Þjóðviljinn - 27.11.1943, Qupperneq 3

Þ JÓÐVILJINN
3
Laugardagur 27. nóvember 1943
UPPELDIS- OG SKÖLAMÁLASÍÐA ÞJÓÐVILJANS
Ritstjóri Sigurður Thorlacius skólastjóri
r=H
eimtlið - skólinn - gatan
SKÓLABÖRNIN 1943—44
Jafnan er liðið langt á haust, þeg-
ar barnaskólarnir hér í Reykjavík
geta látið fræðslumálaskrifstofunni
í té áreiðanlegar tölur um fjölda
skólabarnanna. Bömin eru fram eft
ir hausti að koma úr sveitinni og
fólk að flytja til bæjarins. Samkv.
skýrslum frá skólunum, nýfengn-
um, eru skólabörn á aldrinum 7—
14 ára samtals 4715, og er það um
270 börnum fleira en síðastliðið
skólaár.
Skipting í skólana er þannig:
Austurbæjarskólinn 1815 börn
Landakotsskólinn 208 börn
Lauganesskóiinn 746 börn
Miðbæjarskólinn 1£25 börn
Skildinganesskólinn 205 börn
Skóli ísaks Jónss. 143 börn
Æfingadeildir Kenn-
araskólans .......... 78 börn
Lauganes-
skóUnn —
Kennarar
og börn
jraman við
HVERS VEGNA FÆKKAll
skólann.
'
NEMENDUM KENNARA-
SKÓLANS?
Flestir skólar á landi hér eru nú
troðfullir og sumir hafa orðið að
vísa mörgum umsækjendum frá. —
Einn skóli er undantekning: Kenn-
araskóli íslands. Þar eru nemendur
svo fáir, að til vandræða horfir.
Um 50 nemendur eru í Kennara-
skólanum í vetur. Stundum áður
hafa þeir verið á annað hundrað,
og svo er talið, að til þess að full-
nægja kennaraþörf landsmanna,
mættu nemendur Kennaraskólans
trauðla vera færri árlega en 70.
Þetta mál er enn ískyggilegra fyr-
ir þá sök, að nú sem stendur vant-
ar rúmlega 70 kennaramenntaða
menn í kennarastöður. Orsökin til
þessa hvors tveggja er nærtæk: —
Laun kenuara eru svo hraksmán-
arlega lítil, að menn fást ekki til
að takast starfið á hendur og verja
fyrst mörgum árum til námsins.
Hér þarf skjótra umbóta við, ef
ekki á illt af að hljótast fyrir æsku
og menningu þjóðarinnar.
HVERS EIGA BARNASKÓL-
ARNIR AÐ GJALDA?
|
Stefán Jónsson kennari sendir
mér grein um ríkisútgáfu náms-
bóka, sem hér fer á eftir. Er for-
ráðamönnum útgáfunnar um leið
gefinn kostur á að skýra málið frá
sinni hlið. Grein Stefáns er þannig:
Síðan ríkisútgáfa námsbóka var
sett á laggirnar, hefur, svo kunnugt
er, hver sá, sem börn á á skóla-
skyldualdri, greitt til útgáfuunar
námsbókagjald. Gjald þetta cr sjö
krónur á ári og gegn því veitir út-
gáfan hverju skólabarni námsbæk-
ur þær, sem notaðar eru við
kennslu í barnskólum. Eins og all-
ir munu sjá, sparast aðstandemlum
barnanna ekki svo Jítið fé með
þessum hætti, og ekki livað sízt
þeim, er mörg börn eiga í skóíá. —
En þeir greiða hið sama sjökrónu-
gjald og hinir, sem ef til vill eiga
aðeins eitt. — Með þvi verði, sem
nú er á bókum á frjálsum markaði,
er hætt við að sjö krónur næðu
æði skammt til kaupa á námsbók-
um handa skólabarni, hvað þá ef
um fleiri börn væri að ræða. En
auk þess, sem nú er sagt, hefur
þetta fyrirkomulag þann höfuð-
kost, að með því lauk þeirri leiðin-
legu sögu, sem oft endurtókst, að
einn kennarinn vildi kenna þessa
bók, annar liina, í sörnu námsgrein.
Slíkt er auðvitað mjög eðlilegt og
sjálfsagt. En yrðu kennaraskipti í
bekk eða börn færð milli bekkja
urðu börnin að endurnýja næstum
allan bókakost sinn. Slíkt voru
aukin útgjöld og hæpinn tcngiliður
milli heimila og skóla
Ég hef vitanlega lítið umboð til
að tala fyrir annarra munn, en ég
hygg þó, að velflestir barnakenn-
arar hafi fagnað því, er Ríkisút-
gáfa námsbóka tók til starfa.
Fagnað því vegna þess, að hún
gat orðið mikil framför frá því,
sem áður var. Hún varð einnig
framför. Hinu er þó ekki að neitn,
að margt hefur miður telcisit en
skyldi.
Oft höfum við kennarar verið
útgáfunni gramir, cr við á haustin
áttum að hefja kennslu í skólunum,
en er til kom, vantaði námsbækur
í mörgum fögum. Þær voru engar
til. En útgáfan átti sínar afsakanir.
Það eiga allir afsaknir í þessu ó-
venjulega „ástandi", sem nú er
Okkur var sagt, að prentsmiðjan,
sem prentar bækurnar hefði ckki
annað meiru, pappírsskortur hefði
tafið útkomu bókanna, upplögin
hcfðu þrotið fyrr en búizt var við,
vegna þess að skólarnir þuvftu
miklu meiri eintakafjölda en lik-
indi þóttu til. Við kennarar höfum
skilið erfiðleika útgáfunnar, tekið
á þolinmæðinni og samþykkc af
! sakanirnar. Ein er þó sú ráðstömn
útgáfunnar, seni óskiljanleg virðist
með öllu. Skal riú ao því vikið.
Ríkisútgáfan hefur látið skóla-
börnum í té bók, sem Lestrarbók
nefnist. Bókin er gefin út í sex
flokkum og eru þrjú hefti í hverj-
um flokki. Þau fyrirmæli hafa fylgt
bók þessari frá útgáfunni, að til
þess væri ætlazt, að fyrsta flokkinn
fengju skólabörnin átta ára og síð-
an einn flokk á ári upp frá því til
þrcttán ára. Fyrsta skólaárið, sjö
ára, skyldu þau ekki hafa bókina.
Við þetta ákvæði virðist útgáfan
einnig hafa miðað upplög sín af
bókinni og afhending hennar í
barnaskólana hefur og miðazt við
það. — Undantekningar hefur þó
mátt veita með þá sjö ára bekki,
sem fluglæsir gætu talizt, og hefur
mátt afhenda þeim fyrsta flokk,
þann flokkinn, sem átta ára börn-
um er ætlaður.
•
Við þessu væri auðvitað ekki
nema allt got.t að segja, ef ekki
kæmi annað til. Það hefur sern sé
komið á daginn, að þeir, sem reka
einka-skóla fyrir óskólaskyld bórn,
— fjögra—fimm og sex ára — nota
þessa sömu bók við Icstrarkennslu
sína.
Ég. sem þetta rita, kenni í vetur
sjö ára bekk. Börnin í þeim bekk
eru yfirleitt orðin mjög vel læs eft-
ir því sem gerist um börn á þcim
aldri. Nokkur þessara barna hala
undanfarna vetur verið í smá-
barnaskóla — einkaskóla. Oll þau,
sem svo er ástatt um, hafa lesið þar
fyrsta flokk Lestrarbókar og elcki
aðeins fyrsta flokk, heldur einnig,
sum þeirra, annan og þriðja finkk.
Þess má einnig finna dæmi, að börn
úr einkaskólunum • hafi haft sem
lestrarbók, innan við skólaskyldu
aldur, íslandssögu og dýrafræði. —
Þegar nú þessi börn koma í barna-
skólana fá þau þar þessar sömu
bækur á ný, er þau hafa aldur til.
Fyrir þeim eru þetta þá ekki nýj-
ar bækur, heldur gamlar. Börnun-
um sjálfum og eins aðstandendum
þeirra þykir sem kennslan gangi
aftur á bak. En hvorttveggja er, að
barnaskólarnir hafa engar aðrar
bækur, og þó einkum hitt, að mikill
meirihluti barna í bekkjunum hef-
ur ekki verið í einkaskólum og þess
vegna ekki lesið bækumar. — Við
þann hlutann í hverjum bekk hlýt-
ur kennslan að miðast.
Nú er það svo, að engar þær bæk
ur, sem Ríkisútgáfan gefur út, eru
seldar í bókaverzlunum. Þeir kenn-
arar, sem einkaskólana halda,
hljóta því að fá bækurnar hjá út-
gáfunni sjálfri, enda mun það svo.
Það virðist þó harla einkennileg
ráðstöfun að ætla sjö ára bekkjum
barnaskólanna engar aðrar lestrar-
bækur en Gagn og gaman, Litiu
gulu hœnuna og Ungann litia, en
láta aftur á móti einkaskólana hafa
flokka Lestrarbókar ásamt ís-
landssögu og dýrafræði, fyrir fimm
og sex ára börn.
Manni verður á að spyrja: Hvað
á þetta að þýða? Hvers eiga barna-
skólarnir að gjalda?
Ég hef orðið var við mikla óá-
nægju meðal foreldra í garð barna-
skólanna vegna þess, sem að fram-
an er lýst, og óteljandi fyrirspurnir
fáum við kennarar um það, hvern-
ig á þvi standi, að skólinn lætur
átta ára barni ekki aðra lestrarbók
í té en þá, sem það les sex ára í
einkaskóla. Ef þessi stutta grein
mín gæti, að einhverju leyti, svar-
að þeim fyrirspurnum, er nokkuð
fengið, en þó ekki allt.
Þcir einir, sem eiga börn á skóla-
skyldu aldri, greiða námsbókagjald.
Fyrir fimm og scx ára börn er ekk-
ert slíkt gjald greitt, þvi er það
augljóst mál, að opinberir barna-
skólar eiga einir rétt á námsbók-
um Ríkisútgáfunnar. — Þann rétt
eiga þeir ekki að láta taka af sér,
nema annað komi í staðinn en ó-
réttur einn.
Ileykjavík, 12. nóv. 1943.
FRÆÐSLA UM KYNFERÐIS-
MÁL
Kynferðismálin eru án efa ein
viðkvæmustu og mestu vandamál
æskunnar, hafa ef til vill verið það
á öllum tímum, en alveg sérstak-
lega eru þau það nú á dögum. Séu
dregnar ályktanir frá þeirri al-
mennu þögn, sem um þessi mál
ríkir hér á landi, mætti ætla, að
fullorðna fólkið teldi sér þessi
vandamál æskunnar óviðkomandi.
Svo mun þó ekki vera. Málið er
með afbrigðum vandasamt. En þeg
ar þess er gætt, hve mikið er í húfi
fyrir framtíðarheill barna okkar og
þjóðarinnar, þá getur vandinn alls
ekki verið hinum fullorðnu nægileg
afsökun til afskiptaleysis. Ég er
sannfærður um, að umræður um
málið gætu orðið til mikils gagns.
Vil ég því skora á þá, sem eitthvað
hafa um það að segja, að senda
mér athugasemdir sínar. Að þessu
sinni varpa ég fram þessum spurn-
I ingum: Á fræðsla um kynferðismál
að fara fram á heimilunum eða í
skólunum, eða hvort tvcggja? —
Hverjir eiga að hafa þessa fræðslu
með höndum, móðir? faðir? kenn-
j ari? hjúkrunarkona? læknir? — Á
| hvaða aídri á fræðslan að hefjast?
I
UNGLINGADEILDIR
RAUÐA KROSSINS
Unglingadeildir Rauða Krossins
voru fyrst stofnaðar hér á landi
árið 1939. Síðan hafa þær breiðst
allmikið út og starfið orðið vin-
I sælt meðal barna og kennara. Þyk-
ir því hlýða að gera í nokkrum al-
mennum dráttum grein fyrir þess-
j ari skólastarfsemi.
j Ungliðastarf Rauða Krossins
hófst samtímis í Kanada og Ástra-
líu árið 1914. En 1. janúar 1939
voru starfandi í ungliðadeildum R.
K. víðs vegar um heim nálega 25
milljónir barna og unglinga.
Megingrundvöllurinn, sem ung-
liðastarf R. K. hvílir á, er hugsjón
hjálpsemi og friðar. í framkvæmd
er lögð áherzla á þrjú höfuðatriði:
1. Að vcrnda heilsu sína og ann-
arra.
2. Að efla fórnfýsi og fórnarlund.
3. Að efla vináttu og bræðralag
meðal barna í ýmsum löndum.
Heilsuverndin er fyrst og fremst
fólgin í því, að læra að lialda al-
mennar heilbrigðis- og hreinlætis-
reglur, t. d. að fara í bað og skipta
nærfötum reglulega, bursta tenn-
ur, þvo andlit og hendur, hreinsa
neglur, hafa gát á sjón og augum,
nota vasaklút, varast að hrækja á
gólf, götu cða leikvelli, sofa fyrir
opnum glugga o. s. frv. Þetta og
þvi um líkt er að vísu ekki annað
en kennt er í heilsufræðitímum í
hverjum barnaskóla. En munurinn
er einkum fólginn í viðhorfi barn-
anna. I Rauðakrossdeildunum eru
þessar reglur ekki aðeins kenndar,
heldur leitazt við að láta hvert
einasta barn framkvæma þær. Og
börnin líta eftir því sjálf að svo sé.
Þau iðka heilbrigðisreglurnar sem
leik, keppast hvert við annað, og
þó einkum um að gera sjálf betur
og betur.
Annar mikilsvcrður þáttur í
heilsuverndarstarfi ungliðanna er
sá, að vinna að endurbótum á hrein
lætis- og heilnæmisskilyrðum um-
hverfisins, t. d. bada skilyrði til
útileikja með því að búa til leik-
völl við skólann, að koma á end-
Framhald á 8. síðu.
Stefán Jónsson.