Þjóðviljinn - 29.12.1943, Blaðsíða 2

2
Miðvikudgur 29. desember 1943.
fJes.si greinarslúfur, er fer hér á eftir, er
síðari hluti bréfs, sem birt var í Bæjar-
póstinum fyrir nokkrum dijgiim, en varð
að bíða þá vegna rúmleysis í blaðinu. Höf.
er að ræða við kunningja sinn, sem var
nýkominn úr „dýra ríkinu" og var áberandi
gildvaxinn.
Biðsalur dauðans
Ætlaði annars þessi nýsköpun að verða
endalaus, hugsáði ég, og meinti á íslenzkri
tungu, og einnig.að betra væri fyrir' Magh-
ús að vera vel á verði þegar til hans kasta
kærni með störu orðabókina.
Það getur nú orðið nógu bölvuð biðin í
biðsal dauðans, sagði því næst kunninginn
hálf raunamæddur. Það hefur nú kostað
mig í allt og alll tvo daga samtals að ná
í þessar, sérðu, og benti á magann, en
hvað um það, þetta er nú nauðsynlegur
þjóðdrykkur, og auk þess sem ríkið færi
beint á hausinn og þar af leiðandi allur
sveitabúskapur í meir en kalda kol ef þessi
verzlun stæði ekki með slíkum blóma og
hún gjörir. Þetta sá Jakob á sínum tíma,
þó iemplar væri, og állir þeir herrar sem
í stjórn hafa setið núna í seinni tíð. Það
getur að vísu átt sér stað að stöku maður
verði um of gráðugur í ,,dauðann“, en þá
er sá hinn sami óðar sendur á Kumbara-
vog og afvatnaður í liasti. En í biðsa!
dauðans kallast sá shiður, þar sem hinn
landfrægi „dauði“ er afgreiddur og þar er
vissulega oft margt um manninn og
allt afgreitt eftir röð og reglu alveg eins
og maður væri að fara til altaris, og ])arna
fljúga um „þeir rauðu“ í hundruðum og
þúsunda tali og verðá að milljónum. Því
segi ég það, gamli kunningi, hér á þessu
landi lifurti við ekki sem neinir þræjar,
lieldur sem frjálsir inenn í frjálsu landi, og
með þessi síðustu orð á vörum liélt kunn-
inginn áfram niður götuna með tilheyrandi,
en ég tók 'að hugleiða nokkrar setningar
úr blaðagrein, sem ég var nýbúinn að lesa,
eftir mesta siðabótamanninn sem við eigum
í okkar þjóðfélagi, en þær voru eitthvað á
]>essa leið:
„Er betra að vera viljalaus þraVIl eitur-
nautna, en búa við frelsisskerðingu?“ —
Fiestir, sem temja sér nautn hinna sterkari
eiturlyfja, verða þrælar þeirra, þeir géta
helzt ekki hætt slíkum nautnum þó líf og
beilsa liggi við; slíkt er sannarlega að vera
þræH“. P.
Heita vatnið og kjallar-
amir
Sífelll berasl Þjóðviljanum kvartanir
um að kalt sé I kjöllurum, l>ar sem hita-
veitan er komin. og ]>að þó gott lag hafi
verið á hita |>ar, ineðan miðstöð var kynt.
Kjallarabúarnir hiðja um skýringu og leið-
beiningar, ef Jiægt sé að gefa einhverjar
leiðbeiningar, sem til úrbóta mættu verða.
Auðvitað getur Þjóðviljinn ekki gefið nein-
ar skýringar á þessu fyrirbæri, að gefa
slíkar skýringar er ekki á unnara færi en
sérfróðra manna á þessu sviði, og þá fyrsl
og fremst verkfræöinga hitaveitunnar.
Þjóðviljinn beinir því, enn á ný. þeiin til-
mælum til þeirra, að láta blaðinu í té
skýringar og leiðbeiningar fyrir þá kjall-
araíbúa, sem silja í kulda eftir að hita-
veituu kom til þeirra. Hitaveitan er svo
stórt og nýstárlegt fyrirtæki, að eðlilegt er
að ýmsar misfellur komi í Ijós, þegar hún
er tekin í notkun, en öllum er fyrir lieztu,
að frá þeim sé skýrt, gefnar á þeim þær
skýringar, sem fyrir hemli kunna að vera,
og notendum jafnframt gefnar leiðbeining-
ar um hvernig dregið verði úr eða afstýrt
þeim iiþægindum, sem af misfellunum leiða.
Kælið þið höfuðið betur
Þið hafið, kæru vinir við Alþýðublaðið,
farið að ráðura Þjóðviljans og lagt blaut-
an klút á höfuðið, hérna á dögunum, þegar
þið fenguð kastið, út af því að Alþýðu-
flokkurinn skyldi ekki fá nema einum
manni fleira í fastíir nefndir, sem kosnar
voru í þinglok, en honum bar, samkvæmt
styrkleika hans á þingi. Þið liafið ekki
minnst á þetta mál síðan, þið eruð farnir
að hugsa rólega um það, og sættið ykkur
við að hlýta dómnum sem þjóðin kvað
upp yfir ykkur, en þar var meðal annars
svo ákveðið, að flokkurinn skyldi engan
fulltrúa eiga í þriggja og fimmmanha nefnd-
um, sem kosnar eru á þingi. •
En þið þurfið að kæla hofuðið betur,
þið fáið ennþá köst, svona við og við,
einkum er ykkur bætt ef þið nefnið ílússa
eða Rússland, það er næstum eins og það
sé nóg, ef eitthvað minnir ykkur á þelta
Iand og j)ær þjóðir, sem það bvggja.
Ef þið hugsið ykkur um, þá munið þið,
að þið hafið skammast alveg óskaplega út
af því, að Rússar væru nieð áróður meðal
framandi þjóða, og ekki hafið þið vaiidað
þeim kveðjurnar, sein þið hafið talið að
greiddu þessum áróðri þeirra braut, hér á
landi éða annars staðar. Þið munið þetta,
pilkir góðir, ef þið Iiugsið ykkur umJ j
En núna rétt fyrir jólin var allt í einu
komið ánnað hljóð í strokkinn ykkar. Þá
skrifið þið leiðara í blaðið ykkar, þar sem>
Iiarðlega var veitzt að Rússum fyrir að
þeir væru búnir að gefa alla alþjóðahyggju
upp á bátinn og liugsuðu nú aðeins um
j hið rússneska stqíveldi.
I Kæru vinir, leggið þið np aftur blauta
I kliita á ykkar blessuð eimi, og reynið að
liugsa skýrt, það er svo leiðinlegt fyrir
ykkur, að láta j)að sjást, að j>ið skammið
Rússa íyrir alþjóðáhyggju annan daginn,
en skort á alþjóðahvggju hinii daginn.
Leynivopn lögreglunnar?
I félagsblaðinu Dagsbrún var nýlega vak-
in athygli á því, að lögieglan liefði í smíð-
um hjá Agli Vilhjálmssyni bifreið af ó-
venjulegri gerð, enda færi smíði hennar
fram með leynd. Var bifreið þessi talin á
stærð við strætisvagn og útbúin með dæl-
um og vatnsgeymum.
Nú myndi margur spyrja, hver væri til-
gangur lögreglunnar með þessum dæluút-
búnaði á bifreiðinni.
Svarið við þeirri spurningu getur ekki
verið á marga vegu, heldur það eitt, að
nota eigi bifreiðina í vinnudéilum.
Borgararnir eru hrelldir
með spádómum um bylt-
ingu
Okkur verkamönnum er það vel kunnugt,
að uppi hafa verið háværar kröfur frá
hendi afturhaldsins um að efla lögregluna
sem mest og búa Iiana sem fullkomnustum
vopnum og tækjum. Samtímis er reynt að
sanria réttmæti {)eirra ráðstafana með því
að telja fólki trú um að hér sé ný Sturl-
ungaöld í vændum, eða j>egar skemmra cr
leitíið: „9. nóvember í stækkaðri mynd“.
Hemaðarleyndarmáí?
Nýlega fanust lögreglustjóra tímabært að
gera almenningi kunnugl hvað vígbúnaði
lögreglunnar liði, og upplýsa hvað hún
hefði í fórum sínum af skammbyssum, vél-
byssum og gasbombum. Reynt var að sann-
færa menn um að vopnum þessum yrði
beitt gegn drukknum mönnum, sér í Jagi
erlendum skipstjórum(!) (sennilega einkum
vélbyssunum og gasinu!!).
Ekki var getið um vatnsbifreiðina í sam-
bandi við vopnabúnaðinn og bendir ]iað
til þess að hér sé uni hernaðarleyndarmál
að ræða, sem Dagsbrúnarblaðið hefur verið
svo ónsergætið að ljöstra upp. Framsýnir
menn liafa getið sér þess, til, að tankbif-
reið þessi yrði reynd hér á götuuum i
gamlárskvöld. Reynist sá spádómur réttur
skal öllum ráðlagt að hafast sem roest i’ið
innanhúss það kvöld, í það minnsti komu
ekki út fyrir dyr öðru visi en í sjókUeöum.
Mun það þó varl hrökkva til, að vernda
menn gegn skakkalollum, því telja rná
víst, að dælurnar séu það kröftugar að
hraustustu, mönnum sé ekki sla'tt í ná-
munda við þær.
Hver átti hugmyndina?
Það er ekki að vænta annars, en verk-
lýðsböðlar fagni Iiverju nýju vopni sem
lögreglunni áskotnast, þeir hafa aldrei farið
dult með, að þeir aitluðu að beita lögregí-
unni gegn verkamönnum í vitiimd»áluni.
þ j C j v' j : -i 1»
Undirbúningur að
skipasmíðym ng
kaupum
Ejtirjarandi bréj til atvinnu-
málaráðherra, hejur Þjóðviljanúm
verið sent aj millijringanejnd í
sjávarútvegsmálum:
„Þar eð vér teljum víst, að rík-
isstjórnin noti heimild þá, er henni
var gefin á fjárlögum fyrir Jí)44,
til að verja 5 milljónum króna úr
framkvæmdasjóði til skipabygg-
inga, eftir reglum, er Alþingi setur,
vildum vér leyfa oss að Ieiða at-
hygii hiris háa ráðuneytis að eftir-
farandi atriðum.
Vér teljum nauðsynlegt að mi
þegar verði hafist handa Um undir-
búning þessara framkvæmda. Teij-
um vér oss skylt, samkvæmt fyrir-
mælum í þingsályktun, er vér störf-
um eftir, að semja uppkast að regl-
um fyrir ián- eða styrkveitingar,
er vér muniim hafa tilbúnar tíman-
lega á næsta Alþingi.
Hinsvegar væri æskilégt, að rík-
isstjórnin héldi áfram athiigunum
um skipabyggingar í Svíþjóð eðai
Ameríku, eða á báðum stöðum og
gerði jafnframt ráðstafanir til þess
að kunnáttumenn geri nú þegar
„standard“ uppdrætti að fiskiskip-'*
um af eftirfarandi stærðum:
15 rúmiesta
20 -----
30 ----
45 —
75 ----
100 ------
Þá telur nefndin ástæðu til ]>ess
að taka það fram, að nauðsynlcgt
verður að binda styrk og Ián því
skilyrði, að uppdrættir og tilboð
verði samþykkt af þeirri stofnun,
sem Alþingi felur slíkt eftirlit, eða
skipin beinlínis keypt af slíkri
stofnun. Með því eina móti virðist
nefndinni unnt að tryggja hag-
kvæm innkaup og heppilegar skipa
stærðir. Þetta telur nefudin rétt
að taka fram nú þegar, vegna þess,
að hún telur hættu á, að menn fari
nú að gera ráðstafanir, sem reynzt
gætu óhagkvæmar, í von um að fá
síðar lán eða styrk“.
Handbók sveita-
stjórnarmálum
Von er bráðum á nýrri hand
bók í sveitarstjórnar- og íram-
færslumálum, eftir Jónas Guð-
mundsson.
Mun henni verða skipt í eftir
farandi aðalkafla:
1. Sveitarstjórn og sveitar-
stjórnarkosningar.
2. Fjármál sveitarfélaga.
4. Framfærzlumál og trygg-
ingar.
5. Fyrirtæki sveitarfélaga og
samgöngumál.
Handbók í þessum málum
hefur engin verið til áður.
Bygging vatnsbifreiðarinnar er ekkerl
annað en framkvæmd á gamalli lillögu
Jónasar frá Hriflu um byggingu samskonar
bifreiðar. Gamli maðurinn var þá okkerl
að fara í felur með hver tilgangurinn vær>,
hann sagði að það ætti að nota haua til
að „kiela" verkamenn.
Ólafur Jónsson níræður
Á annan jóladag 1853 fæddist
að Króki á Rauðasandi Olafur
Jónsson, fyrrum bóndi þar og odd-
viti. en sem dvelur nú á Hvalskeri
við Patreksfjörð, hjá tengdadóttur
sinni, ekkjunni A7alborgu, dóttur
Péturs Jónssonar á Stökkum.
Foreldrai' Olafs voru hjónin Jón
Ólafsson og Guðbjörg Magliúsdótt-
ir, sem um langt skeið bjuggri að
Sjöunduá á Rauðásandi, og þar
dvaldi Ólafur sín æskuár, unz hann
kvæntist Guðbjörgu, dóttur J.
Thoroddsen á Látrum, og þar
bjuggu þau blómlegu búi, en Ólafur
missti hana þar frá 4 ungum börn-
um þeirra. Brá Ólafur þá búi og
kom börnum sínum í dvöl á góð-
um heimilum. Þessi eru böru þeirra
hjóna:
Sigurjón Á. Ólafsson alþingism.,
Reykjavík.
Óiafía húsfrú í Stakkahlíð í Loð-
mundarfirði.
Sigríður S. Ólafsdóttir liúsfrú,
Reykjavík.
Stefán Ólafsson á Hvalskeri, sem
dó 2. maí 1!)42.
()1I hörn Ólafs eru vel gefin og
góðir þegnar þjóðfélags vors.
Eftir að Ólafur hætti búskap,
átti hann lengi heimili hjá systur
sinni, Guðrúnu á Vatneyri. Mér
verður lengi minnisstætt þegar
Ólafur kom þangað, því hann vann
á ýmsurn stöðum í sveitinni. Afcð
komu Ólafs í húsið, var sem yfir
okkur strákana fæíðist annar og
alvarlegri blær, og meiri ánægja.
Þar var kominn liinn reyndi maður
bg alvarlegi, sem við bártim virð-
irigu fyrii'.
Ólafur var lengi fram eftir ævi
hinn glaðværasti maður meðal
ungi'a manna, gjörfulegur að vexti
— um 3 álnir •— og svaraði sér
vel, og framkoma öll hin prúðasta,
og tilgerðarlausasta. Hann gegndi
Slökkviliðið hafði venju frem
ur rólega daga um jólin.
Hvergi urðu íkviknanir þt frá
jólatrjám.
Á annan jóladag kviknaði eld
ur í kassa er stóð í íorstofu í
Tjarnargötu 10, komst hann síð
an í barnavagn er þar stóð, og
brann hvorutveggja og forstof-
an skemmdist nokkuð af eldi
áður hann yrði slökktur.
Talið er að kviknað hafi í út
frá vindlingsbút, er einhver haíi
fleygt frá sér og lent í kassan-
um.
í gœr, kl. 10,22 kviknaði eldur
í tuskum, er héngu utan á reyk:-
háf nálægt sótlúgu, á Nýlendu-
götu 7. Var eldurinn slökktur
áður en slökkviliðið kom á
vettvang.
í gœr, kl. 13,34 kviknaði einn-
ig eldur út frá reykháf á Lauga
veg 53. Var hann slökktur strax
áður en teljandi skemmdir hlyt
ust af.
Ólajur .1 ónsson
um langt skeið ævinnar ýmsum
li'únaðarstörfum fyrir sveitarfélag
sitt og leysti þau af hendi með
liinni mestu dyggð. — Nú er Ólaf-
ur kominn að fótum fram. Sjónin
fai'in fyrir nokkrum árum og ferli-
vist lítil eða engin.
Góði frændi minn og vinur. í dag
nota ég tækifærið — níutíu ára
afmæli þitl — til að færa þér inni-
legustu þakkii' fyrir samveruna og
viðkynningu alla, fyrr og síðar.
Við. sem tenn erum svo mikið yngri
að árum, skiljum |>ví miður ekki
hvað það er að lifa svona háan
aldur, og okkar þjóðfélag virðist
enn ekki hafa gjört. sér nægilega
Ijóst, í live mikilli þakklætisskuld
það stendur við þá þegna sína, sem
hafa fórnað því öllu sínu starfi, af
heilum hug og trúmennsku.
Blessun og hamingja fylgi þér
ávallt, Ólafur frændi. — Heill þér
níræðum.
2(5. desembei' 1943.
Rósenlcranz Á. ívarsson.
Reykjavík.
Verzlunarjöfnuðurinn í
nnv. hagstæOur um
1,8 milij. kr.
Samkvœmt skýrslu frá IIag-
stofu íslands hefur verömæti
útfluttra vara numið 21 millj.
520 970 kr., en verömæti inn-
fluttra vara á sama tíma 19
millj. 711 600 kr.
Verzlunarjöfnuðurinn í nóv-
ember hefur því verið hagstæð-
ur um 1 millj. 809 370 kr.
Útflutningsvörur þser, sem
gera helztu tekjuliðina eru: síld-
arolía, 10,3 millj.; ísfiskur 8,3
millj. kr.; freðfiskur 1 millj. kr.
og lýsi 0,3 millj. kr.
Af útflutningnum í nóv. hef-
ur Bretland keypt fyrir 20
millj. kri, en Bandaríkin fyrir
1 millj. kr.
Kristján Eyfjörð fulltrúi
Alþýðusambandsins í
Síldarútvegsnefnd.
Alþýðusamband Islands sam-
þykkti á fundi sínum fyrir jólin
að tilriefna Krístján Eyfjörð, sjó-
mann í Ilafnarfirði. sem fulltrúa.
sinn í Síldarútvegsnefnd.
Varamaður Alþýðusambandsins
í nefndinni er Gunnar Jóhanns-
son, Siglufirði.