Háskólans er mynd
Jóns Sig-urðssonar. Meðal hinna
mörgu og miklu kosta þess stór-
íuennis var ást á menntun, frábæf
bókelska og hirðusemi á bækur og
hverskyns skrifað orð. Hjá honum
fór saman djúpur og fullkominn
skilningur á því að þekking et
vald, og annarsvegar hlýja og ást
á lindum þekkingarinnar, bókunum-
ar v-erða þeir að taljast, sem selja
nafn sitt og brennivínsbækur.
í sem allra fæstum orðum sagt,
virðist að meginárangur skömmtun
ark-erfisins ætti að verða sáj, í fyrsta
lagi að gera hundruð manna að
sprúttsölum, í öðru lagi að gera
áfengisneyzlu enn almennari en v-er
ið hefur. Um þ-etta siðara atriði eí
þess að geta að fullvíst má telja að
fjöldi manna leiði-st til að nota á-
f-engisbækur er annars inu-ndu ekki
hafa igerzt viðskiptavinir áfengis
unarinnar. Aðeins -eitt gott gæti af
þessu hlotizt, og það er ef ein-
hverjum yrði ljóst að eina færa leið
in til úrlausnar á áengismálunum er
afsláttarlaust bann, bannið er leiðin
sem þ jóðin verður að krefjast að
farin verði og það sem allra fyrst. "
Yfir dyrum þessa sals ér mynd
#pinns Jónssonar. Sá maður hafði
óbjlandi trú á vísindum, óslökkv
andi ást á þeim, lifði í þeim og
hrærðist. Hér inni í safninu er
þriðja myndin, af Benedikt Þórar-
inssyni. Hann hafði óslökkvandi
menntaþrá íslenzkrar alþýðu og sú
þrá var honum vindur í seglum,
bar hann áfram á bra-ut sjálfsmcnm
unarinnar. Hver hefur unnað bökum
heitar en hann, hver sýni meiri elju
og þolinmæði, hver verið stórsýnni
en hann, þegar hann var að skapa
safn sitt? Ég vil láta svo uinmælt lað
andi þessara manna sVífi yfir þess-
ari stofnun, svo hún m-egi verða það
sem henni er ætlað, lífæð Háskó!
ans, aflvaki fyrir isl-enzk vísindi.
Að svo mæltu lýsi ég því yfir,
að stofnun þessi er tekin til starfa.
JvudriWmðr
/ fjj
Sttifún Pétur&son furdar sig á pui
aö Þjódviljinn skuli ekki nota pan
mörg h'.mdraö tœkifœri sem gefi
átst, á ári hverju til ad farg i rrteíö-
yröamál viö Alpýönblaöiö.
*
Mér pykir leitt aö Stefán skuli
gem sig aö pví fifli aö látast ekki
skilja hvernig á pessu stendur. All
ip aörir skilja paö. Hverjum kœmi
til hngar aö fara i mál viö Óla
Maggadon pó ham tceki upp of,5-
bragö ,og ósiöi Alpgöiiblaösins?
*
Þeir Kristmann Guömundsson \og
Guönmndur Hagplín „prófessor",
skrifa ná nrikiö um áhrif Halldórs
Kiljan Laxness á skáldskap og stíl
yngri ská/da. En pvi skyldi eng-
inn skrifa um áhrifin, sem stíll Krist
manns ,og skáldskapur prófessors-
ins liafa haft á yngri skáld?
„Lífæð Hásteólans"
Nagnfls Helgasoo
steólastjórí
Það hefur verið sagt að sr. Magn
ús Helgasan hafi verið fulltrúi hins
bezta með islenzkri .borgarastétt'.
Ef ég ætti að skrifa undir þau orð
vildi ég m-ega breyta þeim þannig,
að sr. Magnús Helgas-on hafi verið
fulltrúi þess allra bezta m-eð ís-
lenzkri kennarastétt, og væri þó
ekki allskostar rétt frá skýrt.
Magnús Helgason var fulltrúi þeirra
-sígildu mannk'Dsta, sem ekki eru
bundnir við stéttir eða kynþætti.
Slíkir mannkostir voru í hávegum
hafðir á blóm-askeiði b-orgarastétt-
arinnar, en það verður hlutverk al-
þýðunnar að varðveita þá >og skila
þeim til framtíðarinnar, ella munu
þeir eigi varðveittir verða.
Séra Magnús — eins og við nem
endur ha-ns kölluðum hann jafnan
— er sá vandalaus maður, sem ég
tel mig -eiga mestar þakkir að
gjalda og hef ég þó margan góðan
manninn fyrirhitt.
Það er allr-a mál, að séra Magnús
hafi verið afburða kennari og skóla
stjóri. Þó var hon-uiu í ýmsu áfátt
um kennsluaðferðir. En slikir sint
munir skipta litlu máli, þar sem
fullkomið man-ngildi á hlut í. Ef
ég ætti að nefna -eitthvað sem sér-
staklega einkenndi séra Magnús,
m-undi ég segja að það hafi verið
m-annást. Hann trpði því að loká
mundi takast að skapa ríki friðaf
og réttlætis á þessari jörð, en það
var honum- ekki nóg. Hann krafðist
þroska og hamingju einnig þeim
til han-da, sem farið hafa og fara '
-enn, á mis við þa-u gæði. Þessvegna
trúði han-n á'annað líf. En hann var
trúm ður i beztu merkingu þess
orðs. Hann tignaði meistarann frá
Nasaret, sem til þess var fæddur
þg i h-eiminn Ikominn -að bera sann-
leikanum vitni og þessvegna voru
líka margar af kennisetningúm krist
innar kirkju vegnar af hon-um og
léttvægar fundnar.
Þrátt fyrir ríkar tilfinningar var
þeim jafnan stjómað af mEfinviti,
Svo var og -um trúhneigð hans.
Séra Magnús var höfðingi hinn
mesti, en stórb-okki enginn. Aldrei
leit hann niður á aðra menn, til
þess var hann of mikill lærisveinn
þess m-eistara, sem samn-eytti synd-
urum og boðaði fátækum fagnaðar
erindi. En hann þekkti manngildið
-og vissi -eflaust hver hann sjálfur
var, þvi gat hann verið hógvær og
umburðarlyndur.
Ekki er mér kunnugt að hann
hafi nokkru sinni vikið nemandí'
úr skóla og ekki get ég liugsað mér
að hann léti nokkurn gjalda sann-
færingar sinnar, og nógan manndóm
hafði hann til að breyta eftir eigin
skoðun hver sem í hlut átti.
Hann var vafalaust lítt kunnur efn
islegri sögusk-oðun og stjórnmállét
hann sig litlu ski-pta. En söguleg
þekking hans var mikil og -af næm
leik sín-um og víðsýni mun hann
hafa haft gleggri skilning á verka-
lýðsbaráttunni -en margan grunar,
Það kemur víða fram í erindum
hans. Mér er minnisstætt eitt at-
vik frá skólaárum mínuin, sem gef-
ið gæti hugmynd um þetta. Við átt-
um tal um rússn-esku byltinguna,
sem flestir töldu þá einna svartast-
an blett á sögunni. Séra Magnúsi
fórust orð eitthvað á þessa leið:
„Ég áfelli ekki þá, sem byltinguna
gerðu, h-eldur hina, sem sköpuðu
það ástand, sem kom byltingunni af
stað“. Nú má -enginn skilja orð
mín svo að ég sé að leitast við að
gera séra Magnús að byltingar-
manni. Menntun hans og skapgerð
var m-eð þeim hætti að hann hefði
tæplega getað orðið sósíalisti þó
hann hefði verið seinna uppi.
Framhald á 4. síðu.
Daglcga nýsoðin
SVIÐ
Kaffistofan.
Hafnarstræti 16.
Nýslátrað
dílteateíðL
lífur
og
svid
fijðtverzlaDir
Hjalta Lýðssonar
Laskningasfofa mín er fluff
í Kirhjustræti 8 B. Viðtalstímí hl. 4,30—6, nema laug-
ardaga hl. 1—2. Símí 5970,
KARL SIG, JÓNASSON, laeknír.
T
ð « 7 cíngöngu eídrí dansarnír,
verða í G.-T.-húsinu laugardaginn 2. þ, m. kl. 10. Áskriftarlisti og
aðgöngumiðar frá kl. 2. — Sími 3355. — Hljómsveit S. G. T. —