Þjóðviljinn - 06.07.1944, Síða 7

Þjóðviljinn - 06.07.1944, Síða 7
Fimmtudagur ö. júlí 1944. ÞJÓÐ VILJINN 7 Eisa Beskov: UPPELDISVÉLIN. Þeir horfðu undrandi í kringum sig með stírurnar í augunum. Þarna stóðu foreldrar þeirra og voru fegnir að sjá þá, þrátt fyrir allt. Allt í einu hrópaði meistari Gráskeggur: . >,Nú skil ég! Uppeldisvélin hefur gengið aftur á bak.“ Og það skildu allir. Vélin hafði gengið aftur á bak og þessvegna hafði drengjunum farið aftur og þeir voru orðnir eins og villimenn í sjón að sjá, í staðinn fyrir það, að þeim átti að fara fram. Foreldrarnir fóru heim með drengina, þvoðu þeim, klipptu þá og létu þá fara í hrein föt. Og drengirnir tóku þessu vel. Þeir urðu fegnir og steinþögðu, jafnvel þó að sápa færi í augun á þeim. Foreldrarnir sögðu sín á milli, að s’trákarnir hefðu lagast, þrátt fyrir allt. Kennararnir sögðu það sama, þegar þeir komu aftur í skólann. Pési fékk líka að fara í skólann. Hann átti að vera þar, þangað til faðir hans væri búinn að gera við uppeldisvélina. Pési hagaði sér vel í skólanum. Meistari Gráskeggur settist niður og fór að hugsa. Hvað gat verið að uppeldisvélinni, úr því hún gekk aftur á bak? Hann hugsaði um það alla sína ævi. En hann fann aldrei skekkjuna, því að hún var engin- WtCgVETT4 Nú, þegar búast má við stríðs- lokum þá og þegar, veitir ekki af að fara að hugsa fyrir nýjum ismum í listum. Hér kemur upp- ástunga um isma í ljóðagerð. Mætti nefna hann hólkisma (eður Cylinderismus á út- lenzku). Þar er ekki um neina byltingu að ræða, hvorki í formi né efnisvali. Ismi þessi er ætlað ur til að auðvelda vinnubrögð við yrkingar, • með því að setja lítt skiljanleg orð eða orðasam- bönd þar sem höfundur er í vandræðum með rímið, en með aðstoð stafagerðarlistarinnar má láta orðin framkalla ýmis dul- ræn eða rómantísk áhrif. Þetta er því einskonar nýtízka í hinu forna skáldaleyfi, en hefur þann kost, að sé pappírinn, sem kvæðið er ritað eða prentað á, vafinn í hólk, svo að upphaf og endir hinna óskiljanlegu orða mætist, og síðan lesið í hring, má skilja meiningu þeirra. Hér fylgir sýnishorn: Nú ómar um vorloftið a c g h, það er ástarsöngurinn þinn. Þá endurfæðist mín innibirgð þrá. Eg elska þig St. Mér Finn. Ó, seztu nú hjá mér kæra um kjurt og kveð mér þín Ijóðin ný. Þú ein getur sungið mitt angur burt mín elskaða Pan Mýri Sní. Rússneska skáldið, Fjodor Mik hailovitsj Dostojevskij, (1821— 1881) var, sem kunnugt er, dæmdur til f jögurra ára Síberíu vistar fyrir þátttöku sína í bylt- ingarsinnuðum félagsskap. Hann segir þessa sögu þaðan: Eg var, ásamt öðrum föngum, að koma úr hegningarvinnunni, undir gæzlu vopnaðra her- manna, þegar á móti okkur kom kona ein, mjög fátækleg til fara, og leiddi litla dóttur sína við hönd sér. Eg hafði séð þær einu sinni áður. Konan var her- mannsekkja. Maður hennar dó í fangasjúkrahúsinu, meðan ég lá þar. Móðir og dóttir komu til að kveðja hinn látna, rétt áður en hann skildi við, og þær grétu mikið við það tækifæri. Þegar litla stúlkan sá mig, * roðnaði hún og hvíslaði ein- hverju að móður sinni. Konan staðnæmdist, leysti frá böggli, sem hún bar, og leitaði í hon- um. Loks fann hún þar skild- ing og rétti dóttur sinni. Litla stúlkan kom hlaupandi til mín, rétti mér peninginn og mælti: Óhamingjusami maður, með- tak fyrir Krists skuld þessa kópeku. (1 rúbla er 100‘kópek- ur). \ Eg tók við skildingnum, og barnið hljóp aftur til móður sinnar. Þessa kópeku hef ég geymt alla ævi síðan, og ég mun aldrei skilja hana við mig. PHYLLIS BENTLEY: A R F U R hefði vilj^ð gefa hálfa ævi sína fyrir að liafa verið heima. Ekki einu sinni, að Joth væri heima! Góðlátlegt andlit Briggs varð hörkulegt, þegar hann minntist þess, hvaða erindi Joth átti til London. Hönd Wills skalf og hann leit á son sinn. „Brigg“, sagði hann veikróma. „Já, pabbi,“ Brigg fékk von. Ef til vill hafði lækninum skjátl ast. „Mamma þín“, hvíslaði Will. Brigg vissi ekki, hvort hann átti við móður hans eða Maríu. Þeir höfðu að vísu ekki minnst á Bessy í mörg ár, en þó gat átt sér stað, að Will minntisí hennar á þessari hátíðlegu stund. Brigg vissi ekki, hverju hann ætti að svara. En faðir hans tók til máls aftur og þá skildi Brigg, að hann hafði, eins og vant var, átt við Maríu. „Mamma þín og Sophia“, hvíslaði Will. Brigg laut niður að honum. „Þegar ég er dáinn — verður þú — verður þú að ___U „Að hafa þær hjá mér“, bætti Brigg við. „Já, ég skal sjá um þær, pabbi. Þér er óhætt að treysta mér.“ „Joth, —“ sagði Will. Hann hristi höfuðið, eins og hann væri í vandræðum með að segja nokkuð um Joth. „Hann hefur orðið mér til mikilla vandræða — ég veit ekki hvernig stendur á því.“ „Vertu rólegur, pabbi,“ sagði Brigg hlýlega. „Þú skalt ekki hugsa um Joth. Eg skal sjá um mömmu og Sophiu.“ Will lokaði augunum. Minn- ingarnar liðu gegnum huga hans: Hann var lítill drengur og lék sér á Marthwaiteheiði. Lyng ið var mjúkt og brúnt. En hver var það, sem hann lék sér við — þessi góði ástúðlegi leikbróð- ir? Var það Joth? Nei, nei. — Það var ekki Joth. Það var ein- hver, sem söng og blístraði svo vel. — Joe! Hann nefndi nafnið upphátt. María sat við höfðalagið hans og hrokk við, þegar hún heyrði það. Já, það var Joe — Joe æsku- vinur hans og bróðir Mariu, Og hann sá Maríu. Hún stóð í hús- dyrunum heima hjá sér, ung og fögur. Hárið var dökkt og liðað og vangi hennar mjúkur, þegar hann kyssti hana. — Hann brosti. Þá var unaðslegt að lifa. — En allt í einu gerðist eitt- hvað hryllilegt — óeirðir — vopnaðir menn — og Joe var liðið lík. Will bylti sér í rúminu. Hann vildi ekki muna þetta. — Enn varð einhver breyting. Syke Mill óx og efldist. — Og svo kom Joth til sögunnar. — Æ, Joth. Will hristi höfuðið af veik um mætti. Allt, sem snerti Joth var eirihvernveginn öðruvísi en það átti að vera. Joth hefði átt að sitja hér við banabeð hans, hraustur, hamingjusamur og á- stúðlegur sonur, fæddur í lög- legu hjónabandi — frumburður hans. En hefði allt verið svona, þá hefði Brigg ekki verið til —- og Brigg var góður drengur. — Þetta var alltsaman flókið. Allt í einu fél^t hann fulla rænu og skynjaði allt greini- lega: Joth, sem var enginn skap- maður, aldrei reglulega glaður og hafði ekkert vit á vefnaði. — Brigg, sem ómenntaður og lítið gefinn. — Og %vo var það Sophia, óþægðaranginn. Hann hafði skemmt hana á eftirlæti, því að hún var eina barnið, sem honum þótti reglulega vænt um. — Og María! Nú var María ein- mana og upp- á aðra komin. Hvernig skyldi fara um Syke Mill — heita vatnið rann allt út í fljóhð. Hvernig átti hann að deyja frá þessu öllu? Hvað áttu þau, að geia, þegar hann væri farinn frá þeirn? „Sophia,“ hvíslaði hann rauna lega. Brigg hafði lúmskan grun um, að Sophia væri að kyssa Freð- rich niðri í stofu. Hann í'oðnaði og sagði aðeins: „Eg skal sjá um Sophiu.“ Will brosti beizklega. Nú átti Brigg að ráða yfir Sophiu, vand ræðabarnið hans, það yrði hon- um áreiðanlega ofurefli. — Þetta var allt erfitt. En margt gat hann þó huggað sig við: Börnin hans voru hyggin, hvert á sinn hátt, viljasterk og dugleg. Og fríð voru þau. Þau urðu að komast af án hans hér eftir. — En sárt var það, hvað margt var misheppnað — ákaflega sárt. Hann andvarpaði. Will hafði sagt síðustu orðin. Hann var dáinn, þegar Jónathan kom aftur frá London. «• FJÓRÐI KAFLI. Deilur. I. „Hann lét lífið fyrir Syke Mill. Hann hefði sjálfur ekki óskað sér betri dauðdaga,“ sagði Jonathan til að hugga Brigg. „Eg veit það,“ sagði Brigg raunalega,“ en það var svo á- takanlegt, að hvorugur okkar skyldi vera hjá honum.“ „Það var hending, sem ekki var hægt að ráða við. Taktu þér það ekki svona nærri,“ sagði Jónathan. Brigg vissi ekki hvernig hann ætti að koma orðum að því hvers konar „hendingu“ hann áliti það, að Joth var staddur í Lon- don vegna tíu stunda dagsins, þegar hans var þörf heima. Þetta var einmitt það, sem við var að búast af Joth. Brigg leit svipþungur á bróður sinn. Jonathan renndi grun í hugs- anir hans og roðnaðj. „Eigum við ekki að halda á- fram að athuga erfðaskrána,“ sagði Jonathan. Eg þarf að mæta á nefndarfundi í kvöld. Við erum að gangast fyrir fjár- söfnun til þess að kaupa Oasler út úr skuldafangelsinu.“ Málafærslumaðurinn frá Ann- otsfield var að lesa skjalið, en Brigg gaf því engan gaum. Hann sneri sér reiðilega að Jonathan. „Eg bjóst við að þú mundir loksins sjá að þér eftir allt, sem nú hefur gerzt.“ „Hvernig datt þér í hug að ég skipti um skoðun?“ spurði Jonathan undrandi. „Af þeirri ástæðu að Chart- istarnir myrtu pabba,“ sagði Brigg. „Það gerðu þeir ekki.“ „Þeir eru frá siðferðislegu sjónarmiði sekir um dauða hans,“ sagði Brigg með áherzlu, „Þessvegna hélt ég, að þú mund ir skammast þín fyrir að eiga nokkuð saman við þá að sælda.“ „Þér er óhætt að trúa því, Brigg, að enginn harmar dauða hans meira en ég.“ „Já, einmitt,“ sagði Brigg háðslega. „Eg hata ofbeldi í hvaða mynd sem er,“ sagði Jonathan alvarlega. „Það er gagnstætt lífs skoðun minni, og ég harma þau hefndarverk, sem hafa átt sér stað í West Riding síðastliðna viku. Eg er ráðinn í að skrifa um það í blöðin og gera allt sem í mínu valdi stendur til að hindra að slíkt endurtaki sig.“ „Blessaður vertu ekki að flytja ræðu yfir mér. Hér er enginn fundur,“ sagði Brigg. „Eg verð þó að biðja þig að íhuga alvarlega, hvern þátt þú átt sjálfur í þessum atburðum,“ sagði Jonathan með áherzlu. Eg!“ sagði Brigg. „Já, Þú. Hvers sök er það, að verkamennirnir eru hungraðir og klæðlausir? Hvers sök er það, að þeir verða að horfa á börnin sín líða skort þar til þeir grípa til örþrifaráða Hver er það, sem skammtar þeim sult- arlaun og rænir þá þeim tóm- stundum, sem þeir gætu notað til að menntast og mannast?“ „Spurðu mig ekki,“ svaraði Brigg háðslega, eins og hann var vanur, þegar Joth þuldi honum kenningar sínar. „Það eru verksmiðjueigend- urnir,“ hrópaði Jonathan og augu hans loguðu af sannfær- ingu.“ Þið pabbi berið meiri á- byrgð á ofbeldisverkum þessara hungruðu manna en þeir sjálf- ir.“ Jonathan hafði ekki ætlað að segja það með svona berum orð- um, að faðir hans hefði fallið á *

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.