Þjóðviljinn - 25.03.1944, Blaðsíða 4

Laugardagur 25. rnarz 1944. — ÞJÓÐVILJINN
ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 25. marz 1944.
pjéssmsiMM
Utgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — SósíaUsUiflokkurinn.
Ritstjóri: Sigurður Guðmundsson.
StjérnmálariUtjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218ý.
Prentsmiðja: Víkmgs-prent h.f., Garðastræti 17.
Askriftarvcrð: I Reykjavik og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Uti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Avarp Kommiinistaflofefes Frabhlands
Kommúnistaflokkur Frakk-
lands, sem er stoltur af því að
vera skoðaður sem óvhnrr no. 1
af innrásarseggjunum og kúgurum
Frakklands og af þýjum þeirra,
svikurunum í Vichy, kemur fram
fyrir ykkur til að hreinsa sig af
óhróðri þeim, sem óvinir Frakk-
lands og menningarinnar breiða í
ákafa út um hann. Við ætlum að
segja ykkur, hvað við höfum gert,
hvernig við höfum barizt fyrir frels
un föðurlandsins, hverjar eru hin-
ar miklu hugsjónir okkar, — sem fasismans, alla frelsisvim, að
Fjandmenn verklýðssamtakanna
-- fjandmenn þjóðarinnar
Frásögn Þjóðviljans af blaði Alþýðuflokksins á Akureyri
og yfirlýsingu þess um að fella yrði lýðveldisstjórnarskrána
vor, hefur svo sem vænta mátti vakið mikla athygli. Menn
bjuggust ekki við því að blað nokkurs flokks á íslandi myndi
verða til þess að reka rýtinginn í bak þeirrar þjoðareimngar,
er sköpuð var — með svo áhættusömum afslætti. Menn treystu
því að Framsókn og Sjálfstæðisflokkurinn hefðu gengið svo frá
samningum sínum við Alþýðuflokkinn - sakir slæmrar reynslu
4gur) _ að nú yrði þeir samningar að minnsta kosti haldnir.
Framsókn og Sjálfstæðisflokkurinn hafa enga afsökun í þessu
máli, það var búið að vara þessa flokka við því liði, sem þeir
væru að semja við, — og það er þeirra og Alþýðuflokksins að
bæta tafarlaust úr því hneyksli, sem gerzt hefur á Akureyri,
og koma í veg fyrir að það verði þjóðinni til skaða og skammar.
Vér minnumst þess öll, að Ari Arnalds, fyrrv. sýslumaður,
sagði frá því í erindi sínu um þjóðaratkvæðagreiðsluna í Noregi
1905, að það mættu ekki fleiri íslendingar en 33 greiða atkvæði
á móti stjómarskránni, ef vér ættum að standa oss eins vel
og Norðmenn þá.
Alþýðuflokksklíkan kringum Erling Friðjónsson á Akureyri
hefur talið um 150 manns. Þetta fólk er vant að fylgja Erlingi
og það yrði að líkindum helzt rifið frá honum, ef Alþýðuflokk-
urinn segir algerlega skilið við Erling. En ef ekki er gerð hörð
hríð að Erlingi, svo lið hans tvístrist, þá er þessi litla klíka á
Akureyri nóg til þess að láta atkvæðagreiðsluna verða þjóðinni
til skammar, úr því, sem komið er, svo miklu sem búið er að
fóma fyrir algera einingu.
Sú ábyrgð hvílir á forustu bræðingsflokkanna þriggja: Fram- uppreisnar
J x , r , . . - reyndi að na voldum mnan fra.
sóknar, Sjálfstæðisflokks og Alþyðuflokks að framfylgja þvi T?».m?iilronYiinrfQr TVT Q VV OCT T ,PT11T1S
udlriKiiJM’

Ævintýri í skólamálum
k'ramh.af 3. SÍðu ,og reikningi, jöfn að aldri og jöfn
pöntuðum frá háskólanum. gáfum, eftir því sem næst varð
telja flugurnar valda flestum komizt. Börnin voru prófuð í lestri
Karolyi greifi eggjar Ungverja til bar-
áttu gegn Hitler og Horthy
Kommúnistaflokkur Frakklands er viður-
kenndur af allri hreyfing'u hinna frjálsu Frakka
sem einn sterkasti þátturinn 1 þjóðfylkingunni,
sem berst fyrir frelsi og sjálfstæði Frakklands.
Ávarp það sem hér birtist, er samið í Frakk-
landi og hefur verið dreift um allt land auk þess
birt í blöðum Kommúnistaflokksins í Norður-
Afríku.
við ætlum að breyta í áþreifanleg-
an veruleika —, og skora á ykkur
að hjálpa okkur tii að gegna þessu
göfuga hlutverki.
Franski kommúnistaflokkurinn
sem var stofnaður 1920, hefur allt-
af barizt kappsamlega fyrir hags-
munum alþýðunnar, sem samsvara
hinum sönnu hagsmunum Frakk-
lands. Þess vegna hefur hann ver-
ið ofsóttur af auðhringum og er-
indrekum þeirra, sem leituðust við
að setja á stofn fasistiskt einræði
í landi okkar og hafa síðan nazistar
hernámu Frakkland haft sam-
vinnu við óvinina og landráða-
mennina.
Franski kommúnistaflokkurinn
stjórnaði baráttunni gegn fasism-
anum, er hann gerði tilraun til
6. febrúar 1934 og
vægðarlaust að staðið sé við samninga þá, sem gerðir voru.
Fræðikenningar Marx og Leníns
hjálpuðu honum til að fletta of-
an af hinu sanna andliti fasismans,
mynda samfylkingu allra sannra
Fi-akka gegn liættunni af Ilitler-
ismanum.
Franski kommúnistaflokkurinn
einbeitti sér að því verki að sam-
eina Frakka gegn fastistahættunni
og leitaðist fyrst af öllu við að
ná samstarfi við Sósíalistaflokkinn
Þetta tókst honum þrátt fyrir of-
stækisfullan fjandskap vissra
stjórnmálamanna svo sem eins og
Paul Faure, Spinasse, Desphilipp-
on o. fl., sem liafa síðan orðið á-
hugasamir samverkamenn Þjóð-
verja. Samtímis leituðust meðlim-
ir franska kommúnistaflokksins í
verklýðsfélögunum, undir forustu
Benoit Frachan, við að sameina
verklýðsfélögin. Það tókst líka,
þrátt fyrir mótspyrnu manna eins
og Belin, Dumoulin og Company,
sem nú eru leiguþý nazista.
★
Því næst reyndi franski komm-
únistaflokkurinn að koma á sam-
fylkingu alþýðunnar, þ. e. samein-
,, * , , ,* ’ ingu allra afla, sem fær voru um
Frekjan, sem lýsir sér í „rökstuðningi“ Erlmgs er táknandi sem er e er anna cn o ug ^ vc;ta fasistahættunni viðnám.
fyrir það hvernig viss persóna tekur alla hendina, ef henni rétt- hrfð^erhueJ^ð. ^ afturhaldssom £n þar sem konimúnistaflokkurinn
ur litli fingurinn. Saga málsins er í stuttu máli þessi:
Stefán Jóhann undirskrifar stiórnarskrárfrumvarp milli-
þinganefndar með ákvæðinu um lýðveldisstofnun 17. júni. —
Síðan kemur Stefán Jóhann og segir: Eg verð á móti stjórnar:
skránni, nema 17. júní-ákvæðið sé fellt út. — Það er látið undan.
Þá koma nokkrir einveldissinnar og skammast út af því
að 26. greinin skuli vera samþykkt eins og hún var í frumvarpi
nefndarinnar. Og nú kemur aðalleiðtogi Alþyðuflokksins á Norð-
urlandi, Erlingur Friðjónsson, og tilkynnir: Við verðum að fella
stjórnarskrána, fyrst hún er ekki höfð eins og ég vil!
•
Það er lærdómsríkt fyrir þjóðina hvaða sundrungarklíka
það er, sem nú reynir að veikja þjóðina uin á við, þegar henni
ríður mest á að standa sem ein heild.
Þegar öll verklýðssamtök þjóðarimiar voru að sameinast
í eina heild, Alþýðusambandið, sterkasta einstaka samtakaheild
þjóðar vorrar, þá var það Erlingsklíkan á Akureyri ein sem skar
sig úr og Alþýðusambandsstjórnin varð að beita hörðu: reka
klíkufélag Erlings úr Alþýðusambandinu, til þess að knýja ein-
inguna fram. — Þá var það að ofstækislýðurinn við Alþýðu-
blaðið kallaði einingu þá, sem Alþýðusambandið skóp „nýjan
klofning11 og Erlingur fyllti dálka Alþýðublaðsins með svívirð-
ingum um Alþýðusambandsstjórnina.
Nú endurtekur sig sama sagan hvað þjóðina snertir. Erlings-
klíkan sýnir sig einnig gagnvart þjóðarheildinni sem fjandmaður,
sem einskis svífst í sundrungarstarfi sínu. — Það verður nú
að sýna þessari klíku í tvo heimana af ekki minni röggsemi en
Alþýðusambandsstjórnin gerði um árið.
ustu og rángjörnustu heimsvalda-;
sinnanna.
Franski kommúnistaflokkurinn,
vissi, að margir Frakkar, sem voru
mótsnúnir samfylkingu alþýðunn-
ar vegna lífsviðhorfa sinna, voru
sem var vel ljós hætta sú, sem samt mjög óvinveittir Hitlerisman
Frakklandi stafaði af viðgangi fas-
ismans bæði innan frá og utan eft-
IIVERJIR VORU INNAN-
LANDSHAGSMUNIR FRAKK-
LANDS?
Eftir þingkosningarnar 1936,
þegar samfylkingin sigraði, var
knýjandi nauðsyn að binda endi á
ýmis konar átakanlegt ranglæti í
þjóðfélaginu, sem haldið var við af
auðhringunum (sultarkaup, langur
vinnutími, ekkert orlof með kaupi,
engin atvinnutrygging, réttindi
verklýðsfélaga að engu höfð o. s.
frv.). Tryggja varð bændum sölu
á afurðum sínum fyrir sanngjarnt
verð, og það þurfti að verja smá-
kaupmenn og handiðnaðarmenn
gegn yfirgangi stóru hringanna.
Framkvæmd slíkra þjóðfélags-
umbóta mundi veita fjöldanum ör
uggar siðferðislegar og áþreifanleg
ar ástæður til að elska land sitt
og vera reiðubúnir til að fórna
hverju sem væri því til varnar. í
rauninni var um það að ræða að
skila landinu, — mannúðlegu og
rausnarlegu föðurlandi —, aftur
þjónustu fjölda gleymdra manna,
sem stóriðjan og ‘spákaupmennsk-
an hafði rænt sæti sínu í þjóðfélag-
inu.
En Hitler og fimmta herdeild
hans voru á verði. Ef þeir hefðu
leyft framkvæmd þessara ráða-
gerða, mundi Frakkland brátt
Maurice Thoraz
um vegna einlægrar föðurlandsást- hafa orðið mjög öflugt. Hergagna-
ar, þá kom flokkurinn á framfæri framleiðslan mundi hafa stórauk-
ir valdatöku Hitlers 1933, áleit það ]1UgiriyrK]imii um „franska sam
sitt hlutverk að sameina alla óvini fy]i.;ngU“
Þetta djarfa og hugrakka for-
emi var stimplað sem gildra af
mum og af öðrum sem hræsni,
/í að stjórnmálamenn voru því
vanir, að sjá stóran stjórnmála-
okk ýta aukaatriðum og sérhags-
íunum til hliðar til að geta orð-
ð að sem allra mestu gagni fyrir
öðurlandið, sem var ógnað af dýrs
sgustu öflum, sem heimurinn hef-
:r nokkurn tíma þekkt.
Franski kommúnistaflokkurinn
íafði, þótt hann sé fráhverfur öll-
izt, og Þjóðverjum hefði veitzt
miklu erfiðara að leggja Evrópu
undir sig. Þeir þurftu því fyrst og
fremst að rjúfa einingu Frakka og
hindra framþróun framleiðslunn-
ar, og svo urðum við vitni að hin-
um ægilegustu skemmdarverkum
gegn hinni nýju þjóðfélagsstefnu
af hálfu auðvaldshringanna.
Námaeigendurnir í Nord og Pas-
de-Calais, sem nú hagnýta auðug-
ustu kolalögin í þágu nazistanna,
létu af ásettu ráði vinna í lélegum
verkamaður Jourdain, gaf um
þetta leyti út beizka ákæru á hend
ur auðhringunum fyrir skemmdar-
verkastarfsemi þeirra. Núna hafa
þessir skemmdarverkamenn sam-
vinnu við nazista, en Vichy-lög-
reglan hefur afhent Gestapo Jour-
dain, og það er hægt að geta sér
til, hver hafi orðið örlög hans í
höndum nazistisku glæpamann-
anna.
Kommúnistaflokkur Frakklands
réðst ákaft á þessi skemmdarverk,
hann áfelldist það hneyksli að ekki
tókst að framkvæma áætlun um
flugvélaframleiðslu undir því yfir-
skyni, að skortur væri á alúmini-
um, á sama tíma og bauxit (alúm-
iniumhráefni) var selt til Þýzka-
lands upp á krít, og nazistar not-
uðu það til að framkvæma hina
risavöxnu áætlun sína um fram-
leiðslu hernaðarflugvéla. En
frönsku ríkisstjórnirnar á þessu
tímabili skorti dug. Þær létu
blekkjast af andkommúnisma-
klækjunum og lyftu með því und-
ir Hitler, og fimmta herdeld hans,
með öðrum eins herramönnum og
de Brinon, Laval, Déat, Doriot og
Bergery, gat starfað án afláts eða
hindrana.
Franski kommúnistaflokkurinn
hafði beitt allri orku sinni að því
hlutverki að sameina alla Frakka
gegn ógnum Ilitlerismans eins og
sannir hagsmunir Frakklands
kröfðust, en óvinum lands okkar
hafði tekizt með því að halda
kommúnistagrýlunni á lofti að
kljúfa Frakkland, veikja það inn-
anlands um leið og þeir einangr-
uðu hana frá öðrum frelsiselskandi
þjóðum.
Finnst yhkur ehki einkennilegt,
hvað þið hafið heyrt lítið um
Rússagull í seinni tíð? Það liggur
við að sjálft Alþýðublaðið sé farið
að örvœnta um að sá gáfulegi áróð-
ur gegn sósíalistum og málgógn-
um þeirra beri árangur. Þess er
þó skemmst að minnast, að Al-
þýðublaðið var að reyna að aulca
álit Þjóðviljans í bönkum og ann-
ars staðar þar sem á efnahnginn
er litið með fullyrðingum um þœr
fjárfúlgur sem blaðið hefði til
tryggingar útgáfu sinni.
En svo virðist í þessu efni sem
fleirum að furðu lítið mark sé tek-
ið á Alþýðublaðinu, því lánstraust
Þjóðviljans í ■prentsmiðjum og
fjármálastofnunum hefur lengst a
verið af skornum skammti,
það hefur meira að segja gengið
svo langt, að orðið hefwr að borga
prentun blaðsins daglega um
lengri tíma, og mun það einsdcemi
um íslenzkt dagblað.
Engu íslenzku dagblaði nema
Þjóðviljanum myndi takast að
safna hvað eftir annað fé meðal
almennings til útgáfu sinnar. Bak
við hin blöðin öll standa auð-
mannaklíkur, sem reka þau, —
ekki vœri það t. d. ótrúlegt að Al-
þýðublaðinu hafi áskotnazt beint
eða óbeint eitthvað af hinum vel
fengna stríðsgróða Alþýðubrauð-
gerðarinnar og annarra eigna verk-
lýðsfélaganna, auk mola af borð-
um burgeisa, sem ýmist eru rekn-
ir úr flokknum með háðung eða
teknir inn á ný með smjaðri og
fagurgala.
Það er þessum blöðum og klík-
unum sem að þeim standa, óskilj-
anlegt, hve mikið alþýðumenn
Sósialistaflokknum og utan hans
hafa lagt af mörkum ár eftir ár til
þess að Þjóðviljinn gœti lifað og
dafnað.
im trúarbrögðum, rétt kaþólskum kolalögum, til að minnka kola-
Gabriel Peri
j mönnum vináttuhönd, og hug-
! myndin um sameiningu allra
Frakka, þrátt fyrir öll ágreinings-
jatriði, var að ná miklu fylgi í
I hjörtum allra landa okkar. En Hitl
| cr og fimmta herdeild hans í Frakk
llandi var á verði og beið, kom á
; stað áköfum andkommúnistiskum
1 herferðum, sem höfðu í rauninni
það markmið að einangra Frakk-
land og leiða það á höggstokkinn.
framleiðsluna. í hergagnaverk-
smiðjunum var vinnan af ásettu
ráði minnkuð, verkamenn ,voru
Iátnir standa iðjulausir, og atvinnu
rekendur lokuðu verksmiðjum er
þeir veittu verkamönnum orlof
með kaupi samkvæmt hinum nýju
lögum í stað þess að láta þá fá or
lof til skiptis. Einn af forustumönn
um Járniðnaðarmannafélagsins
París, hinn ungi kommúnistiski
taugaveikistilfellum. Við álít-
um, að flugan sé aðalorsök
taugaveikinnar á heimili þínu,
og ráðleggjum þér, að þú notir
eftirtaldar aðferðir til að út-
rýma flugunum á heimili þínu.
Fjöldamörg önnur viðfangsefni
voru leyst af hendi í þessum
flokki. Má nefna þessi: 1. Ilvernig
rjóminn er skilinn frá undanrenn
unni í stóra rjómabúinu hans Ed-
monds. — 2. Hvernig bréf eru send
og móttekin í pósthúsinu í Good-
man. — 3. Hvernig Chase sendi
símskeyti sitt frá Goodmann járn-
brautarstöðinni. — 4. Rannsókn á
því, hvernig stóra stálbryggjan yf-
ir Cowskin fljót er byggð.
Frá störfum þriðja flokks skal
nefnt dæmi: Börnin höfðu farið
heimsókn í fjarlægt þorp, þar sem
íaldinn var markaður. Þar var til
sýnis allt það helzta, sem héraðið
hafði á boðstólum og allt, sem var
sérkennilegt fyrir lifnaðarhætti
þess. Börnin lásu þar umniæli þess
efnis, að öll héruð ættu að halda
slíkar sýningar við og við. í þeirra
sveit hafði það aldrei tíðkast. Eft-
ir þessa heimsókn stakk ein telpan
upp á því, hvort þau mundu ekki
geta komið á þessháttar sýningu.
Var nú leitað upplýsinga úr ýms-
um áttum um, hvað til slíkra sýn-
inga þyrfti, og eftir miklar ráða-
gerðir og bollaleggingar var sýning
in ákveðin. Fjórir aðrir skólar voru
fengnir til að taka þátt í undirbún-
ingnum. Börnin unnu nú í nokkr-
ar vikur að undirbúningi sýning-
arinnar. Þau fengu bændur og iðn-
aðarmenn úr öllu nágrenninu til
að koma þangað með sýnishorn af
afurðum sínum. Því næst var sýn-
ingargripunum flokkað niður, gerð
ar um þá skýrslur, línurit, ritgerð-
ir o. s. frv. Þarna voru sýndar
margar korntegundir, húsdýr, nið-
ursoðnir ávextir, heimilisiðnaður
skrift, reikningi, landafræði, sögu
og náttúrufræði. Prófverkefnin í
Eftir átta daga lýkur söfnuninni, j og auk þess alls konar hlutir, sem
IIVERJIR VORU UTANRÍKIS-
IIAGSMUNIR FRAKKLANDS ?
Valdataka Hitlers hefði átt að
verða öllum Frökkum alvarleg að-
vörun. Ilitler hafði raunverulega
látið í ljós í bók sinni Mein Kampf
stefnu sína gagnvart Frakklandi,
og kommúnistaflokkur Frakklands
hafði vakið athygli frönsku þjóð-
arinnar á þessum upplýsandi köfl-
um bókarinnar.
(Framhald á morgun.)
sem Sósíalistaflokkurinn ákvað að
hefja vegna stœkkunar Þjóðvilj-
ans, og er enn eftir að safna 3ý
þúsund krónum til að ná markinu,
sem flokkurinn setti sér. Mér
finnst ég ekki hafa staðið mig vel
í þessari söfnun, og nú langar mig
til að vita hvort ég hef ekki eign-
azt einhverja kunningja svona í
fjarlœgð þessi ár sem ég hef annað
veifið birt pistla í Þjóðviljanum,
og biðja þá að hjálpa mér, þó seint
sé.
Og svona eigið þið að fara að
því, óþekktu vinir og kunningjar:
Komið á ritstjóm Þjóðviljans
Austurstrœti 12, og spyrjið eftir
söfnunarlistanum hans Örvar■
Odds (blaðamennimir lofuðu mér
að láta hann liggja þar frammi)
eða sendið mér dálitla upphœð í
bréfi, með utanáslcriftinni Rit-
stjóm Þjóðviljans, Austurstrœti 12
lielzt þessa nœstu átta daga, svo
ég geti slúlað sófnunarlistanum
mínum sœmilega skammlaust. Eg
lœt ykkur svo vita daglega, hvað
mér hefur áskotnazt þann daginn.
Vinir mínir! Eg hef aldrei beðið
ykkur neins fyrr. Og þið neitið ekki
fyrstu bón! Látið seðlana fjúka á
listann minn nœstu átta daga, bláa
bnina, rauða og grœna — aUt eft-
ir efnum og ástœðum.
Ykkar einlœgur
ÖRVAR-ODDUR
börnin höfðu búið til í skólanum.
Börnin stjórnuðu, með hjálp kenn
aranna, sýningunni að öllu leyti,
útskýrðu fyrir gestum, sem komu
víðs vegar að, svöruðu fyrirspurn-
um blaðamanna o. s. frv.
Hér hefur aðeins verið minnst
á nokkur atriði úr starfsemi Good-
mann skólans. Það hefur ekki unn-
izt tími til að lýsa sjónleikjastarf-
seminni, heldur ekki úti- og inni-
leikjunum, eða öllum þeim fjölda
af sögum, sem sagðar voru í öll-
um starfsflokkunum. Eins og fyrr
var getið, stóð tilraun þessi yfir
í fjögur ár. Þegar þessi fjögur ár
voru liðin, voru börnin í öllum
þremur skólunum prófuð, eins
vandlega og kostur var á. Sam-
anburðinum var hagað þannig, að
á móti 32 börnum tilraunaskólans
var jafnað öðrum 32 börnum úr
samanburðarskólunum báðum.
Nokkur börn úr tilraunaskólanum
gengu úr við prófið, vegna þess
að engin börn úr samanburðar-
skólunum voru að öllu leyti jöfn
þeim. Voru börnin síðan borin
saman tvö og tvö á þann hátt,
að hvert barn úr tilraunaskólan
um var borið saman við barn úr
samanburðarskólanum, og stillt
þannig til, að þeim börnum einum
var jafnað saman, sem höfðu áð-
ur en tilraunin hófst, verið að sem
flestu leyti jöfn; jöfn í lestri, skrift
þessum greinum voru miðuð við
þau almennu þekkingaratriði, sem
yfirleitt var krafizt í barnaskólum
þar um slóðir. Niðurstaðan af þess
um prófum var í fám orðum sú,
að börnin í tilraunaskólanum stóðu
sig talsvert milcið betur í öUum
þessum námsgreinum. Nákvæm-
lega sagt var munurinn sá, að sé
meðaltal einkunna í öllum náms-
greinum í samanburðarskólanum
talið 100, þá verður samskonar
meðaltal í tilraunaskólanum 138,
þ. e. a. s. á móti hverjum 100 rétt
um úrlausnum hjá börnum sam-
anbui'ðarskólans voru 138 réttar úr
lausnir hjá börnum tilraunaskól-
ans. Þessi niðurstaða af prófum í
hinum almennu námsgreinum var
í rauninni miklu glæsilegri en Coll-
ings sjálfur hafði gert sér vonir
um. Hitt kom Collings aftur á móti
ekki á óvart, og það skiptir vitan-
lega langmestu máli, að börnin í
tilraunaskólanum reyndust, að svo
miklu leyti, sem hægt var að meta
lað, stórum mun fremri í félags-
legum dyggðum, og yfirleitt öllu
því, sem laut að menningu og
manndómi. Og þessi áhrif náðu
ekki einungis til barnanna sjálfra,
heldur til foreldra þeirra og heim-
ila. Á heimilum margra barna til-
raunaskólans urðu miklar framfar-
ir, t. d. í hreinlæti, áhuga fyrir
bókalestri, áhuga fyrir skólastarfi
og uppeldismálum yfirleitt o. fl.
Elsworth Collings hefur skrifað
alllanga bók um tilraun þessa,
Kom hún út 1923. Eg lief átt tal
um þessa tilraun við einn hinn
fróðasta og merkasta uppeldis-
fræðing Evrópu, Pierre Boyet, þá
formann alþjóðaskrifstofu uppeld-
ismála. Hann kvað Collings vera
talinn merkan fræðimann. William
Kilpatrik, sem talinn er í fremstu
röð meðal uppeldisfræðinga Ame-
ríku, hefur einnig látið svo um-
mælt að tilraun þessi sé óvéfengj-
anleg.
Vinnuheimili —
Framhald á 5. síðu.
Laxinn, Skúla Pálssyni, er það
neyzlufiskur, sem talið er að
hælið þarfnist fyrsta starfsár
þess.
í bréfi Skúla Pálssonar til S.
Í.B.S. segir: „Yður tilkynnist
hér með að h.f. Laxinn hefur
ákveðið að gefa vinnuheimili
berklasjúklinga neyzlufisk er
hælið þarfnast fyrsta starfsár
þess.“
Þessar gjafir auðvelda mjög
stjóm vinnuheimilisins, bygg-
ingarframkvæmdirnar og rekst
ur heimilisins.
Allskonar veitingar á
boðstólum.
Hverfisgötu 69
Sókn rauða hersins til vesturs hefur valdið ógn og skelfingu meðal
stjórnarklíknanna í þeim leppríkjum Hitlers sem líklegast er að fái
innan skamms að taka afleiðingunum af bandalaginu við Hitler, og
magnað frelsisöflin meðal þeirra.
Síðustu dagana hafa borizt fregnir um að Þjóðverjar hafi neyðzt
til að hernema Ungverjaland og setja þar á stofn nýja leppstjórn. — en
ekki er enn hægt að segja um hvort þar er að myndast öflug frelsishreyf-
ing gegn Þjóðverjum og hinum ungversku hjálparmönnum beirra. Eftir-
farandi ávarp, er Michael Karolyi greifi, fyrrverandi forsætisráðherra
og forseti ungverska lýðveldisins, flutti í meginlandssendingu brezka
útvarpsins, er eindregin hvöt'til myndunar slíkrar hreyfingar.
„Ástándið í Ungverjalaridi er vissulega ískyggilegt. Horthy flotafor-
ingi, eins og Tisza greifi á undan honum, hafa leitt þjóðina fram á
barm glötunarinnar. Og nú, eins og 1918 verður ungverska þjóðin að
gjalda þeirra mistaka, sem foringjar hennar hafa gert sig seka um.
Einungis ef ungverska þjóðin getur tekið í sig þann kjark á næstu
mánuðum að gera upp við nazistana og afneita með öllu ungversku
leppstjórnunum sem þeir styðjast við, mun dómurinn, sem Ungverja-
landi var forðað frá fyrir fjórum öldum, eftir orustuna við Mohacs,
dynja yfir hana nú, í síðari heimsstyrjöldinni.
Aðstaða landsins er nauðalík nú og 1918. Sumarið 1918 er ég ráð-
lagði Karli keisara að segja opinberlega skilið við Þýzkaland, svaraði
hann að „það væri ómögulegt vegna þess að Þjóðverjar .mundu þá
hernema Austurríki og Ungverjaland“.
„Þér ættuð að gera það samt“, sagði ég, „því hernámið yrði skárra
af tvennu illu, vegna þess að það stæði aðeins skamman tíma. Og það
hefði þó verið enn æskilegra að þér hefðuð tekið þetta skref strax 1917“.
Og nú skora ég á ungversku þjóðina að segja „nei“ við kröfum
Þjóðverja, hverjar sem afleiðingarnar kunna að verða, jafnvel þótt
landið yrði þessvegna um stundarsakir að annarri Norður-Ítalíu. Því
fyrr sem oss tekst að skipuleggja virka mótspyrnu gegn Þjóðverjum
og hinum lénzku stuðningsmönnum þeirra í Ungverjalandi, því meiri
von er til þess að þjóðin verði þess megnug að leggja trausta undirstöðu
fyrir heilbrigða þjóðlífsþróun, er vaxi upp af lífi verkalýðsins og bænd-
anna, er leystir hafi verið úr öllum lénzkum böndum.
Upp úr sameiginlegri baráttu með skæruliðum nágrannalandanna
munu vaxa ný vináttutengsl, og koma í stað fjandskaparins er þjóð-
rembingsstefnan hefur alið.
Nú á síðustu stundu verðum við að reyna að ná samkomulagi við
Tékkóslóvakíu, Júgoslavíu, Austurríki og önnur grannríki, og eyða
þeim hugsanavillum, er skapaðar hafa verið með Bolsévikagrýlunni.
Ungverska þjóðin yrði þá ekki framar einangruð í miðri Evrópu.
Það verður að binda endi á hina aumlegu frammistöðu hinnar lög-
legu stjórnarandstöðu í Ungverjalandi. Tími hvíslherferða, samþykkta
og annarra varkárnisaðferða er liðinn. Tími aðgerðiinna er kominn. Til
þess að verða stjórnandi afl í baráttunni, verður stjórnarandstaðan,
samband bænda, verkamanna og menntamanna, að knýja fram uppgjör
við Þjóðverja.
Dagblað sósíaldemokrata sagði í ritstjórnargrein nýlega, að „halda
yrði eldum heimsstyrjaldarinnar frá landamærum Ungverjalands“. Öðru
nær, verkefnið er, að láta þessa elda tortíma öllum hinum fasistisku
brennumönnum í Ungverjalandi. En til þess þarf hiklausa baráttu.
Ungverska þjóðin verður að vinna sér rétt sinn og vináttu Banda-
manna með vopnaðri baráttu. Vopnum hennar verður að beita jafnt
gegn Hitler og Ilorthy. Ef vér ætlum að ganga í lið með Bandamönnum,
verðum vér að berjast eins hraustlega og Tito marskálkur og skæruliðar
hans og ráðast að óvinunum á fjöllum og í skógum eins og Frakkar.
Bandamenn dæma aðgerðir vorar að sjálfsögðu eftir því hve mikið
þær styðja hernaðarrekstur þeirra og stuðla að styttingu stríðsins. Verk-
föll, vinnusvik, árásir á járnbrautarlestir, sprengingar í hergagnabirgð-
um, leynilegar útvarpsstöðvar, leyniblöð, og svo framvegis, slík er bar-
átta öflugrar andstöðuhreyfingar, er verður að bcita gegn Þjóðverjum
og hverri þeirri ríkisstjórn, sem vinnur með þeim.
Vér verðum að styðja Bandamenn með baráttu er nær hámarki í
myndun skæruliðahers. Vér megum ekki hika við að notfæra fáanleg
vopn frá Engilsöxum, Rússum eða grannþjóðunum.
Slíkar byltingarframkvæmdir munu tryggja framtíð ungversku
þjóðarinnar, og stöðu hennar meðal lýðræðisþjóða Evrópu. Við verðum
að horfast í augu við þann beizka sannleika að ekki er Iðngur barizt
um landamæri, þó það mál sé mikilvægt, heldur tilveru ungversku þjóð-
arinnar.
Sem vopnabræðui' annarra MiðeVrópuþjóða skulum vér leggja
grunn að nýju þjóðfélagi og með hjálp Bandaríkjanna, Bretlands og
Sovétrikjanna skulum vér tryggja hagsæld og farsæld í Dónárlöndum“.