Þjóðviljinn - 02.02.1941, Blaðsíða 3

i?JOÐVILJINN
Sunnudagur 2. febrúar 1941.
I lag ð afl tmnia að dniMiigiianiia
hsli uerði reist iinan shamins
Reybívíhíngum gefst kosturáað styrbja
gott málefní
í dag 1. febrúar er einskonar
afmæli. Afmæli geta verið til
komin af góðu tilefni — og
eru það oftast. En tilefnið get-
ur líka stundúm veriö miður
gott, og svo er hér. Það var 1.
febrúar, sem af sumum var
kallaður “Brennivínsdagurinn
mikli”, þegar sala sterkra á-
fengisdrykkja hófst hér að
nýju.
Það heföi mátt telja þennan
mikla brennivínsdag, 1. febrú-
ar 1935 tiltölulega meinlaust
vixlspor — einskonar ógætnis-
hrösun þjóöarinnar, ef hún
þá hefði séð að sér, séð hvaða
afleiðingar myndu af hljótast
ef lengra yrði haldið þeirri
óheillabraut, sem þá var stigið
út á. En svo varð ekki, og má
þar segja að rættist: “Vond
var þín fyrsta ganga og munu
margar á eftir koma”. “Brenni
vínsdagarnir” hafa orðið marg
ir og hefur lítt verið sézt fyrir
um afleiðingarnar, og þess-
vegna verður þessi afmælisdag
ur hafður í annálum. Æskulýð
urinn meðal bindindismanna
hefur um nokkur ár tekiö ser ;
fyrir hendur að minnast þessa
dags sérstaklega á þann viöeig
andi hátt aö gera hann að sín-
um sérstaka baráttudegi. Hug-
sjónin er sú að snúa ósigri í
sigur. — í þetta sinn var ákveð
•ið að haga þessari baráttu
nokkuð á annan veg, en áöur.
Stórstúka íslands ákvað, að
leita samvinnu fyrst og fremst
við önnur bindindissamtök —
og síðan viö alla þjóðina um,
aö hefja þennan dag allsherj-
arfjársöfnun um land allt til
þess að reist yrði heilsu- og
hressingarhæli fyrir drykkju-
menn. En af sérstökum ástæð-
um var þó frestað að láta fjár-
söfnun þessa fara fram hér i
Reykjavík þangaö til 2. febrú-
ar. Takist þessi söfnun, eins og
vonir standa til, þá mun ríkið
einnig greiða sína skuld til
þessa mannúöarmáls og leggja
sitt fram.
málsins, að taka sér orð Matt-
híasar í múnn:
“Græðum saman mein og
mein
metumst ei við grannann”.
Því hér er sannarlega mein að
græða sem alli'r ættu að vera
samhentir um. Og þó það séu
Templarar og æskulýður skól-
anna, sem gerzt hafa sjálfboða
liðar að því er snertir að safna
því, er almenningur kann aö
vilja fórna þessu máli, þá ríð-
ur þó á, að allir, sem geta,
sýni það hjartalag og þá mann
úö að þeir vilji leggja hönd á
plóginn og leggja fram “hinn
þétta leír” — “aflið til þess er
gera skal”. — Eg skammast
mín því ekki — og enginn okk
ar skammast sín — fyrir að
koma sem beiningamaður að
dyrum hvers manns og biöja
um gjöf, því við vitum að við
biðjum ekki einungis um hjálp
til þess ’að gott verk verði fram
kvæmt, mannúðarskyfda leyst
af hendi, heldur líka að rekið
verði ámæli af íslenzku þjóð-
inni, aö hún hafi brugðizt
skyldum sínum viö þá, sem
þess þurfa að bróðurhugur sé
þeim auðsýndur og bróður-
hönd rétt til hjálpar. — Þess-
vegna skora ég á alla að vera
með!
Að síðustu vil ég svo vinsam
ast benda Templurum og félög
um úr Bindindissambandi skól
anna á, aö enn er þörf fyrir
aðstoö þeirra í dag. Mætið því
öll sem getið í Templarahús-
inu eftir kl. tíu og bjóðiö að-
stoö ykkar. Laun ykkar fáið
þið í meðvitundinni um að þið
starfið fyrir gott og réttlátt
málenfi. F. Á. B.
í. s. í.
i sambandi við 29 ára afmæli
íþróttasamband Íslands verður
Þegar fyrir fleiri árum var
þaö ljóst orðið, að hér var brýn
þörf fyrií hæli. Og allir munu
vera sammála um, að sú þörf
hafi aukizt — því miður. —
Málið hefur líka talsvert veriö
rætt manna á meðal. Og er
það sannast mála, aö bæði rík-
ið og bindindissamtökin hafa
legið undir ámæli fyrir fram-
kvæmdaleysi. Sumum hefur
fundizt, að ríkið eitt ætti hér
að hef jast handa, en' öörum
hefur fundizt, að hér væri rétt
verkefni fyrir templarana. —
Hér skal ekki farið út 1 neinar
rökræður eða neinn metnaö
um þaö, hver hér hefði átt að
ganga fram fyrir skjöldu. Nú
ættu þvert á móti allir, sem
sjá ’og viðurkenna nauðsyn
Skettimíun
khaldin í Iðnó í dag kl. 4 e. h.
Til skemmtunar verður: Fim-
leikar (karla), Hnefaleikar,
Borðknattleikur o. fl. Ávarp
fiytur Sveinn Björnsson, sendi
herra. Aðgöngumiðar seldir í
*Iðnó í dag frá kl. 10 f. hád.
STJÓRN í. S. í.
Daglega nýsoðin
S VIÐ
Kaffistofan.
Hafnarstræti 16.
Þróun á hjara
veraldar
Framhald af 2. síðu.
hefur að líkindum verið ein-
hver hinn farsælasti 1 allrií
sögu okkar. Þaðan var auk
Ara kominn Þorlákur biskup Run-
ólfsson, Björn biskup Gilsson og
víst mikill hluti presta sunnan
og vestan lands. Þetta mun vera
sami skólinn sem Isleifur bisk-
up, faðir peirra Teits, stofnaði
og hélt lengstum heim^ hjá sér
í Skálholti, og á dögum KLængs
biskups mun skólinn aftur vera
horfinn heim úr Haukadal að
Skálholti. Skálholtsskóli er ein-
hver elzti menntaskóli á Norð-
úrlönduum og stóð, þótt með nið-
urföllum væri um skeið, allt til
móðuharðinda. Enn rís „Hólastóll
með hefð oig sóma“, en Skálholts
kirkja er aumust allra í Skál-
hioltsbiskupsdæmi. — í Oddia stóð
ágætur skóli á 12. öld. Frægastir
fyrir menntir eru [}ar_ Eyjólfur,
Sæmundarson, Jón Loftsson, Páll
biskup son hans og Þorlákur helgi.
Þorlákur oig Páll sóttu og enska
skóla (Linooln). En í aldarlokin
elzt þar upp Snorri Sturluson við
latíniumenntir, dróttkvæði, klrkju-
réttardeilur og fjölkvænisbrösur
Jóns fóstra síns við Þorlák belga,
og um líkt leyti fer að bera á
riddaralegu sniði í nafnagiftum
og framkomu Oddaverja. Ýtrustu
andstæður blandast.
Nú er víst nóg upp talið, þótt
af nógu sé enn að taka. Nægi-
lega Ijóst er, að hámenning landsr
ins var kirkjuleg að uppruna og
kirkjulegs eðlis að mestum hlut
alla 12. öld. Arfur heiðninnar var
stríður undirstraumur undir hin-
um varma, létta hafstraumi skól-
ans á Hólum og lét hvergi á sér
bæra, þar sem öldin skóp og gaf
okkur andleg vqrðmæti sín. Þröun
miðaldaandans varð sízt minni
hér en í nálægum löndum um
1200, og í tilfinningalífi alþýðu
ber um það leyti mest á heittrú-
aröldunni, er Guðmundur góði
Vakti, í nafni dýrlingsi'ns Jóns Ög-
mundssonar.
Höfundar Islendinga sagna vaxa
einmitt upp við hlið þessarar heit-
trúaröldu og hafa sumir tvímæla-
laust orðið snortnir af henni. Sam-
úðin með Guðmundi Arasyni var
rík í Snorra Sturlusyni, veraldar-
vitrum höfðingjanum. Og hún
vpr eitt, sem þurfti til að skapa
alsjáandi sagnaritara. Snorri veitti
Guðmundi vetrarvist í óþökk ann-
arra höfðingja, og dásamlegust
allra verka hans er siagan, þar
sem hann gerir fyrstur einn mann
og heilsteyptan úr herkonungin-
um Ólafi digra og dýrlingnum
Ólafi helga. I líkum anda er heið-
íð og heilagt hnitað saman í
Heiðarviga sögu, Laxdælu eða
Njálu. I öðrum sögum, eins og
Eglu, Glúmú, Eyrbyggju eða
Hrafnkötlu er óícristni andiinnhins
vegar miklu aðsúgsmeiri, grund
völlur lífsskoðananna sýnist heið-
inn og þó laust við beina upp-
reisn eða andróður gegn kirkju-
trúnni.
Samhengi 12. aldar trúarupp-
eldis og sagnaritunarinnar, sem
blómgasf ekki fyrr en með kyn-
slóð Snorra, er svo margþætt og
náið, að helzt er að líkja við
I samband 19. aldar uppeldis og
kynslóðarinnar' um 1940. En um-
Alít Hermanns Jónassonar:
Ef lö$ín ganga ekkí jafnl vfír aíía, þá hafa
eínsfaklín$arnír ekkí lengur ásfæður fíl að
vírða lög o$ réff
9. júní 1934 birtjist grein í Tímanum eftir Hermann Jón-
assQn, sem nú í 7 ár hefur verið dómsmálaráðherra íslands
um “Dómsmál og réttarfar”. Þar segir hann m. a. eftirfar-
andi, sem vel má hugleiða nú út af atburðum þeim, er nú
gerast:
“Tilgangurinn með dómsvaldinu er fyrst og fremst sá,
hvernig svo sem fyrirkomulagið annars er, að fá skorið úr
ágreiningsmálunum milli einstaklinganna í þjóðfélögunum
á Þann hátt, að lög og réttur gangi jafnt yfir alla. Það er
fyrst og fremst sú hugsun, senj þjóðfélögin stefna að með
dómsvaldinu, og eftir því hvort dómsvaldið er gott eða lélegt,
fei það hvort því er treyst af almenningi eða vantreyst og
hvort það á skilið að heita því virðulega nafni RÉTTVÍSI.
Ef til vill getur enginn nema sá, sem fengizt hefur \ið
saka- og lögreglumál í mörg ár, skilið það til fulls, hvað
einstaklingarnir sem verð'a fyrir barði réttvísinnar, gera
stranga kröfu til þess, að lögin gangi ekki harðar yfir sig en
aðra einstaklinga. Þessi krafa gr svo rík í eðli hvers manns,
að hún er í raun og sannleika hið eina réttlæti sem einstakl
mgarnir gera kröfu til. Menn þola alveg uintalslaust
stranga dóma án þess að æðrast, eða bera kala til réttvís-
innar, ef þeir eru vissir um, að það sé sama refsing og aðr-
ir fái undir sömu kringumstæðum, en þó ekki sé lögð á
mann nema lítilfjörleg sekt fýrir það sem hann telur aðra
er eins stendur á fyrir, sleppa við, þá þolir það enginn, sem
ekki er heldur von til. Og þegar svo er komið að lögin ganga
ekki jafnt yfir alla einstaklinga í þjóðfélaginu, þá er dóms-
valdið EKKI lengur orðið RÉTTLÆTI heldur RANGLÆTI,
og þá hafa einstaklingarnir EKIvI lengur ástæðu til að
virða LÖG OG RÉtt, enda gera þeir það þá ekki”.
Tíminn 9. júní 1934.
Vaxtalækkun
Frá o$ med í. febrúar 1941
lækka forvexfír af víxlum hjá
okkur í sl/2% á árí —
Ekkerf framlen$ín$ar$jald.
IKilP II Raireiis.
Áskrifendur Réttar
í Reykjavík
eru beðnir að koma á afgreiðsluna, Austurstræti 12, og
greiða síðasta árgang með 5 kr.
skiptin frá 12. öld til Sturlunga-
aldar eru að hinu leytinu svh} ó-
vænt iog stórkostleg, að skýring
þeirra hlýtur bæði að vera þjóð-
hagslegs eðlis, eins og sýnt skal
í niðurliagsgrein, og siðaskipta-
eðlis, á þann hátt að undirstraum-
urinn kaldi ryður röstum sínum
leið á yfirborði og frjóvgar þjóð-
menninguna, líkt og fiskintið
aiuðgast á straumamótum. I sagna
list brýzt forna lífsskoðunin fram
með þeim mun meira afli, sem
hún var bældari á 12. öld af ofur-
þunga miðaldalífsskoðana ogheit
trúar. Það var eins og farg, sem
þrýsti fjööur fólgins lífs og dul-
ins kraftar elds. 1 sagnfræði er
þetta fyrirbrigði skýri með lög-
máli framvindu og afturkasts,eins
og pendúlslag klukkunnar. Við
sálarlífsathugun margra einstakl-
inga, sem taka óvænt stakkaskipt-
iimi í lífsskoðun eða búa yfir and-
stæðustu skoðunum verður hug-
arfarsbyltingin enn skiljanlegri. Þá
skiljum við að Islendinga sögur
fæðast líkt og Jóra Klængsdóttir,
systir þeirra, ekki beint í fjand-
skap við menningarboðorð kristn
innar, heldur af því að náttúrlegrí
helftin í Islendingseðlinu þold'
ekki við nema sleppa sér og
eignast afkvaemi sín.
Niðurl. næst.