Þjóðviljinn - 04.08.1943, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 4. ágúst 1943.
ÞJÖÐVILJINN
Ilja Erenbtírg ;
®6émma$m
Otgefandi:
I Sameiningarflokkur alþýðu —
Sósialiítaflokkurinn
Rititjórar:
Einar Olgeirsson
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Ritstjórn:
Garðastrœti 17 — Vlkmgsprent
Simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
ctofa, Austurstrœti 12 (1. hœð)
Sími 2184.
t Víkingsprent h.f. Garðastrseti 17.
I _____________________________
Sðsíafismi eða kreppa að
strfðinu loknu - og strfð
að kreppu lokinni
Allir telja nú auðsætt hver
mun bera sigur af hólmi í heims
stríði því, sem geysað hefur síð-
ustu árin. Fall möndulveldanna
og fasismans í hans fornu mynd,
virðist vera á næsta leiti, memi
vona að til stríðsloka geti dreg-
ið á næsta ári.
En fáum við varanlegan frið,
fá þjóðirnar frið, sem varir, eða
hefst að nýju stutt stund milli
stríða?
Þessi spurning er á vörum alls
mannkynsins, og allir þrá frið
og leita friðar.
Til þess að svara þessari
spurningu ber fyrst og fremst
að gera sér ljóst, hvaða orsakir
leiddu til þessa stríðs, • sem nú
er háð, hvaða orsakir leiddu til
stríðsins 1914, og hvaða orsakir
leiða til stríða almennt.
Sé þessum spurningum ekki
rétt svarað, eða séu þær orsakir
sem hin réttu svör benda á, ekki
fjarl., hefst nýtt stríð, að lið-
inni stuttri friðarstund þó þessu
ljúki. Ef orsökin er fyrir,hendi
verður afleiðingin ekki umflúin,
þessvegna ber öllum hugsandi
mönnum, að gera sér orsakirnar
ljósar og síðan ber þeim hverj-
um og.einum að gera það, sem í
þeirra valdi stendur til að fjár-
lægja þær.
Naumast er um það deilt að
orsakir stríða eru fyrst og
fremst skipulagsleysi framleiðsi
unnar, samfara því, að hún er
miðuð við gróðavonir framleið-
enda, en ekki við þarfir notend-
anna.
Það er orðið lýðum ljóst, að
þetta tvennt, skipulagsleysið
samfara einkagróðasjónarmið-
unum, leiðir til offramleiðslu,
en hún aftur til kreppna og at-
vinnuleysis. Þetta leiðir aftur til
óhemju kapphlaups milli þjóða
og einstaklinga, um auðunnar
hráefnalindir og ódýrt vinnuafl.
En þetta er megin orsök stríð-
anna. Þessi orsok verður að
hverfa, ef varanlegur friður á
að fást að stríðinu loknu.
Hver þjóð verður að skipu-
leggja framleiðslu sína, þannig
að hvarvetna sé miðað við þörf,
en gróðasjónarmið einstakling-
anna með öllu útilokuð, og þjóð-
irnar, mannkynið sem heild,
verður að skipuleggja fram-
leiðslu og viðskipti þannig að
tryggt sé að hver þjóð geti feng-
ið innflutta þá vöru, sem hún
þarf til að tryggja þegnum sín-
um sómasamlegt framfæri og að
Þegar við horfum á þýska her-
fanga, hlustum á stunur þeirra
og andvörp eða lesum hinar
klúru „dagbækur“ þeirra, fyll-
umst við óbeit. Ósvífni þeirra og
ragmennska, græðgi þeirra,
blygðunarleysi og sljóleiki vek-
ur djúpa og réttláta fyrirlitningu
okkar.
Sú spurning vaknar ósjálfrátt
í brjóstum okkar: Hvernig gátu
þessar saurlífu skepnur hertekið
tíu ríki, komizt til Egyptalands
og Kákasus? Sýning á þeim teg-
undum hernaðartækja, er Rauði
herinn hefur náð á vald sitt í
tveggja ára hörðum orustum,
virðist veita svar við þessum
spurningum.
NAZISTRNIR UNDIRBJUGGU
SIG
Við sjáum hversu vendilega
Þýzkaland bjó sig undir þessa
ræningjastyrjöld. Allur iðnaður
þess, tækni og margra ára
reynsla — allt var notað í þágu
árásarinnar, sem í vændum var.
Eftir að hafa lagt í fjötra
f jölda af Evrópuríkjum, sem áttu
sér iðnað á mjög háu stigi, svo
sem Frakkland, Tékkóslóvakíu
og Belgíu, gerði Þýzkaland þessi
ríki að vopnabúrum sínum.
Þegar maður virðir sýninguna
fyrir sér, sér maður fyrir hug-
skotssjónum sínum tveggja ára
hrikalegar orustur. Fyrir fram-
an mann eru vélbúin flutnings-
tæki þýzka fótgönguliðsins,
handsprengjur og handvélbyssur
Þar eru 210 mm. byssurnar Þess
ar byssur -áttu að skjóta á
Moskvu, en þeim vannst bara
ekki tími til þess.
Þjóðverjarnir höfðu þá fleiri
handsprengjur og meiri hernað-
arreynslu. En hrakfarir þeirra
stöfuðu frá blindri trú þeirra á
rnátt tœkninnar, á óskeikulleika
skipulagningarinnar.
Sexhlaupa sprengjuvarpan
hún geti hinsvegar selt þá vöru,
sem hún framleiðir umfram
þarfir sinna þegna. Sé jörðin
tekin sem framleiðsluheild, er
vissa fengin fyrir því að jörðin
framleiðir mjög auðveldlega alls
nægtir handa öllum, vandinn er
aðeins að koma framleiðslunm
rétta boðleið frá framleiðenda
til notenda.
Það eru til menn, sem mikl-
ast þetta starf svo mjög að þeir
halda því blákalt fram, að slík
skipulagning sé óframkvæman-
Ieg. Þessum mönnum skal að-
eins á það bent, hve geysilegt
skipulagsstarf er unnið í þessu
stríði. í sannleika sagt er öll
heimsframleiðslan skipulögð,
með eitt markmið fyrir augum,
að fullnægja þörfum stríðsrekst
ursins, og verður ekki annað
sagt en að þetta hafi tekist mjög
vel, en það er margfallt auðveld
ara að skipuleggja heimsfam-
leiðsluna á friðartímum, þannig
að fullnægt sé eðlilegum þörf-
um mannkynsins.
kom fyrst fram, meðan stóð á
annarri sókn Þjóðverjanna. —
Messerschmitts- og Focke-
Wulfflugvélarnar minna mann á
hörmungarnar, sem íbúar Seva-
stopol urðu að þola. Þarna sjást
tundurduflin, sem lögð voru í
Volgu. Flugvélarnar, sem eru
þarna fyrir framan mann, flugu
yfir Stalíngrad. Hei'bátarnir, sem
maður sér, áttu að flytja þýzku
hermennina upp Volgufljót.
Maður getur einnig séð „nýj-
asta nýtt“, hinn þunga þýzka
skriðdreka. Þjóðverjarnir kalla
hann „tígrisdýrið“. — Hann er
þunglamalegur og klunnalegur.
Þetta „tígrisdýr“ hafði verið sært
með rússneskri sprengikúlu, og
þetta sár virðist geta minnt
mann á það, að jafnvel „tígris-
dýrið“ muni ekki geta hjálpað
Hitler út úr ógöngunum.
Þarna eru sýndar allar tegund
ir bifreiða, svo sem „Mercede“,
„Opel“, „Skoda“, franskir
„Renaultbílar og ítalskir „Fiat“-
bílar. Þeir eru þaktir ryki frá
mörgum löndum. Þeir hafa ver-
ið við vesturstrendur Evrópu.
Þaðan brunuðu þeir austur á
leið, 1 áttina til Úralf jalla, Bakú,
og írak, en höfnuðu að síðustu
á grasbletti í Moskvu.
Maður sér skriðdreka, sem óku
í áttina til Volgufljóts og sem
ekki komust aftur þaðan. Sumir
þeirra hafa verið málaðir með ó-
venjulegum gulum lit. Þeim var
ætlaður ákvörðunarstaður í
hinnj egypzku eyðimörk. Þessir
skriðdrekar voru komnir áleiðis
til Alexandríu, þegar óvœntur
atburður gerðist — sókn Rússa.
Þegar maður horfir á sýninguna
sér maður nokkuð, sem alls ekki
er á sýningunni — rússnesk her-
gögn. — Þegar maður stendur
fyrir framan þýsku skriðdrek-
ana, sér maður skuggann af
rússneskri skriðdrekabyssu og
riflum. — Þegar maður stendur
Það eru sósíalistar allra landa,
sem berjást fyrjjr að koma á
þessu skipulagi, það eru þeir
sem hafa bent á nauðsyn þess
að hver þjóð reki sinn búskap
eftir áætlun, og án gróðasjónar-
miða einstaklinganna, og að við-
skipti þjóða í milli verði skipu-
lögð á sama hátt. Augu fjölda
manna eru nú að opnast fyrir
því * að þessi stefna sé rétt, ró-
leg, öfgalaus athugun leiðir
menn til sósíalismans, en þeir,
sem þegar hafa sannfærzt um að
hann flytji mannkyninu lausn á
hinum erfiðustu og mest aðkall-
andi vandamálum verða að gera
allt sem í þeirúa valdi stendur
til að útbreiða þekkingu á þess-
ari stefnu, því mikið er í húfi.
Hverfi mannkynið í stríðslok
að lausn sósíalismans, þýðir það
friður og framfarir, haldi það
sig við hinn úrelta forna óskipu •
lagða einkarekstur og gróðasjón
armið einstaklinganna, þýðir
það kreppu að stríðinu loknu og
stríð að kreppu lokinni.
fyrir framan þýskar flug-
vélar, virðist manni, að maður
sjái rússneska loftvarnabyssu
uppi í loftinu finnst manni að
maður sjái móta fyrir rúss-
neskri orustuflugvél.
„BARDAGAHETJUR“ INN-
RÁSARHERSIN S
Sovétþjóðirnar berjast móti
innrásarliðinu fullvopnaðar, en
ekki með berum hnúunum. —
Snilli uppfinningamanna og
verkfræðinga, skarpskyggni rík-
isstjórnar okkar, starf hinna fórn
fúsu verkamanna okkar og
kvenna hefur hjálpað Rauða
hernum til þess að stöðva óvin-
ina og frelsa ættjörðina undan
oki óvinanna.
Sovétríkin gerðu aldrei lítið úr
hernaðarmætti Þýzkalands. —
Þýzki herinn sem réðist á Sovét-
ríkin var búinn öllum fullkomn-
ustu hernaðartækjum. Við sjá-
um þessi hernaðartæki á sýning-
unni, ekki einungis hernaðar-
tæki, sem hafa oi'ðið fyrir
sprengjum Rauða hersins, held-
ur einnig hernaðartæki, eins og
þau líta út í orustunum. Manni
finnst jafnvel, að maður sé að
ganga í gegnum Kruppa- eða
Skodaverksmiðjurnar, áður en
brezki flugherinn hefur byrjað
árásir sínar.
Á þessari sýningu á hernaðar-
mætti óvinanna finnur maður
sannfæringu Sovétþjóðanna um
sigur og hernaðarmátt þeirra.
Við vitum, að Hitler hefur enn
mörgum flugvélum og skriðdi'ek
um á að skipa. Úrslitaorusturnar
— Við lögðum af stað á laug-
ardaginn kl. 3, sagði hann. Þátt-
takendur voru milli 30—40. Ek-
ið var sem leið liggur austur
yfir Hellisheiði og staðnæmst
við Gullfoss og fossinn skoðaður.
Á leiðinni frá Gullfossi varð
mönnum starsýnt á hinar undur
fögru Jarlhettur og Langjökul
undir skafheiðum himni og
töldu margir það hið fegursta
er þeir hefðu séð, þegar sólin
var að setjast bak við f jöllin.
Var haldið viðstöðulaust í á-
fangastað og tjaldað skammt
frá sæluhúsi Ferðafélags íslands
í Árskarði, var þá komin blind
þoka. Ferðafélagið fór til Kerl-
ingarfjalla þessa sömu helgi í
þrem bílurn og gistu menn úr
einum þeirra í Árskarði, annar
bíll Ferðafélagsins fór að Hvít-
árvatni, en sá þriðji að Hvera-
völlum, svo það var mannmargt
í fjöllunum um þessa helgi.
ei'u enn þá háðar. En þessi sýn-
ing á hei'naðarmætti Þjóðverja
sýnir okkur mátt Rauða hersins.
Hversu mikla þýðingu sem
tœknin hefur í þessu stríði, þá
rœður maðurinn samt úrslitum
orustunnar, úrslitum styrjaldar-
innar allrar. Á þessari sýningu
eru engin lifandi sýnishorn af
þýzkum herforingjum, eða ó-
breyttum Fritzum. En eðli fas-
ismans er tjáð í dauðum hlutum.
Allt, sem Þjóðverjar hafa ætl-
að til þess að eyðileggja óvinina,
virðist vera haldgott. En hvílík
alger vanræksla á hinum ó-
breyttu hei'mönnum! Hitler lítur
ekki á Fritz sem mannlega veru,
heldur sem hereiningu.
Manni verður starsýnt á svefn
poka úr pappír, sem gei'ður var
fyrir þýzku hermennina til þess
að nota í rússneski’i vetrarveði'-
áttu. Hin frægu „ersatz valenki“,
óþjál hálmstígvél, ei’u sannar-
lega táknræn. Matvælaskömmt-
unin handa óbreyttum liðsmönn-
um segir okkur mikið.
En pappirssárabindin eru þó
mest sannfærandi. Hitler getur
enn þá fengið menn til þess að
skjóta þá, sem óhlýðnast fyrir-
skipunum, en hann hefur ekki
fleiri sárabindi til þess að binda
um sár hermanna sinna.
Fasistar gefa manninum sjálf-
um minnstan gaum. En það er
maðurinn sem mun sigra. Her-
búnaður Rauða hersins, reynsla
rússnesku herforingjanna, og
hugrekki manna þeirra ákváðu
örlög von Paulusar. Þeir munu
einnig ákveða örlög Hitlers.
Um morguninn kl. 8,30 fóru
menn á fætur, var þá þoka, en
leit út fyrir að henni myndi
létta þegar lengra liði á daginn,
var lagt af stað í fjallgönguna
kl. 9,30. Var gengið á Hágnýpur
en Snækollur er þeirra efstur,
1478 m. á hæð, en nokkrir gengu
á Loðmund.
Þegar upp var komið var þok-
unni létt og blasti við hið víð-
asta útsýni, Hofsjökull, rönd af
Vatnajökli og Langjökull, auk
fjölda fjalla og staða, sem of
langt yrði hér upp að telja. —
Gengu menn síðan niður aftur,
hvildu sig og mötuðust og tóku
því næst upp tjöldin og héldu
af stað til Hvítárvatns. Var þar
sezt að í sæluhúsi Ferðafélags
íslands í Hvítárnesi, en Litli
ferðaklúbburinn tjaldaði þar
skammt frá. Um kvöldið söfnuð-
Framhald á 4. síðu_
Skemmtíferð Sósíalísfa
tíl Kerlfngarfjalla
Viðtaf viB fðrarstjórann Gunnar Össurarson
Ferðanefnd Sósíalistafélagsins og Æskulýðsfylkingarinnar
gekkst fyrir skemmtiferð til Kerlingafjalla um síðustu helgi.
Fréttamaður Þjóðviljans hitti fararstjórann, Gunnar Össur-
arson, að máli í gær og spurði hann um ferðalagið.