Þjóðviljinn - 16.09.1942, Page 3

]
Miðvikudagur 16. sept. 1942.
pJÖOVIIJINM
Útgeíandi:
Sameiningarílokkux alþýðu. —
Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar:
Sigfús Sigurhjartarson (áb.).
Einar Olgeirsson.
Ritstjóm:
Hverfisgötu 4 (Víkingsprent).
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrií-
stofa: Austurstræti 12 (1. hæð).
Sími 2184.
Víkingsprent h.í,, Hveríisgötu 4.
Ofurseldir erlendu
valdi
Eiun þingmaðiur Ihaldsfiokksms
lýsti því yfir í þingræðu um sjálf
stæðismál vort, að stjórn Banda-
ríkjanna hefði bannað Islending-
um að setja hér á stofn lýðveldi
nú þegai'. ltíkisstjórnin hcíur enn
ckkert sagt um, hvort þessi stuðn
ingsmaður hennar hafi sagt satt
eða ckki, — en hún talar um
,,óvænt viðhorf” í sjálfstæðismál-
inu og þjóðin er þegar farin að
hugsa sitt,
- . . I
Rétt á eftir gerist svo það, að
herstjórn Bandaríkjahersins gef-
ur út tilkynningu um \ Lnnuskil-
yrði í setuiiðsvinnunni, en fæst
ekki til að semja við Dagsbrún,
viðurkemia í reyndinni íslenzku
verkalýössamtökin sem pamnings
aóila.
Hvað er hér á ferðimii?
Pyrst er — að því er einn þing-
maður gefur i skyn — ríkis-
stjórnin í Washington að blanda
sér í innanríkismál Islands og
banna Islendingum að ná nu þeg-
ar því takmarki, sem þeir hafa
þráð í sjálfstæðisbaráttu sinni.
Og síðan kemur herstjórn
Bandaríkjanna á íslandi og neitar
aó viðurkenna verkalýosfélögin
sem samningsaðila, ems og þau
eru að íslenzkum lögum.
Oss íslendinga brestur að vísu
afl til þess að geta komið fram
vilja vorum gagnvait hvort held-
ur ríkisstjórn Bandaríkjanna eða
herstjórn ameríska hersins hér á
landi. Vér erum „fáir, fátækir
og smáir” gagnvart þessu stór-
veldi, sem tekið hefur að sér að
vernda oss.
En vér erum ekki svo smáir,
að vér látum bjóða oss hvað sem
er mótmælalaust. Vér beygjum
oss máskc í svip fyrir ofurefli,
en vér stöndum á rétti vorum
og víkjum ekki frá honum.
Vér vitum að lítt muni oss
þýða að skírskota til þess i þess-
ari viðureign, að málstaður sá, er
Bandamenn segjast berjast fyrir
í þessu stríði, sé það að vernda
hina smáu, skapa öryggi og rétt-
læti í heiminum, tryggja lýðræði
og þjóðfrelsi. — Það eru til öfl
bæði með Bretum og Bandaríkja
mönnum, sem virðist ekki vera
sérlega annt um þann málstað.
En oss þykir hart, ef þau aftur-
haldsöfl fá að vaða svo ujppi,
þrátt fyrir einlæga lýðræðisásý
yfirgnæfandi meirihluta Breta og
Bandaríkjamanna, áð smáþ.jóðum
sem oss sé fyrirskipað í smáu
sem stóru hvað þær skuli og megi
gera.
ÞJÓÐVILJINN_
bandoapnauiiinan og i
Dagsbrún
Ameríska setuliðsstjórniu hefur
loks svarað Dagsbrún, þrem vik-
um eftir að hinn nýi samningur
gekk í gildi. Það verður að játast
að Dagsbrún gerði sér aðrar hug-
myndir um hinn víðfræga ameríska
hraða. en svarið sjilft o )i þó
öllu meiri furðu.
Svji’ eetuliðsstjórit'nnnar felst
í stuttu máli í þessu.
Vinnumarkaðurinn er frjáls, við
gerum enga samninga við verka-
lýðssamtökin heldur setjum okkar
eigin reglur um kaup og kjör.
Það má vel vera, að slík að-
ferð sé tízka í Bandaríkjunum,
þar sem verkalýðshreyfingin er
tiltölulega ung og tæplega búin
að slíta barnsskónum.
En hér á Islandi er tízkan
önnur. Hér eru verkalýðsamtök-
in viðurkennd með sérstakri lög-
gjöf. Hér er varla það kauptún
til, að ekki sé þar verkalýðsfélag.
Og það eru sárafáar imdantekn-
mgar, að þessi félög hafi ekki lög-
lega viðurkennda samninga við at-
vinnurekcndur. Þessi tUhögun er
fyrir löngu orðin hefðbundin lýð-
ræðisvenja hér á landi.
íslenzkum verkamönnum kemur
það því harla spanskt fyrir sjón-
ir, þegar stjórn þess setuliðs, sem
hingað er komið eftir beiðni ís-
íslenzka þjóðin mun enn bíða
átekta. Sjá hvort þingmaðurinn,
sem ræddi um erlenda íhlutun,
hefur haft rétt að mæla. Sjá
hvort ameríska herstjómin sem-
úr við íslenzk verkalýðsfélög.
En fari svo, að það sýni sig,
að meiningin sé að fyrirskipa oss
hvað við megum .gera, þá mun
íslenzka þjóðin draga strax af því
eina ályktun:
Það sé Islandi til óhamingju,
að Bandaríkin ein taki að sér
vernd þess. Sú tilhögun, sem
Sósíalistaflokkurinn frá upphafi
hefur barizt fyrir: að samið væri
við Bretland, Bandaríkin og Sov-
étríkin sameiginlega um öryggi
landsins, myndi vera bæði freísi
Islendinga og málstað Banda-
manna heillavænlegra. Og það
mun tvímælalaust bráðlega gef-
ast. tækifæri til þess að taka þessi
mál' öll til rækilegrar íhugunar
og endurskoðunar.
Dagsbrún, sterkasta og fjöl-
mennasta cinstakt félag á Islandi,
— það félag, sem allra félaga bezt
hefur sýnt skilning siún á land-
varnamálmu, — hefur sagt amer-
ísku lierstjórHÍnni afdráttarlaust
álit sitt. á framkomu hennar, hef-
ur mótmælt þeirri aðferð, sem
hér er viðhöfð.
Öll íslenzka þjóðin tekur und-
ir þau mótmæli.
Og íslenzka þjóðin mun öll mót-
mæla einum rómi, ef það reynist
satt, að þessi ágengni við íslenzk
lýðréttindi sé aðeins einn þáttur
í miklu veigameiri íhlutun Banda
ríkjanna um málefni vor Islend-
inga.
Þjóðin heimtar það, að ríkis-
stjóm hennar segi henni sann-
leikann um hvar við stöndum.
lenzka ríkisms í þefm tilgangi að
það verji Island, frelsi þess og
lýðræðislegar venjur, skuli einmitt
brjóta eina helztu og rótgrónustu
lýðræðislegu venju lands okkar.
Eg ætla mér ekki það verkefni
að leita að orsökum þessarar af-
stöðu setuliðsstjómarinnar til
verkalýðssamtakanna.
En ef t. d. sú hugsun skyldi
vera fyrir hendi, að íslenzku verk-
lýðsfélögin væru samsærisstofnan
ir, sem ekki væri við semjandi,
þá væri tvennu til að svara:
I fyrstu er ólíklegt að íslenzka
ríkisvaldið færi að löghelga sam-
særisstofnanir. Og í öðru lagi má
fullyrða, að verkalýðsstéttin er
eini íslenzki aðilinn, sem sýnt hef-
ur skilning á málstað Banda-
manna og vörnum íslands, Á ég
þar sérstaklega við hina margyfir
lýstu og áþreifanlegu stefnu Vmf.
Dagsbrúnar.
Ameríska setuliðið er hingað
komið sem þáttur í styrjöldinni
gegn villimennsku fasismans. Það
hefur sýnt sig, að þessi styrjöld
verður hvorki háð né unnin með
vopnunum einum, heldur með
starfi þjóðanna að baki víglínunn
ar. Það er, að til þess að sigra
fasismann, þarf herinn að hafa
þjóðirnar að bandamanni og bak-
hjalli. Þetta gildir ekki aðeins
um stórar þjóðir heldur og um
þær smæstu. Manni hefur einnig
skilizt, að óskir Bandaríkjamanna
um hina beztu sambúð við ís-
lenzku þjóðina væru fram settar
út frá þessu sama sjónarmiði.
En einmitt þetta sjónarmið ger-
ir afstöðu setuliðsstjórnarinnar til
verkalýðssamtakanna alveg óskilj
anlega. Sé henni umhugað um að
ávinna sér traust Islendinga, þótt
fáir séu, og afla sér bandamanna
meðal þeirra, þá gat setuliðsstjórn
in tæplega valið sér óheppilegri
aðferð. Það er þetta, sem við er
átt i ályktun Dagsbrúnar um svar
setuliðsstjómarinnar og er ekki
sett fram vegna liagsmuna verka
manna einvörðungu, heldur einnig
vegna hagsmuna stríðsrekstursins,
vegna málstaðar þess, sem bar-
izt er um í þessu stríði.
Dagsbrúnarmaður.
Gullmunir
handunnir — vandaðir
Steinhringar, plötuhringar
o. m. fl.
Trúlofunarhringar
alltaf fyrirliggjandi.
Aðalbjörn Pétursson,
gullsm., Hverfisgötu 90.
Sími (fyrst um sinn) 4503.
ÓOOOOOOOOOOÓOOOOO
Muolð
Kaffisölutia
Hafnarstrœti 16
Slðlknr ðskasl
Vér erum nú að byrja framleiðslustarfsemi í nýrri
verksmiðjubyggingu og vildum bæta við oss nokkrum
starfsstúlkum. - Upplýsingar hjá verkstjóranum,
Varðarhúsinu, kl. 4 til 6.
Ekki svarað í síma.
Sjóklæðagerð íslands h.f.
Þrjár duglegar sfúlkur
geta fengið atvinnu í tóbaksgerð vorri
strax eða 1. október.
Tóbakseinkasala rtkisins
Smásölnverð ð
vlndllngnm
Útsöluverð á enskum vindiingum má eigi vera hærra cn
hér segir:
Players N/C med. 20 stk. pk. kr. 2,50 pakkinn
May Blossom •20 — — — 2,25 —
Elephant 10 — — — 0,90 —
Commander 20 — — — 1,90 —
De Reszke, tyrkn. 20 — — — 2,00 —
Teofani 20 — — — 2,20 —
Derby 10 — — — 1,25 —
Soussa 20 — — — 2,00 —
Melachrino nr. 25 20 — — — 2,00 —
Utan Revkjavíkur og Hafnarfjarðar má útsöluverðið vera
3% hærra en að framan greinir, vegna flutningskostnaðar.
Tóbakseinkasala ríkisins.
Með tífvísun tíl áður auglýstvar
verðlaunasamkcppnt um
uppdrætti af 10.000 mála verksmiðju á Siglu-
firði og 5.000 mála verksmiðju á Raufarhöfn,
tilkynnist hér með að gefnu tilefni, að 1. verð-
laun eru kr. 10 þúsund og 2. verðlaun kr. 5
þúsund fyrir hvora verksmiðju.
Siglufirði, 14. september 1942.
SÍLDARVERKSMIÐJUR RÍKISINS.
Tilkynning
Vegna 65% hækkunar á skemmtanaskatti, sem gengur í gildi
16. þ. m., og annars aukins kostnaðar, hækkar verð á aðgöngu-
miðum á kvikmyndasýningar og verður frá sama tíma sem
hér segir:
BARNASÆTI kr"w100'T,,5EaaEroas
ALMENN SÆTI kr. 2.00
BETRI SÆTI, NIÐRI kr. 3.00
BALKONSÆTI kr. 3.50
STÚKUSÆTI, SVALIR kr. 4.00
Reykjavík, 15. september 1942.
Gamla Bíó. Nýja Bió. Tjarnairbió