Þjóðviljinn - 25.03.1944, Blaðsíða 3

Þ JÓÐ VILJINN
3
Laugardagur 25. marz 1944.
UPPELDIS- OG SKÓLAMÁLASlÐA ÞJÓÐVttJANS
Ritstjóri Sigurður Thorlacius skólastjóri
Helmilið - skðlinn ■■ gatan
I skólamálum gela líka gerzt ævintýri
í fyrri hluta þessarar grein-
ar í laugardagsblaðinu 11..
marz, var sagt frá undirbún-
ingi hinnar merku kennslutil-
raunar Elsworth Collings og
hvernig henni var háttað. Á
námstjóraferli sínum hafði
Collings árum saman horft á
þrautpínd andlit barna og
kennara, sem glímdu í von-
leysi við líflausa og ómeltan-
lega námskrá. Hvernig var
unnt að bæta úr þessu og
Meypa áhuga og barnslegri
gleði inn í skólastofurnar í
stað drungans og óyndisins?
Collings ákvað að gera tilraun
til þessa og bera um leið sam-
an námsárangur þriggja skóla,
sem um allt voru sem jafnast-
ir, nemendaval, gáfnafar
þeirra og efnahagsaðstöðu,
hæfileika, aldur og menntun
kennaranna, áhöld o. s. frv. í
tveimur skólunum var kennt
með gamla laginu eftir fyrir-
fram saminni námsskrá, þaul-
hugsaðri og þó frjálslegri. En
í þriðja skólanum, sem kallað-
ur var tilraunaskólinn, var
engin námsskrá. Nemendurn-
ir völdu sjálfir námsefnið eftir
nákvæma hugsun í samráði við
kennarann.
Hér er ekki tími til að lýsa
mákvæmlega öllum þeim
mörgu og miklu störfum. sem
leyst voru af hendi í tilrauna-
skólanum í þessi 4 ár, sem til
xaunin stóð yfir. Þó skulu rak-
in nokkur dæmi, valin af
handahófi sem sýnishorn þess,
hvernig starfað var í hverjum
aldursflokki. Fyrstu dæmin eru
úr þriðja flokki, þar sem börn-
in voru yfirleitt 6, 7 og 8 ára
gömul:
Dag nokkurn hafði Karl orð
á því við félaga sína í starfs-
flokknum, að sig langaði til að
vita, hvers vegna frú Murphy
ræktaði sólarblóm í matjurta-
garðinum sínum. Hann kvaðst
<ekki skilja, hvers vegna hún
ræktaði þau í matjurtagarði,
þar sem hann hélt, að blóm
ætti að rækta í skrautjurta-
garði. Dean áleit að það út af
fyrir sig gæti ekki verið neitt
óeðlilegt, því að hann hafði séð
anörg blóm í matjurtagörðum
í þorpinu, þar sem hann hafði
átt heima áður. Virgil vildi fá
að vita hvort Dean héldi í raun
og veru að matjurtagarður
væri rétti staðurinn fyrir blóm.
Hann hefði þó haldið, að þeir
væru ætlaðir til þess að rækta
matjurtir. Jóna kvaðst aldrei
Tilraunaskóli í framkvæmd
hafa séð sólarblóm, og spurði
Karl hvernig þau væru útlits.
Karl reyndi að lýsa þeim eins
vel og hann gat. Jóna endur-
tók ósk sína um að fá að sjá
þau, þar eð hún hafði aldrei
séð þess háttar blóm áður. Aðr-
ir* nemendur tóku undir með
Jónu, kváðust ekki hafa séð
þessa jurt og vildu gjarna sjá
hana. Eftir nokkrar umræður
var svo samþykkt að fara
í að lesa í fræðibókum sínum
um það, sem þessi heimsókn
hafði vakið athygli á. Þau á-
kváðu að rækta sólarblóm hjá
sér næsta vor. Karl kvaðst
ætla að sá röð af þeim vestan
til í garðinum sínum til þess
að skýla Caatalópunum fyrir
kvöldsólinni um húsumarið.
Neva sagði, að þetta væri fall-
egasta blóm, sem hún hefði
! nokkurn tíma séð og var ákveð

Matstofa í negrabamaskóla í Bandaríkjunum.
næsta dag í heimsókn til frú
Murphy. Börnin urðu ásátt um
tvennt, sem þau ætluðu að
komast að raun um í ferðinni:
1. Hvers vegna ræktar frú
Murphy sólarblóm í matjurta-
garðinum sínum? 2 Að hverju
leyti eru sólarblóm öðru vísi
en aðrar jurtir? Börnin fóru
næsta dag eins og ráð var fyrir
gert í heimsókn til frú Murphy.
Þau spurðu frúna, hvers vegna
hún ræktaði sólarblóm á þess-
um stað, hvers konar fræ þau
hefðu, hvernig fræin sáðu sér
út, blöð, rætur o. s. frv. Frú
Murphy sagði börnunum, að
hún ræktaði sólarblóm þarna
til að vernda veikbyggðari jurt
ir fyrir kvöldsólinni Þau væru
ágæt til þess. Auk þess, sagði
hún, eru fræin mjög góð fyrir
hænuungana mina. Hún sýndi
dæmi þess. Enn fremur sagði
hún, að sér þætti blómin
mjög falleg og móðir sín hefði
árlega nokkur þeirra í blóma-
garði sínum td skrauts. Hún
gaf börnunum fræ til að hafa
með sér og sýndi hvernig
' skyldi sá þeim.
Börnin eyddu nokkrum tíma
in í að sá þvi í bl imagarðinn
sinn næsta vor. Dean hélt því
fram, að mesta gagn af sólar-
biómi, myndi vera það. hvað
fræin vœru góð hænuunga-
fæða, og hann ætlaði að rækta
beð í þeim tilgangi. Margar
þvílíkar athugasemdir komu
fram hjá börnunum. Hvert barn
gaf skriflega skýrslu, sem það
samdi með aðstoð kennarans,
um heimsóknina til frú Murp-
hy. Skýrslan var fólgin í því
að gera litkrítarteikningar af
blóminu og skrifa athugasemd-
ir um uppgötvanir í sambandi
við sólarblómið. Frásögnin, sem
fylgdi krítarteikningu Karls,
var á þessa leið:
Frú Murphy notar sólarblóm
sín til þess að skýla nytjajurt-
um í matjurtagarðinum. Blóm-
ið er stórt og gult. Hænuungun-
um hennar frú Murphy þykja
fræin mjög góð. Hún gaf okk-
ur nokkur fræ til að gróður-
setja. Sólarblóm eru falleg
blóm í skrautjurtagarð. Eg
ætla að rækta nokkur þeirra í
Cantalopubeðinu mínu næsta
sumar til þess að slcýla Canta-
lopunum mínum. Þau vaxa bezt
í frjóum jarðvegi við sólskin og
raka. Það er auðvelt að rækta
þau.
Á svipaðan hátt voru valin
í þessum starfsflokki ýmis önn-
ur víðfangsefni og leyst af
hendi. Hér skulu talin fáein:
1. Hvernig Chase bóndi fer
að rýja kindurnar sínar. ■— 2.
Hvernig Chase þreskir kornið
sitt. — 3. Að safna valhnotum.
— 4. Að safna villiblómum. —
5. Hvernig tómatar eru soðnir
niður. — 6. Athugun á því,
hvemig Edmont vefur á gam-
aldags vefstól. — 7. Hvemig
snjótittlingurinn bjargar sér á
veturna. — 8. Hverjar eru
helztu fuglategundir sveitarinn
ar. — 9. Athugun á því hvern-
ig lirfa verður að fiðrildi. •—
10. Athugun á könguló, sem er
að spinna vefinn sinn. •— 11.
Að hverju leyti er kindin öðru-
vísi en geitin? — 12. Hvernig
nýja húsið hans Bossermanns
er raflýst, hitað, og hvernig
vatnið er leitt í það. — 13. Að
hverju leyti lambið er öðruvísi
en kiðlingurinn.
Nú skulu nefnd dæmi um
störf annars flokks, en þar voru
börnin 9, 10 og 11 ára. Svo bar
við eitt sinn, að sú frétt barst
til skólans, að tveir nemendur
úr öðrum flokki, þau systkin-
in María og Nonni Smith,
lægju í taugaveiki. Tommi ná-
granni þeirra sagði frá því, er
þetta fréttist, að um nokkur
ár hefði það borið við á hverju
einasta hausti, að einhver af
Smith fjölskyldunni hefði
veikzt af taugaveiki. Börnun-
um fannst mikið til um þessa
ógæfu, sem steðjaði að þessu
heimili ár eftir ár. Varð mikil
umræða um það, hvað víða
taugaveiki hefði verið þar í.
sveitinni. Höfðu sum börnin
þá sögu að segja, að hún hefði
oftar en einu sinni komið á
þeirra heimili, en nokkur
kváðu hana aldrei hafa verið
heima hjá sér. Loks datt einu
barninu í hug að spyrja, hvort
ekki myndi vera hægt að vita,
hvernig stæði á því, að tauga-
veikin kæmi á hverju ári til
Smithfjölskyldunnar, en aldrei
á sum heimilin í sveitinni.
V
Vaknaði nú hinn mesti áhugi
á því að fá meira að vitá um
þetta mál. Var leitað í blöð-
um, tímaritum og bókum að
upplýsingum um þessa veiki,
hvernig hún bærist á milli og
hverjar væru algengustu orsak-
ir þess, að hún kæmi upp á
einum stað fremur en öðrum.
Börrdn komust brátt að raun
um það að til þess að skera úr
þessu vandamáli um veikind-
in hjá Smith, yrði að athuga
heimilishagina. Var því ákveð-
ið, að starfs-flokkurinn skyldi
fara heim til Smith, eftir að
fengnar voru upplýsingar um
að börnunum myndi það óhætt.
svo framarlega sem sérstakar
varúðarreglur væru viðhafðar.
Förin var farin og athuguð
gaumgæfilega húsakynni, vatns
ból, daglegar fæðutegundir
heimámanna o. s. frv. Börnin
lofuðu Smith að senda honum
skýrslu um rannsóknir sínar.
Skýrsla þeirra er á þessa leið:
Tilraunaskólanum, Good-
mann, Missouri, 22. okt. 1918.
Kæri hr. Smith. —
Þetta er skýrslan, sem við
lofuðum að senda þér í tilefni
af taugaveikirini á heimili
þínu. Við höfum varið nokkr-
um vikum til að rannsaka þessa
veiki. Við álítum, að flugur, ó-
hrein mjólk og vatn og óhrein-
læti séu algengustu orsakir
taugaveiki á heimilum vorum.
Við þykjumst sjá, að brunn-
vatnið hjá þér sé ekki líklegt
til að valda veikinni. Brunnur-
inn stendur hærra en húsið og
hlaðan og er steyptur í topp-
inn með góðum fráhalla. Vond
mjólk getur heldur ekki verið
orsökin, þar sem við sáum, að
þú notar alls ekki mjólk til
heimilisþarfa. Við sáum mik-
ið af flugum heima hjá þér.
Við veittum því athygli, að þú
hefur engar hlífar fyrir glugg-
um eða dyrum. Við sáum mik-
ið af flugum í eldhúsinu hjá
þér. Heimildai’bækur okkar
segja okkur, að flugur beri
taugaveikisbakteríur. Þegar
þær snerta mat, þá skilja þær
bakteríuna þar eftir. Ef menn
eta þennan mat, fá þeir tauga-
veiki, vegna þess að þeir borða
taugaVeikisbakteríuna. Við
höldum, að þetta sé einmitt
það, sem gerist heima hjá þér.
Við höfum athugað nokkur
önnur heimili í sveitinni, þar
sem taugaveiki hefur verið.
Við fundurn svipuð skilyrði á
þessum heimilum og heima hja
þér. Á flestum þeirra voru
flugur og engar hlífar. Heim-
ildarbækur okkar, sem við
Framh. é 5. síðu