Þjóðviljinn - 14.01.1941, Blaðsíða 2

Þriðjudag’ur 14. janúar 1941.
ÞJOÐVIL JINN
*r= BÆKDR
Þjódsögur handa börnum
(Móovumui
tlpfuA:
SamúDinaarfl*kkur alþýfia
— SQeíalifltafLokkurina.
Bttfltjórar:
Binar CNjyetrafloa.
Sigfús A. Sigurkjartarson.
KtfltJóra:
Hrerfiflgðtu 4 (Vikingfl-
prrat) flími 2270.
AlgraiOflla «g aaglýflinanfllrait
»t»fa: Auetarsftraati 12 (1.
hw«) mmi 2184.
AflkritbMrgjald k m&naSt:
Raykjavft og nágrfluni kr.
2.50. Aaraarafltaðar i land-
iira kr. 1,75. 1 laaaaflðlu 10
aura emtaktó.
VUttflgaprcnt k.f., Hverfisgötu
Hvc lcngi ætlar
Alþýdusambands
sífórnin adhíndra
samcíningu vcrh~
lýdsf claganna ?
Alþýðuflokkurinn hefur nú
hvað' eftir annað lýst því yfir í
blaði sínu, að hann vilji sam-
einingu verkalýösins 1 Alþýöu-
sambandinu. Og satt aö segja
þá virðist mönnum að Alþýðu-
flokkurinn hafi, eins og nú
standa sakir, mjög lélegar af-
sakanir fyrir því að vilja ann-
að.
En reynslan er samt sú, að
Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
sambandsstjórnin ,sem hann
ræður, eru bókstaflega and-
stæð slíkri sameiningu. Skýr-
asta dæmið er frá Akureyri.
Þar er “Verklýðsfélag Akur-
eyrar”, klofningsfélag Alþýðu-
flokksins, í Alþýðusambandinu
félag, sem aldrei hefur háð
kaupdeilu og ekki var skapað
til annars upprunalega, en að
veikja krafta verkalýðsins og
styrkja atvinnurekendur.
En hin almennu verklýðsfé-
lög bæjarins, sem áratugum
saman hafa háð stéttabaráttu
verkalýðsins þar, eru: Verka-
mannafélag Akureyrar (stofn-
að 1906) og Verkamanhafélag
ið Einingin (stofnað 1916).
Á síðustu árum hefur Verka-
mannafélag Akureyrar hvað
eftir annað reynt að fá fram
sameiningu verkamannanna í
eitt félag, en allt hefur strand-
að á klofningsberserkjum Al-
þýðuflokksins. Þegar allt brást
reyndi Verkamannafélagið að
ekapa eininguna með því að
láta meðlimi sína sem einstakl-
inga sækja um inntöku í Verk-
lýðsfélag Akureyrar. En þá
gerði stjórn þess félags (Erl.
Friðjónsson) þá undarlegu,
“lýðræðislegu” ráðstöfun, að
það væri ekki nóg , þó félags-
fundur samþykkti inntöku-
beiðni, heldur þyrfti meirihluti
stjórnarinnar að mæla með
henni!
Og nú viðheldur klíka þessi
klofningnum í verkamanna-
samtökum Akureyrar á þessu
valdi sínu. Og svo þjónar hún
atvinnurekendum hagsmuna-
lega með því að setja slíkan
taxta, að atvinnurekendur
biðja um að fá að undirskrifa
Ljósmóðirin í Stöðla-
koti (Huldufólkssaga
úr Reykjavík, rituð af
Árna Óla), — Trölli
(eftir Áma Óla), —
Sæmundur fróði (rit-
ari ónefndur. Allar
gefnar út af ísafold-
arpr.sm.), — Mjað-
veig Mánadóttir gefin
út af Guðjóni Ó. Guö-
jónssyni), — Prins-
essan í hörpunni (end
ursögð og gefin út af
Kristjáni Friðriks-
syni).
Nú geta börnin lært að lesa og
meta um leið ágætar þjóðlegar
sagnir. Enginn skyldi efa, að við
eigum efni í nóg barnaævititýri í
stað Rauðhettu, Hans og Grétu og
sjálfrar Mjallhvítar, sem fór yfir
fjöllin sjö og á aðdáun barna um
allar heimsálfur. Þökk sé þeim,
sem þarna hafa riðið á vaðið.
En um leið vil ég gera til þeirra
hinar ströngustu kröfur.
Lestrarnámsbækur sem þessar
þurfa að vera ritvillulausar, mál-
hreinar og stílhreinar. Það kostar
stórfé í skólum að útrýma mál
villum og ritvillum (eða prent-
villum), sem nemendur hafa fært
ósjálfrátt af bókum í bernsku
eða á unglingsárum. Þad getur
varla dregizt mörg úr úr pessu,
ac> hid opinbera uerdi neytt til m)
beita fjúrsektum hverja barnabók
par sem brögd eru ad villum.
Þessar fimm bækur eru mis-
vel vandaðar að því leyti. Próf-
arkalestur tveggja þeirra, Sæ-
mundar og Mjaðveigar, er fyrir
neðan allar hellur, fast að 20 vill
um/ í hvorri um sig (sumt af því
málvillur eða ritvillur), auk greinar,
hann sem samning. Og Al-
þýðusambandsstjórnin leggur
blessun sína yfir allar þessar
aðfarir, einræðið, klofninginn
og svikin.
Hve lengi á þetta ástand að
haldast? Meðan Alþýðuflokks-
klíkunni á Akureyri helzt þessi
klofningur uppi, þá verða og
hin verkalýðsfélögin, eins og
IÖ'ja, veik. Þaö ríöur því á að
bæta úr þessu ástandi og þaö
strax. Það stendur aöeins á Al-
þýðusambandsstjórninni aö
skapa einingu verkamanna-
samtakanna á Akureyri, Með-
an hún ekki aðstoðar við það,
þá verður allt hjal hennar um
einingu aðeins skilið sem arg-
asta hræsni.
í Vestmannaeyjum er það og
Alþýðusambandsstjórnin, sem
viöheldur klofningi verkalýðs-
félaganna þar, með þessu svo-
kallaöa “Verklýösfélagi Vest-
mannaeyja”’, sem nýlega varö
sér mest til athlægis fyrir
“samninga” sína. En önnur
verklýösfélög í Vestmannaeyj-
um fara sínu fram án tillits til
þessa klofningsfélags. En hins-
vegar er það ljóst, að meðan
Alþýðusambandsstjórnin ekki
merkjavillna, sem koniast upp i
14 á einni bls. Sæmundar fróða.
Prentvillur eru einnig mjö<g mein-
legar í Prinsessunni í hörpunni.
Þar á að standa í kvæði á 39.
bls.: „Áslaug felldi tár sín —
en stendur rangt: „Áslauig faldi
tár sín —“. Um stíl gilda marg-
brotnari Iögmál, oig fjölbreytni
er þar góð. En samkvæmni í
stíl þyrfti að nást í hverri bók
um sig. Henni hefur Árni Óla
náð, þegar hann samdi Ljósmóður.
ina í almennum huldufólkssögu-
stíl, en Trölla með nokkru ný-
tizkara sniði og e. t. v. persónu-
legri svip. Þjóðsögustíl Mjaðveig
arsögu er ekki breytt í útg., en
vikið viðorðalagi til léttis. Og fyr
ir litla krakka tel ég það sjálf-
sagt. Kristján Friðriksson hefur
gefið prinsessusögunni stíl sjálfs
sín á barnamáli, sem yngstu les-
endunum kemur vel, og skal ég
ekki ásaka hann, þótt hann fórn-
aði öllum fornblæ heimilda sinna
vegna þeirra. (Efnið úr Eddu,
Völsungasögu og Ragnarssögu
loðbrókar, og vísar bókin þrosk-
aðri lesendum sínum þangað,
bls. 38.). Öllum þessum bókum
má gefa þolanlega stíleinkunn
með mismunandi forsendum, en
Sæmundi lakasta. 1 þjóðsöigum
Jóns Árnasonar eru munnmælin
um Sæmund tínd saman eftir ýms
um bókum, svO' að stíll þeirra er
ómótaður og sundurleitur. Nú
hefði átt við í unglingabók að
sniðia þær aliar í gamlan bisk-
upasögustíl, sbr. elztu og skemmti
legustu frásagnirnar, eða í almenn
an rökkursögustíl 19. aldar þjóð-
sagna. Hvorugt er gert, heldur
aukinn glundroðimi með 20. ald-
ar. orðfæri á stöku stað„ breytt
að óþörfu hripum í meisa (sbr.
hættir slíkri ósvífni, sem þeirri
aö halda uppi svona klofnings-
félögum, þá verö’ur ekki hægt
aö skapa sterk verklýössamtök
innan Alþýðusambandsins, í
Vestmannaeyjum.
Hinn mikli styrkleikur Þrótt
ar og allrar verklýöshreyfing-
arnnar á Siglufiröi, sýnir
hvernig verkalýönum vex ás-
megin viö að skapa faglega
einingu.
Þaö’ er því þung\ábyrgö, sem
hvílir á Alþýðusambandsstjórn
inni, aö viöhalda klofningnum
á Akureyri og í Vestmannaeyj-
um. Hver trúir því, að hún
vilji Dagsbrún og Hlíf inn í
Alþýöusambandið — nema þá
til aö ná í fé þeirra — ef hún
heldur áfram klofningsstarf-
seminni á Akureyri og 1 Vest-
mannaeyjum?
Klofningin stórskaöar verka
lýðinn á þessum stöðum meö
degi hverjum sem líður.
Hve lengi á hann enn að
bíöa þess aö Alþýðusambands-
stjórnin hér. leyfi honum aö
sameinast? Sjálfur þráir hann
ekkert heitar, en þaö er yfir-
stjórnin hér og fulltrúar henn-
ar, sem hindra það.
hriplekur), Davídssúlmum eda
saltarai í biblíu og ekki er aðeins
hafnað eldri og kjarnorðari gerð
inni af vísu stúlkunnar, sem vildi
eiga synina sjiv með Sæmundi
fróða, heldur breytt af duttlung-
um tveimur orðum, sem staðfest
eru í báðum gerðum vísunnar.
Að samtöldu verðskuldar þetta
og villurnar þungt ámæli.
Eins og vera ber eru þessar
barnabækur skreyttar myndum.
sumum listavel gerðum og þrungn
um imyndunarafli. Atli Már, er
gert hefur teikningar rneð texta
Árna föður síns af sögum Trölla
og Ijósmóðurinnar, hittir oft nagl
ann á höfuðið. Trölli er bæði á-
takanlegur og stórkostlegur fyr-
ir krakkana. Teikningar Jóhanns
Briems í Sæmundi fróða sýna
ekki aðeins fjölbreyttari listar-
þroska, heldur heimta meiri
þroska af lesendum. Mein er það
að textinn er síður en svo sam-
ræmdur þeim myndum. Þær eru
eldri og gerðar beint eftir þjóð-
sögum J. Á. Við tvær fyrstu mynd
irnar er hann í vítaver.ðri mót-
sögn, textaskrifarinn sýnist ekki
hafa séð jrær. Hin fyrri sýnir ein-
beitta ró Sæmundar við saltara-
lestur á selsbakinu, en textinn
lætur hann aðeins hafa troðið
biblíu í barm sinn sem verndar-
igrip til að grípa þaðan og ljósta
í selshausinn, eftir að komið var
„á þriðju báru“ frá flæðarmáli
við land. Síðari myndin er af Sæ-
mundi, þegar hann skýzt úr
margra ára fangelsi myrkrahvelf
inga Svartaskólans upp á sólglitr
andi jörð, en kölski festir klærn
jár í kápunni einni, sem Sæmund
ur lætur flettast aftur af öxlun-
um. Myndin er sýnilega miðuð
við borgfirzka gerð þessarar frá
sagnar, enda er sú gerð áhrifa-
mest og bezt (eldrauða, sjálflýs-
andi letrið, jarðhúslýsingin o. fl.).
En textaskrifarinn hefur í ógáti
gripið heldur fyrstu frásögnina
um þetta, sem fyrir honum varð
i Þjs. (án þess hann nennti' að um
bæta hana með því að fletta upp
Biskupasögum, sem hún er runn
in frá). Smáskrýtið atriði, sauð-
arbógur í kápu Sæmundar, prýð-
ir þarna texta hans, en rekst al-
veg á myndina hinum megin á
síðunni.
Mjaðveigarsaga er sögð í fám
prðumí í upphafi bókar E. Ó. S.,
Um íslenzkar þjóðsögur, er kom
'út i sumar. Barnabókina um Mjað
veigu vantar mörg mikilsverð at-
riði, sem E. Ó. S. telur fylgja sög
unni að réttu og eru varðveitt í
seinni gerð hennar í Þjs. Jóns
Árnasonar. Ég sakna þeirra mjög
i barnabókinni. I vísunni eru það
mistök að Höggvinhæla verður
Högginhæla, en láðst hefur að
lagfæra orðin „fara hrútar" í fer
hrútur“, svo að þau rekist ekki
á síðar. Flaustursútgáfur borga
sig ekki til Iengdar. Annars eðl-
is er það, þegar sneitt er hjá mik-
ilsverðum atriðum í sögu prins-
lessunnar í hörpunni, vegna þess
að útg. hyggur lesendur sína of
unga til að hafa nenta illt af
þeim. Umhyggja fyrir heill ungl-
inga gæti líka ráðið því að
mergjuðustu sögunum um Sæ-
mund fróða er sleppt í bókinni
um hann, en feluleikurinn, þeg
ar kölski sýpur hveljur í for-
inni, færður ágætlega í stíiinn.
En mér fyndist rétt að sleppa
ekki úr unglingabók sögunum af
því, er Sæmundur fer til gleði á
nýársnótt, fær frá svikinni heit-
mey sinni kistil fylltan feiknum
Hekluelds (sbr. Heklugosið 1104,
sem sést á tveim myndum Jó-
hanns) né sögninni af sálufélagi
hans við fjósamann og barnfóstri
hans og baráttu á banasænginni.
Ofmikið af manninum Sæmundi
týnist annars úr sögu hans, eftir
verður veikleikalaus og sviplaus
kuklmeistarinn.
Prentvillupúkinn leikur laus-
jum hjala í fjölda bóka nú, og ekkí
að tala um blöðin. Ég vil beita
hann sektum, frekar en Ijótum
munnsöfnuði, sem gæti fitað hann
áður en yfir lyki. Til hins sama
gæti rekið um erlendar slettur og
sumar tegundir málvillna. En
það ráð væri ónógt, þegar t. d.
frásögn handa unglingum er göll-
uð á hverja hlið, sem litið er, án
þess að sögumaður virðist heimsk
ur eða fávis, heldur likt oghann
hafi verið ærður til óðagots og
skeytingarleysis af heilunt hóp
púka. Þá kann ég ekkert vænna
ráð en það, sem textaskrifari
þessarar lélegu Sæmundarbókar
gerir að niðurlagsorðum hennar:
að horfást í augu við þennan
púkahóp og bæta ráð sitt á því,
eins og fjósamaðurinn vanstillti
gerði. „Enda veslaðist púkinn þá
fljótlega upp úr hor og vesöld,
og hefur enginn heyrt hans getið
síðan. — Betur að þú og ég gæt-
um breytt eftir dæmi fjósa-
mannsins“.
Sumar á fjöllum
Ferðaminningar, eftir
Hjört Björnsson frá
Skálabrekku. Útg. ísa
foldarprentsm. 1940.
„Við eigum sumar innra fyrir
andann, ]rá ytra herðir frost og
kingir snjó“. Þessu líkt hefur höf.
ritsin.s eflaust fundizt, berkla-
sjúklingi á heilsuhælum ár eft-
ir ár. Sumar sitt hið innra á hann
ekkiinnantómum óskadraumum að
þakka, heldur öræfasumrum, sem,
hann hefur lifað og skýrir þarna
ýtarlega frá. Hann vill miðla öðr-
um af þeim auði.
Útilegur bæjarbúa eru nýr þátt
ur í menningarlífi okkar og þó
mjög tengdar áunnum hæfileik-
um þessarar útigönguþjóðar. Þess
vegna er ekki laust við að kvikt
sé og reimt kringum Hjört á
fjöllunum, kirkjugarður þeirra.er
báru þar beinin eða drýgðu þar
afbrot sín, þjáningar og afrek,
getur risið aftur í vetfang)/ í öm-
urleik þokunætur eða tíbrá töfr-
andi sóldaga. Ekki er það hjátní,
það er snerting við dulhrif hins
orðlausa manns í orðla'usri nátt-
úru og við veruleik fortíðþrinnar
á þessum slóðum. Margir lands-
mannaeruheld ég öðrum þjóðum
næmari á þetta tvennt, a. m. k.
á návist fortíðarinnar. Sumar á
fjöllum hefur dálítið sérstætt
gildi i þessu efni. Og við þurf-
um bækur, sem kafa þar lengra
og dýpra, auðvitað sarnt ekki í
kafi „þjóðlegra" draumóra fyrir
norðan og neðan heilbrigðan les
endasmekk.
Lipur og heilbrigð frásögn ein-
kennir þetta rit. Misfellur nokkr-