Þjóðviljinn - 31.12.1943, Blaðsíða 2

2
Þ JC JV' ,JM:>
Lögregian heitir á borgaraoa til samvinnu um
að skapa friðsamt og rólegt gamiárskvðld
Agnar Kofoed Hansen lögreglustjóri og Erlingur Pálsson
yfirlögregluþjónn rœddu í gœr við blaðamenn um nauðsyn
þess að bœjarlífið breytti um svip frá því, sem verið hefur á
gamlárskvöld og að ölæði, íkveikjur og áflog hyrfu úr sögunni.
Hétu þeir á samvinnu við borgara bœjarins um að skapa
nýjan og betri brag á bœjarlífið á gamlárskvöld, svo hátíða-
höldin þá geti farið fram að hætti friðsamra, siðaðra manna.
Lögreglustjóri lagði einkum
áherzlu á það, að borgararnir
tækju upp samvinnu við lög-
regluna um það, að hindra það
ölæði og tilefnislausu óspektir
er átt hefði sér stað á gamlárs-
kvöld.
Venjulega væru það nokkrir
unglingar og óeirðaseggir, sem
kæmu ólátunum af stað, sem
enduðu stundum með því að allt
lenti í slagsmálabendu, svo lög-
regian yrði að grípa til þess
neyðarúrræðis að nota kylfurn
ar, en slíkt væri neyðarúrræði,
sem alls ekki ætti að þurfa að
gríþa til, en borgararnir gætu
sjálfir mestu um það ráðið,
hvort tiltölulega fáum óláta-
seggjum tækist að koma af stað
uppnámi.
ÚR BÓKUM
LÖGJtEGLUNNAR
Erlingur Pálsson yfirlögreglu-
þjónn skýrði blaðamönnunum
frá nokkrum dæmum um ólæt
in á gamlárskvöld, sem skráð
eru í bókum lögreglunnar frá
liðnum árum.
Hér er ekki rúm til þess að
skýra frá öllu því, sem hann
hafði að segja, aðeins stiklað
á því helzta. Sagðist Iþonum svo
frá m. a.:
„Gamlárskvöldið 1931 var eitt
af þeim allra verstu sem lög-
reglan man eftir. Það kvöld
héldust uppi stórir óspektar-
flokkar og voru ískyggilega
margir klæddir í vinnuföt og "
overalls og heyrðist oft úr þess
um flokkum, að í kvöld mundu
þeir gera upp sakir sínar við
lögregluna. Þá var ráðizt unn-
vörpum á bifreiðar, hvar sem
þær sáust í miðbænum. Kl.
23,00 um kvöldið var ráðizt á
bifreið á gatnamótum Vonar-
strætis og Aðalstrætis og brotn-
ar í henni rúðui’nar, í bifreiðinni
voru hjón með börn sín á heim-
leið, lögreglan brá við til hjálp-
ar. var þá ráðizt á lögregluna
með grjótkasti og barsmíðum.
Þessi átök urðu upphafið að
stórkostlegum bardaga þarna á
gatnamótum, milli lögreglunnar
og geipi fjölmenns óspektarlýðs,
sem endaði með handtökum og
nokkrum rheiðingum. Leiddi
þetta til sakamálaferla við lög-
regluna, sem lyktaði með því,
að nokkrir óspektarmenn voru
dæmdir fyrir árás á lögregluna, j
ljúgvitni og fálskar sakargiftir.
Gamlárskvöld 1936 var einn-
ig mjög ókyrrt, greip þá óspekt
arlýðinn sérstakt íkveikjuæði.
Voru eldar kveiktir víðsvegar
um bæinn og allt gripið, sem
hendi var næst til að kveikja í.
Voru kveiktir margir eldar í
miðbænum, sem voru jafnóðum
slökktir af lögreglunni. Þegar
lögreglan var að slökkva einn
slíkan eld í miðbænum og hand
taka brennuvargana, sem að
honum stóðu, var hastarlega á
hana ráðizt, var hellt benzíni
á lögregluþjóna og gerð tilraun
til að kveikja í þeim og einum
lögregluþjóni Haraldi Jóhannes
syni var veitt tilræði með egg-
vopni og föt hans skorin í gegn
þvert yfir bakið og niður á
læri. Lögreglan tók þetta kvöld
fjölda unglinga úr umferð og
geymdi á lögreglustöðinni þar
til um miðnætti, og flutti þá
heim til foreldra og aðstand-
enda. Þetta umrædda gamlárs-
kvöld var næsta kvöld eftir
hinn mikla og sorglega bruna
í Keflavík.
Gamlárskvöldið 1937 var
kveikt allmikið bál í kössum
í Veltusundi 3, portinu hjá verzl
un Magnúsar Benjamínssonar
og einnig í Vallarstræti fast við
portið hjá Hótel ísland. Slökkvi
liðið var kvatt á vettvang og
slökkti það eldinn áður en tjón
varð af“.
RÚÐUR BROTNAR — MAÐUR
MISSIR SJÓNINA Á ÖÐRU
AUGA AF SPRENGJUKASTI.
KVEIKT í STÚLKU
Á gamlárskvöld 1917 lenti stór
sprengja á steinhúsinu Norður-
stíg 3, sprakk á miðjum vegg
hússins og var sprengingin svo
mikil að 30 rúður sprungu af
32, sem voru götumegin í hús-
inu, en fólk og húsmunir í
húsinu köstuðust til og næstu
hús léku á reiðiskjálfi.
1924 var kastað sprengju inn
um glugga á íbúðarhúsi í
Bankastræti og kveikt í hús-
inu, en eldurinn var slökktur
áður en hann magnaðist.
Sama kvöld fékk maður
sprengju í kinnina með þeim af-
leiðingum að hann missti sjón
á öðru auganu.
Þá var og kveikt í fötum
stúlku í Bankastræti og urðu
fötin alelda, en eldurinn varð
þó slökktur áður en hún brennd
ist til skaða.
Á gamlárskvöld 1926 tóku
hundruð manna þátt í þeirn
ærslum að bera bíl, ásamt bíl-
stjóranum, úr Veltusundi niður
á Hafnarbakka og stóð bíllinn
fastur á bifreiðaskálinni, en
! bæði framhjólin stóðu fram af
i uppfyllingunni, þegar lögreglan
kqm á ávettvang.
Framh. á 5. síðu.
Nýársdagskrá
útvarpsins
Föstudagur 31. desember.
(Gamlársdagur).
18.00 Aftansöngur í Dómkirkjunni
(séra Bjarni Jónsson).
19.00 Hljómplötur: Tónvefk eftir
Bach, Haydn og ,Mozart.
20.00 Tilkynningar.
Fréttir.
20.20 Ávarp forsætisráðherra.
. 20.45 Lúðrasveit Reykjavikur leik-
ur
21.10 ,,Á ferð um New-York-borg“
(Benedikt S. Gröndal blaða-
maður. — Hljómplata).
21.25 Danshljómsveit Bjarna Böðv-
arssonar leikúr og syngur.
22.00 „Á hættubraut"; gamanþáttur
eftir Ingimund (Brynjólfur
Jóhannesson, Alfreð Adnrés-
son).
22.15 Hljómplötur: Ýms lög.
23.30 AnnálLársins (Vilhjálmur Þ.
Gíslason).
23.55 Sálmur.
Klukknahringing.
00.05 Áramótakvéðja.
Þjóðsöngurinn.
Hlé.
00.15 Danslög
(til kl. 2 eftir miðn.).
Laugardagur 1. janúar 1944.
(Nýársdagur).
13.00 Ávarp ríkisstjóra.
Lúðrasveit leikur.
14.00 Messa í Hallgrímssókn (séra
Jakob Jónsson).
15.30— 16.30 Miðdegistónleikar (plöt
ur); Þættir úr frægum tón-
verkum.
19.25 Nýárskveðjur.
Létt lög (af plötum).
20.00 Fréttir.
20.20 Ávarp (Eggert Stefánsson
(söngvari).
20.35 Níunda symfónían eftir Beet-
howen (plötur. — Lundúna-
symfóníuhljómsveitin leikur.
Lundúna-philharmonie kórinn
syngur. — Stokowski stjórn-
ar).
21.40 Danslög.
24.00 Dagskrárlok.
Sunnudagur 2. janúar.
11.00 Messa í Fríkirkjunni (séra
Jóri Auðuns).
12.10—13.00 Hádegisútvarp.
14.30— 16.30 Miðdegistónleikar (plöt
ur):
a) Cellósónata í g-moil eftir
Beethoven.
b) Hugsmíð (fantasía) eftir
Schubert.
c) Píanósónata eftir Schu-
mann.
d) 15.30 Tónverk eftir
Brahms og Hugo Wolf.
18.40 Barnatími (Ragnar Jóhannes-
son o. fl.).
19.25 Hljómplötur: Þyrnirósa; tón-
verk eftir Tschaikowsky.
20.20 Útvarpskvartettinn: Kvintett
í Es-dúr eftir Hummel.
21.00 Hljómplötur: Norrænir söngv-
arar.
21.15 Upplestur: Úr Hornstrendinga
bók, eftir Þorleif Bjarnason
(Sigurður Einarsson dósent
les).
21.40 Hljómplötur: Rímnadansar eft
ir Jón Leifs.
21.50 Fréttir.
22.00 Danslög (Danshljómsveit Þór-
is Jónssonar, kl. 22.00—22.40)
23.00 Dagskrárlok.
«
Mánudaginn 3. janúar:
19.25 Hljómplötur: Tataralög.
20.30 Erindi: Úr jarðsögu' Árnes-
sýslu (Guðmundur Kjartans-
son jarðfræðingur).
20.55 Hljómplötur: Kreisler leikur j
á fiðlu.
21.00 Um daginn og veginn (Gunn-
ar Benediktsson rithöfundur).
21.20 Útvarpshljómsveitin: íslenzk
alþýðulög. — Einsöngur (ung-
frú Kristín Einarsdótir); Lög
eftir Schubert.
Föstudagur 31. desember 1943.
„Vopn guðanna“ — eld-
ingin
Herra ritstjóri!
Hafa ekki gagnrýnendurnir mis-
skilið gersamlega leikrit Davíðs og
meininguna með heiti þess. Vopn
guðanna, það er auðvitað eldingin,
sem drepur harðstjórann, — elding-
in er frá gömlum tíma viðurkennd
sem slíkt guðanna vopn, hún kem-
ur þarna í leikslok sem hver annar
„deus ex machina" og leysir allan
vandann. Og „mórall" stykkisins er:
sjá, það er óhætt að hætta að berj-
ast gegn Hitler, guðirnir munu
ljósta hann með eldingu og þá má
breiða krossinn yfir hann sem „fall-
inn bróður“, ósköp fallega og kristi-
lega. Áhorfandi.
Hvenær tekur Leikfélagið
eitthvert stríðsleikritið til
meðferðar?
Leikfélag Reykjavíkur hefur með
sjónleiknum „Vopn guðanna“ farið
að sýna leikrit, sem á að fjalla um
stríð og frið og frelsisbaráttu gegn
harðstjórn, þótt þennan leik skorti
að ýmsra áliti svo mikið frá listrænu
sjónarmiði að frekar beri að telja
hann skrautsýningu en leikrit.
En hvers vegna ræðst ekki Leilt-
félagið í að sýna hér leikrit, sem
raunverulega fjalla um það frelsis-
stríð sém nú er háð gegn harð-
stjórninni, — leikrit,' sem fullnægja
listrænum kröfum nútímans, eins
heilsteypt bæði að formi og inni-
haldi? Slik leikrit eru nú í sífellu
léikin á ýmsjum helztu leiksviðum
menningarlandanna. Og það væri
vafalaust engin vanþörf á að kynna
íslendingum hugsunarhátt og list
þeirra, sem nú heyja það frelsis-
stríð, sem frelsi vort sem annarra
þjóða veltur á.
Vill ekki Leikfélagið athuga
þetta?
Þegar höfðinu er barið við
stein
Eins og kunnugt er, báru sósíal-
istar fram frumvarp til breytinga
á lögum um tekjuskatt í þingbyrj-
un síðastliðið vor. Frumvarp þetta
fékk enga afgreiðslu þá fáu daga
sem þingið sat í vor, en sett var
þó nefnd innan þingsins til að at-
huga skattamálin í heild. Árangur-
inn af starfi þessarar nefndar varð
að vonum lítill en tillögur sínar
lagði hún fyrir þingið í haust. Sósí-
Armbaadsífum stoiið
í fyrrinótt var stolið 7 arm-
bandsúrum úr sýningarglugga
skartgripaverzlunar Jóns Sig-
mundssonar.
Þjófurinn hafði brotið rúðuna
og hrifsað úrin úr glugganum.
Nýtt kvennablað, 8. tbl. 1943, er
nýkomið út. Hefst það á kvæði eftir
Huldu: „Svo líða tregar". Aðalbjörg
Sigurðardóttir skrifar um Samhjálp
heimilanna; Herborg á Heygum
Sigurðsson um Færeýsk jól; M. J.
K. um Nínu Sæmundsson mynd-
höggvara; Guðrún Stefánsdóttir
skrifar um Þorbjörgu Grímkels-
dóttur. Þá er þýdd grein: Konurnar
og framtíðarskipulagið eftir Doro-
thy Thompson. Guðbjörg Jónsdótt-
ir, Broddanesi, á þarna frásagnar-
kafla, er hún nefnir Herborg á
Heiði (brot). — Þá eru ennfremur
í blaðinu kvæði, ritfregnir o. fl.
smágreinar.
alistar tóku þá þann kostinn að
ieggja fram frumvarp sitt sem
breytingartillögu ’ við frumvarp
nefndarinnar. Þessar breytingartil-
lögur voru afgreiddar frá neðri
deild til efri deildar, en þar dagaði
þær uppi, vegna samstilltra aðgerða
Sjálfstæðismanna og Framsóknar-
manna.
Þrjú voru megin atriði í tillögum
sósíalista:
1. Að hækka persónufrádráttinn.
‘2j Að afnema varasjóðshlunnindi
hlutafélaga.
3. Að auka framlög til nýbygg-
ingasjóða fiskiskipa og tryggja að
þeim.verði alls ekki varið til ann-
ars en skipabygginga.
Dag eftir dag hefur Morgunblað-
ið skrifað um þessar tillögur og
sagt, að þær hafi verið fólgnar í
því, og að því er virðist því einu,
að draga úr framlögum til nýbygg-
ingasjóðanna. Þessi aðferð Morgun-
blaðsins heitir að berja höfði við
stein og er vissulega dálítið skrítið
að blaðið skuli ekkert hafa fram að
færa í þessu máli annað en bláköld
ósannindi.
En Morgunblaðið um það, enginn
bannar því að dangla höfði Sjálf-
stæðisflokksins í bjarg staðreynd-
anna, það hefur iðkað þetta vel og
lengi, enda ekki langt þess að bíða
að böfuðið brotni.
Lítil skýring á staðreynd-
um
Samkvæmt núgildandi skatta-
lögum mega einstaklingar sem
stunda útgerð leggja, 20% af nettó-
tekjum í nýbyggingasjóði. Sósíalist-
ar lögðu til að þetta hækkaðLupp.
í 331/3%.
Samkvæmt sömu lögum mega út-
gerðarhlutafélög leggja til hliðar
331/3% af nettótekjum, sem þau
þurfa ekki að borga skatt af. Helm-
ingurinn af þessari upphæð rennur
í nýbyggingasjóð en hinn helming-
urinn í varasjóð, en sósíalistar
lögðu til að öll þessi upphæð, eða
þriðjungur nettóteknanna, skyldi
renna í nýbyggingasjóð, en þegar
sjóðurinn væri orðinn tvær milljón-
ir skyldi þetta breytast í einn sjötta
hluta, eða sömu upphæð og sjóð-
irnir fá samkvæmt núgildandi lög-
um.
Tillaga sósíalista var því sú, að
tvöfalda framlögin til nýbygginga-
sjóðanna frá því sem nú er, meðan
þeir væru innan við tvær milljón-
ir króna, en láta þau haldast ó-
breytt þegar þeir fara fram úr
þeirri upphæð, enn fremur að
tryggja að þeir færu ekki í tap-
rekstur og yrðu til einskis notaðir
nema kaupa á nýjum skipum.
Um þessar tillögur segir Morgun-
blaðið dag eftir dag, að þær hafi
dregið úr rétti útgerðarmanna til að
leggja fé í nýbyggingarsjóði.
En braskhlunnindin átti
að afnema
Samkvæpit núgildandi lögum
geta hvers konar hlutafélög, hvað
svo sem þau hafa með hönd-
um, lagt 20% af nettótékjum sín-
um í varasjóð og þessum varasjóð
geta þau svo varið eftir geðþóttá, í
slika varasjóði leggja útgerðarfélög
in nú helminginn af sínu skatt-
frjálsa fé. Þessi hlunnindi vildu sósí
alistar afnema. Það er þetta sem
Morgunblaðið er á móti, því að það
þarf að verja hagsmuni Garðars
Þorsteinssonar og annarra slíkra,
en það veit að fjöldinn er andvígur
þessum hlunnindum en hlyntur til-
lögum sósíalista, þess vegna þegir
það um tillögurnar en skrökvar til
um það sem lagt var til um nýbygg
ingasjóðina. Þetta er Ijót bardaga-
aðferð, en Morgunblaðið um það.