Þjóðviljinn - 11.07.1944, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 11. júlí 1944.
ÞJÓBVILJINN
7
(Úr Þjóðsögum Jóns Árnasonar).
Bn á stúlkuna lagði hún það, að hún skyldi þaðan í frá
ausa vatni milli tveggja brunna, úr einum í annan, ekki
langt frá vatninu, og sinna engu öðru. Aldrei skyldi hún
úr þeim álögum komast fyrr en einhver gæti laumast
svo aftan að henni, að hún vissi ekki fyrri til, en sá hinn
sami felldi hana; en hvort tveggja sagði hún að seint
mundi verða. Eftir það drápu kóngssynir hana og
brenndu upp til kaldra kola, og hurfu svo undir ánauð
sína og stúlkan með þeim.
Nú er þar til að taka, að kóngur fer að undrast um
burtveru sona sinna, þegar þeir koma ekki heim um
kvöldið eða nóttina, eftir að þeir hurfu. Safnar hann þá
múg og margmenni og lætur leita þeirra lengi og vel;
en það varð allt árangurslaust, og svo var hætt leitinni,
þó kóngur bæris’t’ illa af. Þegar frá leið, tóku menn eftir
því, að 12 naut komu á hverjum degi heim í kóngsríki,
og voru að dunsna þar. Þau lögðu til einskis manns
og enginn heldur til þeirra- Kóngi aflaði þessi venju-
brigði nokkurrar áhyggju, og lét færa nautum þessum
alls konar fóður, en þau vildu í ekkert taka, og fóru
ævinlega burt aftur í sama mund eftir litla viðdvöl
Það er þessu næst frá Þorsteini í garðshorni að segja,
að hann heyrir, eins og aðrir, um hvarf kóngssona og að
þau venjubrigði eru orðin heima í kóngsríki, að þangað
koma 12 naut á hverjum degi, og langar hann til að
komast betur eftir þessu. Hann biðúr því foreldra sína
að lofa sér að fara til vet'urvistar heim í kóngsríki, og
þyki sér dauflegt í kotinu hjá þeim. Þau veita honum
það, og svo fer Þorsteinn heim, gengur fyrir kóng og
biður hann veturvistar. Kóngur spyr því hann beiðist
þess. Þorsteinn segir, að sig langi ,til að sjá mannasiði
og mannas’t’ sjálfur, en ævi sín sé daufleg í garðshorni.
Það er ekki í fyrsta skipti,
sem Þjóðverjar fremja hryðju-
verk í hernaði eins og í yfir-
standandi styrjöld. Franski
sagnfræðingurinn Rambaud,
sem talinn er mjög varkár í frá
sögnum sínum, segir frá því er
lítil, frönsk herdeild einu sinni
í stríðinu 1870—1871 sprengdi í
loft upp brú, sem Þjóðverjar
höfðu mikil not af, tókst her-
deildinni síðan að komast und-
an. En daginn eftir komu Þjóð-
verjar til þorpsins, þar sem bru
in hafði verið, lét foringi þeirra
reka saman alla íbúa þorpsins,
kveiktu hermenn svo í húsun-
um og ráku íbúana með byssu-
stingjunum inn í eldhafið.
★
Panamaskurðurinn, sem teng-
ir saman Kyrrahafið og Atlanz-
hafið, var opnaður til afnota
15. ág. 1914, en byrjað var að
hyggja hann árið 1882, hann er
81,3 kílóm. langur. Bandaríkin
gerðu samning við lýðveldið
ÞETIA
■íA
Panama í Mið-Ameríku um
byggingu skurðsins, og greiddu
því 10 mill. dollara fyrir leyf-
ið og ennfremur 250 þús. doll-
ara árlega, en kostnaður við
að byggja hann er talinn 540
milljónir dollara.
★
Suesskurðurinn, sem tengir
saman Miðjarðarhafið og Rauða
hafið er 168 kílómetra langur
og var gerður á árunum 1858—
1869. Kostnaður við hann varð
um 149 milljónir dollara. Árið
1875 náðu Englendingar undir
sig nærri því helming hlutá-
bréfa þessa fyrirtækis, enda
höfðu þeir mest not fyrir sigl-
ingar um skurðinn til að flytja
vörur frá og til Indlands. Á
árunum 1940—1941 gerðu Þjóð-
verjar allt, sem þeir gátu til
þess að ná yfirráðum yfir skurð
inum og hindra siglingar Eng-
lendinga, og var Rommel þar
hershöfðingi, en að síðustu vavð
þýzki herinn í Afríku gersigr-
aður, sem kunnugt er. ■
hann að geta fært henni svona
álitlega upphæð.
„Já, ég sé það,“ sagði Sophia
og leit á ávísunina.
Brigg tók þó eftir því, að ekki
vottaði fyrir neinni gleði í svip
hennar. Illur grunur vaknaði
hjá honum.
„Eg sé, að þú hefur fengið
þér orgel,“ sagði hann. „Er Fred
rich farinn að stunda sönglist?“
„Nei,“ svaraði Sophia þrjózku
lega.
„Ert það þú?“ spurði hann
undrandi.
„Nei,“ sagði Sophia önugri en
í fyrra skiptið. „Gerðu þig ekki
heimskari en þú ert, Brigg. Held
urðu að við þurfum ekki að hafa
hljóðfæri handa gestum?“
„Jú, auðvitað," sagði Brigg ró-
lega. „Auðvitað.“
„Heyrðu Brigg. Mundum við
ekki fá hærri vexti af pening-
unum, ef við leggðum þá í járn-
brautarverðbréf ? ‘ ‘
„Við,“ sagði Brigg forviða.
„Hverjir eru þessir „við“? Má
ég spyrja?“ Hann leit hvasst
á hana.
„Við Fredrich,“ svaraði
Sophia og mætti augnaráði hans
ósmeyk. ,,Og ég á við það, að
við tökum það, sem við eigum í
Syke Mill og leggjum það í
járnbrautarverðbréf," sagði hún.
„Aldrei hef ég heyrt vitlaus-
ara,“ sagði Brigg æfur af reiði.
„Hvað ertu að hugsa? Taka pen
ingana, sem þú átt í Syke Mill!
Minnstu ekki á þetta oftar.“
„Eg hef rétt til að gera það,“
sagði Sophia hörkulega.
„Hver segir þér það?“ spurði
Brigg snöggt.
„Ekki sá, sem þér dettur i
hug. Nei, Joth hefur ekki sagt
mér þetta. Það var málfærslu-
maður Fredrichs.“
„Þú hagar þér eins og góð
systir, Sophia. Finnst þér það
ekki? Þú ferð á bak við mig.
Treystirðu mér ekki, eða hvað?“
„Auðvitað treysti' ég þér,“
sagði Sophia önug. „En við
græðum meira, ef við leggjum
peningana í járnbrautarverð-
bréf.“
, „Það er ekki satt, flónið þitt.
Járnbrautargróðinn er búinn að
vera. Það var arðvænlegt fyrir
skömmu, að eiga fé sitt þar.
En það er ekki nú orðið. Þetta
ættirðu að vita.“
„Sumir eru á öðru máli,“
sagði Sophia þráalega. „Og ég
veit um menn, sem hafa grætt
afskaplega á járnbrautunum í
ár. — En ef þú getur ekki borg-
að mér út minn hlut í verksmiðj
unni, þá er það annað mál,“
bætti hún við í þykkju.
„Eg get það. En ég geri það
ekki. Eg sætti mig hvorki við
heimsku þína né vanþakklæti.“
„Brigg!“ sagði Sophia og hóf
höfuðið virðulega. „Eg neyðist
til að minna þig á, að þú ert
staddur á heimili mínu. Svona
orðbragð gæti í hæsta lagi átt
við í litlu sveitaþorpi, eins og
Marthwaite, en ekki hér.“
„Vertu ekki að leika fífl
frammi fyrir mér,“ sagði Brigg.
„í mínum augum verðurðu
aldrei annáð en litla. systir mín,
hvernig sem fína fólkið í Ann-
otsfield lítur á þig“, sagði hann
vingjarnlegri tón. „Vertu nú
skynsöm, Sophia. Þú hefur nóga
peninga til alls sem þig langar
til. Og járnbrautargróðinn er
áreiðanlega búinn að vera. Þar
að auki veiztu það, að Fredrich
á alla peninga þína jafnt þér,
og þegar þú dregur þá út úr
verksmiðjunni má hann gera
við þá hvað sem honum þókn-
ast, en meðan þeir eru fastir
í verksmiðjunni er þeim óhætt
Það var slæmt að börn þín
voru ekki gerð að erfingjum“.
Brigg fór enn að hugsa um
alla eyðsluna; nýja skrautlega
vagninn, reiðhestaf jöldann — og
orgelið.
„Þurfi Fredrich meiri pen-
inga“, hélt hann áfram, „getur
hann aflað sér þeirra sjálfur.
Eg hef í hyggju að láta reisa
vöruhús í Annotsfield — gamli
söluskálinn er orðinn allt of
lítill og lélegur. Mig vantar
mann til að sjá um vöruhúsið.
Það gæti Fredrich gert. Hann
kann einmitt að umgangast
fólk liðlega og kurteislega“.
„Heyrðu, þú ætlast þó ekki
til að Fredrich fari að selja
klæði fyrir þig?“ Sophia var
undrandi og sárgröm.
„Já, hvað er á móti því?“
„Það gerir Fredrich aldrei“.
í fyrsta íagi gat hún ekki
hugsað til þess að Fredrik
skemmdi sínar mjiiku, hvítu
hendur á að snerta vörurnar. í
öðru lagi vissi hún vel, að Fred
rik yrði hlægilegur í þessari
formannsstöðu.
„Hann gerir það aldrei“, end-
urtók hún.
„Einmitt það“, sagði Brigg.
„Þú skalt reyndar ekki halda
að ég sjái mikið eftir því. En
nú er bezt að ég fari heim“.
Sophia sá, að hann var reið-
ur og hún lagði hendurnar um
háls honum. „Vertu ekki reið-
ur við mig, Brigg“, sagði hún
með tárin í augunum.
„Nei, nei. Eg er ekkert reið-
ur við þig, litla systir. Mér
gramdist bara þetta rugl þitt
um verksmiðjuna. En nú verð
ég að fara. Eg bið að heilsa
Fredrich". Hann lagði hæðni
og beizkju í síðustu setninguna.
„Viltu ekki sjá Freddie litla,
Brigg?“ spurði Sophia.
„Eg hef ekki tíma til þess“,
svaraði hann fljótmæltur. Brigg
hafði ekkert gaman af smá-
börnum. „Dafnar hann ekki vel
litli kúturinn?" spurði hann vin-
gjarnlega.
„Jú, prýðilega“, svaraði Sop-
hia og Brigg fannst hún verða
svo yndislega kvenleg, þegar
hún minnist á barnið.
Brigg mætti Fredrich í for-
stofunni og -heilsaði hunum með
vandræðalegu brosi.
„Hefurðu keypt þennan
frakka í London F'redrich?“
spurði hann um leið og hann
fór í yfirhöfnina.
„Já“, sagði Fredrich í sjöunda
himni, því að hann hélt að
Brigg væri hrifinn af frakkan-
um.
„Það er auðséð“. Tónnin var
háðslegur, nærri því móðgandL
Fredrich tók eftir því og áleit
að Brigg væri að lítilsvirða efn-
ið í frakkanum.
„Þú átt víst við. að þið búið
til betra efni 1 Marthwaite?“
sagði hann.
Sophiu leizt ekki á blikuna
og hún flýtti sér að grípa fram
í: „Hvernig miðar þeim áfram
með jarðgöngin í Marthwaite?“
„Ágætlega. Þeir sprengja
grjótið, svo að það er hreinasta
undur“.
Brigg kvaddi Sophiu með
kossi og hún var hin blíðasta.
En hann gat ekki gleymt á-
hyggjum sínum á heimleiðinni.
Þegar hann kom heim, spurði
María eftir Sophiu. Þá varð
hann þungbúinn og svaraði:
„Eg er hræddur um að þau
eigi lítið eftir af peningum
Fredrichs, og ef þau fengju að
ráða, mundu þau líka eyða eign
um Sophiu. En það leyfi ég
þeim ekki“.
„Hvernig ætlarðu að koma í
veg fyrir það, Brigg?“ spurði
María undrandi.
Brigg hugsaði sig um. „Það
er satt, sem þú segir, ég get
það ekki — því miður. Og hún
á helminginn af því sem ég hef
undir höndum, úr því að Joth
afsalaði sér sínum hlut. Og það
er mikið fé“.
Þau þögðu um stund.
„Heldurðu að hún færi eftir
því, sem Joth segði?“ spurði
María hægt.
„Joth fær ekki að vita þetta“,
svaraði Brigg kuldalega. ,.En
heyrðu, mamma, gætir þú ekki
farið og talað við Sophiu?“
„Eg“, stamaði María vand-
ræðaleg. „Hvernig á ég að kom
ast þangað“.
Hún fitlaði við hálsmálið á
svarta silkikjólnum. Brigg sá
um að hún ætti alltaf vönduð
og ríkmannleg föt.
„Eg skal útvega þér vagn frá
Marthwaite“, sagði hann. „Sop-
hia á tvo vagna. Þá ætti é^, að
hafa efni á að leigja handa þér
vagn einn dag. Við höfum það
þá svona. Þú ferð til Sophiu og
ég skal sjá um allt hitt“.