Þjóðviljinn - 09.02.1943, Blaðsíða 3

3
Þriðjudagur 9. febrúar 1943.
pfðSVUJINM
Útgefandi:
Semeimngarflokkur alþýf ii
Sósíalistafiokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb )
Sigfús Sigurbjartars n
Ritstjóm:
CarSarstrætí 17 — Vtkr gsprent
Sími 227®.
\fgreiðsla og auglýsingi »krif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð'
Simi 2184
Víkingsprent h. f. Garða .stræti 17
Und?rbú*d sobis
alþýdunnítr!
Það er atvinnuleysi á íslandi
nú. Það eru að vísu in ían við
hundrað verkamenn, se n hafa
látið skrá sig í Reykja/ík, en
vitað er að miklu fleiri ;ru at-
vinnulausir. Úti á landi er at-
vinnuleysið víða tilfinnar.legt.
Þetta atvinnuleysi er á.ninn-
ing um hvað í vændum -\t, ef
ekki er gripið til róttækra ráð-
stafana. Böl atvinnuleysisin—
ckortsins og neyðarinnar, :em
því fylgir —, mun aftur þjá ís-
lenzka alþýðu, ef hún tekur el ki
fyrir rætur þessa böls. Og rætur
þess er að finna í þvi, rekstu. s
fyrirkomulagi á framleiðslunn ,
að atvinnufyrirtækin skuli að
eins rekin með gróða örfárra
auðmanna fyrir augum, en ekki
með það fyrir augum að þjóðar-
heildin geti skapað sér sem mesta
velmegun með því að nota allar
auðlindir og allt vinnuafl í sí-
fellu svo sem hagkvæmast. og
skynsamlegast reynist. Til þess
að geta gripið fyrir rætur þessa
meins þarf alþýðan að ráða
ríkjum, móta þjóðfélagið í sínum
anda, skipuleggja framleiðsluna
með hag heildarinnar fyrir
augum.
Grunnkaupshækkanirnar, bar-
áttan fyrir verulegum verkleg-
um framkvæmdum og hagnýt-
um endurbótum í sambandi við
f járhagsáætlun bæjarins og f jár-
lög ríkisins, — allt eru þetta
skærur einar.
Höfuðorusta er enn fram-
undan, úrslitabaráttan um það
hvort framtíð íslands skuli
helguð auðsöfnun einstakra
gróðramanna og frelsi íslands
ofurselt auðjörlum þeim, sem
auðdrottnum Ameríku þætti
henta að láta stjórna hér, — eða
hvort framtíð íslands skuli vigð
velferð og frelsi allra barna þess,
hvort hinar starfandi stéttir
heila og handa skuli drottna
sjálfar yfir lífsskilýrðum síhum,
njóta sjálíar ávaxta iðju sinnar.
Á það að vera hlutskipti sjó-
manna vorra, eftir að hafa hætt
lífinu, — og hundruðum saman
fórnað lífinu, — fyrir þjóðina i
þessari styrjöld, að vera reknir
í land, hvenær sem Kveldúlfi
eða öðrum auðfélögum þóknast
að segja: Nú legg ég togurunum,
ég græði ekkert á þessu? —
Á það að verða hlutskipti
verkamanna í landi eftir að þehr
loksins hafa notið þess að geta
gengið vel til fara, veitt fjöl-
skyldum sínum sæmilegan að-
búnað, — að vera aftur.þeytt á
milli Herodesar og Pílatusai' í
atvinnuleit, að verðá aftur að
ÞJOÐ VILJIWH
Henry Wallace;
Bússap liata isst helinsi tleirl tnenn i slrio-
inu en allar hinar sanelnnðn hlnðirnar
Ræða H. Wallace varaforseta Bandaríkjfanna 8. nóv, s, I,
M Þjóðviljinn birtir í dag ræðu þá, sem Henry Wallace, varaíor
" seti Bandarikjanna, flutti á útifundi er Sovétvinafélagið í New
York hélt 8. nóv. s. 1.
Ræða þessi túlkar skoðun og afstöðu frjálslyndra manna í
Bandaríkjunum gagnvart Sovétríkjunum.
Þótt Þjóðviljinn sé ekki að öllu leyti samþykkur ýmsu því,
er fram kemur í ræðunni, vill hann gefa lesendum sinum kost
á því að kynnast viðhorfi frjálslyndra, leiðandi manna í Banda-
ríkjunum á Sovétríkjunum.
í kvöld höfum við tekið þátt
í hátíðahöldum Rússa, á þessum
stórfenglega afmælisdegi. Nýju
ganga hin þungu spor tíl fá-
tækrafulltrúanna til að biðja.um
álíka skammt og hundarnir í
Tungu?
Á auðvaldið eða alþýðan að
hafa forustuna á íslandi?
Það er um þetta, sem höfuð-
orustan mun standa — og hún
getur hafizt fyr en varir.
Úrslit hennar verða undir því
komin hve vel alþýðan er undir
hana búin.
Verkalýðssamtökin eru aðal-
herinn, sem til atlögunnar legg-
ur. Það ríður á að þau séu mark-
viss, einörð og sóknardjörf. Það
þarf að ræða verkefnin, sem
framundan eru í hverju einasta
\ erkalýðsfélagi. Það þarf að
s iapa þann sterka, einbeitta
v.lja tii valda, sem er frumskil-
yj ði þess að verkalýðurinn geti
hó ft forustu alþýðunnar í sókn-
im.i fram til nýs og betra þjóð-
ski >ulags. Þessi vilji hefur vax-
ið í undanförnum árum, vaxið
um , eið og verkalýðnum sjálfum
óx á '.megin við að finna hver
máttur fólst í vinnuafli hans,
við að uppgötva að það, vinnu-
aflið, i n ekki peningarnir, er
afl þeir, a hluta, er gera skaL
Efling og þroskun Sósíalista-
flokksins, þeirrar brautryðjenda-
sveitar, sem til orustunnar legg-
ur,er eitthvert ailra brýnasta við-
fangsefni, sem alþýðan þarf að
leysa, til þess að vera við úr-
slitahríðinni búin. Það þurfa
tugir og hundruð áhugasamra
manna og kvenna að ganga í
flokkinn, gerast virkir þátttak-
endur í starfi hans. Og allir
sósíalistar þurfa að kappkosta
að þroska sig og mennta sem
bezt má verða, til þess að geta
verið, hver á sínum stað, braut-
ryðjendur og leiðtogar fjöldans,
er til baráttunnar kemur. Það
þarf að koma upp nýjum sósíal-
istafélögum, vekja alþýðuna til
sóknar á þeim stöðum landsins,
þar sem enn hefur ekki verið
hafizt handa fyrir alvöna.
Herðum starfið að þvi að
undirbúa sókn alþýðunnar! Það
er ekki gott að vita, hvenær
nauðsynlegt verður að hefja
hana. Ef til vill er auðvaldið nú
að undirbúa sókn á hendur al-
þýðunni, sem ekki verður svar-
að öðruvísi en með vægðarlausri
gagnsókn.
vígstöðvarnar, sem forsetinn
hafði boðað, hafa verið opnaðar
á hinn heppilegasta hátt. Með
yfirráðum yfir Miðjarðarhafinu
opnast heiðardyr í Þýzkaland og
einnig styzta leið með birgðir
til Suður-Rússlands-
Við höfum náð þeim tímamót-
um, að héðan af getur sigurinn
ekki gengið okkur úr greipum
fyrir annað en innbyrðis erjur
og misskilning. Vegna þessa er
þessi fundur svo mikilvægur.
í dag safnast hingað Ameríku-
menn úr öllum áttum til þess
að hyUa bandamenn okkar,
Rússa. Það er ekki nema sjálf-
sagt, að við gerum það, því að
fram til þessa hafa Rússar í bar-
áttunni fyrir sameiginlegan mál
stað hinna sameinuðu þjóða
misst að minnsta kosti fimmtíu
af hundraði fleiri menn, fallna,
særða og horfna, heldur en
Bandamerm í Evrópu að öðru
leyti samanlagðir. Einnig hafa
þeir drepið, sært og handtekið
að minnsta kosti tuttugu sinn-
um fleiri Þjóðverja, heldur en
aðrir Bandamenn samanlagðir.
Hvergi í sögu Rússa er jafn-
skýrt dæmi fórnfýsi og það, sem
þeir sýna nú.
Fundur þessi vóttar aðeins
eitt — ósk og ákvörðun Amer-
ísku þjóðarinnar um að hjálpa
Rússlandi, og gera það strax.
Roosevelt forséti hefur sagt
landher, sjóher og öðrum aðilj-
um, sem um framkvæmd hern-
aðaraðgerða fjalla, í orðum, sem
ekki verða misskilin, að hjálpin
til Rússa sitji fyrir öllu öðru —
að svo miklu leyti sem flutn-
ingamöguleikar leyfa. Þjóðin öll
styður dyggilega þá ákvörðun
Roosevelts forseta, að láta Rússa
hafa forgangsrétt. Það er engin
tilviljun, að vel fellur á með
Ameríkumönnum og Rússum,
þegar þeir kynnast
Báðar þjóðirnar hafa skapazt
á víðáttum auðugra meginlanda.
Báðar vita þær, að þær eiga
miklu meiri framtíð en fortíð.
Báðum er illa við blekkingar.
Þegar rússneska þjóðin braut af
sér einvaldshlekki keisarans,
sneri hún sér ósjálfrátt til Banda
ríkjanna um aðstoð við landbún-
að og verkfræði- Framfaraþrá
Rússa reyndist svo rík, að á tutt
ugu og fimm árum hafa þeir
komizt eins langt og við í Banda
ríkjunum á hundi'að árum. Sá,
sem fyrstur veitti því athyglí,
hvað Rússland og Bandaríkin
gætu orðið þýðingarmikil, var
franski rithöfundurinn de Tocqe
ville, sem fyrir eitt hundrað og
sjö árum skrifaði: „Nú á dögum
eru uppi tvær stórþjóðir, sem
virðast stefna að sama marki,
þótt förin sé farin á sinn hátt (
hjá hvorum. Eg á við Rússa og
Ameríkumenn ... Þjóðir þessar
leggja ólíkt af stað, og fara ekki
sömu leið, en báðum sýnist fyr-
irhugað af forsjóninni, að ráða
örlögum hálfrar jarðarinnar“.
Rússland og Bandaríkin eru
miklu nær hvort öðru nú en de
Tocqueville gat látið sér detta
í hug, þegar hann ferðaðist um
Bandaríkin árið 1835. Landfræði
leg lega landanna og nauðsyn
þess að fá að hagnýta auðæfi
þeirra án utanaðkomandi
áreitni, veldur því að báðar hafa
þjóðirnar megnustu óbeit á
stríði, en unna friði af heilum
hug.
Við Bandaríkjamenn virðum
Maxim Litvinoff, þegar við
minnumst þess hvernig hann
sem fulltrúi utanríkismála
Rússlands, vann að „sameigin-
legu öryggi“ á þeim tímum þeg-
ar veldi Hitlers var að aukast,
| vildi Litvinoff varðveita frið-
inn, með því að tengja saman
þær þjóðir, sem höfðu engar ár-
ásarfyrirætlanir á prjónunum,
svo að þær gætu staðið einhuga
saman gegn hverri þjóð, sem
ekki svifist þess að rjúfa frið-
inn. Hann sá Rússland umkringt
j f jórtán þjóðum, sem sumar voru
! fullar úifúðar, eingöngu af sögu-
legum ástæðum. Hann vissi að
Þýzkaland mundi nota eina eða
fleiri þessara þjóða gegn Rúss-
mn, þegar árás yrði hafin. Lit-
vinoff mistókst um skeið, en nú
nýtur hann sín að fullu, því að
hann -hafði rétt fyrir sér. Rúss-
land hefur öðlazt dýrkeypta
reynslu af einangruninni. Banda
ríkin hafa sömu sögu að segja.
Árið 1919 létu bæði republikar
og demókratar í ljós trú sína á
saméiginlegu öryggi, iheð stofn-
un þjóðabandalags. Taft, Hug-
hes, Hoover, Lowden og Root
voru allir fylgjandi þjóðabanda-
lagi. En þó skriðu einangrunar-
sinnaf úr fylgsnum sínum og
komu ekki aðeins í veg fyrir að
við gengjum í þjóðabandalagið,
heldur ti'yggðu okkur þá utan-
rikispólitík, sem gerði annað
heimsstríð næstum óhjákvæmi-
legt. Bæði Rússland og Banda-
ríkin einangruðu sig til þess að
vernda friðinn. Báðum mistókst.
Bæði löndin hafa lært af reynsl-
unni.
Rússland og Bandaríkin hafa
haft víðtæk áhrif hvort á ann-
að. Bæði löndin keppa að auk-
inni uppfsæðslu, framleiðslu-
getu og varanlegri hamingju
allrar alþýðu. Hið nýja lýðræði,
lýðræði alþýðunnar, nær ekki
aoems til stjornarfarslegs lýð-
ræóis, heldur einnig efnahags-
legs lýoræöis og þjoöfræöiiegs
og iýoræðis í uppeicusmálum og
jafnt íyrir karla sem konur. ulg-
an í hemunum um þessar muna-
ir sýnir, að þessa ýmsu þætti
lýðræöis veröur að veía saman
i ema samræma heild. Milijon-
um Ameríkumanna er það ljost,
að ef Ameríka öil og brezka
heimsvelaið eru uppistaða hins
nýja iýöræðis, geta þjóöir Rúss-
lanas og Asíu oröiö ívafið.
Sumjr Bandaríkjamenn álíta,
að við höium lagt of mikla
áherzlu á pólitískt lýðræði eða
það lýðræði, sem stjórnarsxram
veitir. Sé því beitt út í æsar, get-
ur það leitt til óvandaörar ein-
staKlmgshyggju, aröráns og o-
þariíega miKiis tiiiits tii reitar
rikisms og jafnvel algers stjórn-
leysis-
Rússar gerðu sér grein fyrir
misnotkun ótakmarKaðs póli-
tísks lýðræðis og lögðu því
mikla áherslu á efnahagsiegt
lýðræði, en sé því framfylgt út
í yztu æsar, verða öii voia aó
sameinast hjá einum manni og
hans þjónum.
En einhversstaðar er hagrænn
jöfnuöur milli pólxtísks og efna-
hagslegs lýðræðis. Rússar og
Banaaríkjamenn hafa leitazt
við að finna þetta meðalhóf. Nú
á dögum er t. d. í Rússlandi hér
um bii, en ekki alveg, eins mik-
ið ósamræmi í launagreiðslum
og í Bandaríkjunum. Verksmiöju
stjórai’ geta haft tíu sinnum
hærra kaup en verkamenn hafa
að meðaltali. Listameran, vísinda
menn og úrvals rithöfundar fa
venjulega enn hærri iaun en
verksmiójustjórar eða pólitisxir
fulltrúar.
Aðalmunurinn á hagfræð.-
kerfi Rússlands og Bandaríkj-
anna er sá, að í Rússlandi er
næstum ógerlegt að lifa á arð-
bærum eignum. Ríkissósíalism-
inn rússneski miðar ekki að því
að jafna tekjurnar, heldur
hvetja hvern einstakling til þess
að afkasta sem mestu.
Hin þriðja tegund lýðræðis,
sem ég nefndi þjóðfræðilegt
lýðræði, er að mínu áliti brýn
nauðsyn í hinu nýja lýðræði,
lýðræði alþýðunnar. Þjóðfræði-
legt lýðræði þýðir það, að hinir
ýmsu kynflokkar og þjóðernis-
minnihlutar verða að fá efna-
hagsleg skilyrði til jafns við
aðra. Roosevelt forseti hafði
þetta þjóðfræðilega lýðræði x
huga, þegar hann, í júnímánuði
1941, gaf út fyrirmæli, sem bönn
uðu að taka nokkurt tillit til
kjmflokka, við ráðningu verka-
Framhald á 4. síðu.
I