Þjóðviljinn - 01.12.1944, Síða 2

o
ÞJÓÐVILJINN
Föstudagur 1. desember 1944.
„Merkí brautryðjendanna skal
ekki látið falla meðan verklýðs-
hreyfing starfar í þessu landi“
„Við verðum að heyja deilur okkar á þann hátt að þær veiki
ekki baráttumátt verkalýðsins"
Síðastliðinn laugardag (25. þ. m.) minntist Alþýðusambands-
þingið 50 ára afmælis íslenzkrar verklýðshreyfingar, með sam-
sæti í Iðnó-
Samsæti þetta var hið ánægjulegasta, þótt því verði hins-
vegar ekki neitað að 50 ára afmæii verklýðshreyfingarinnar hefði
hæft stærri salur og umfangsmeiri hátíðadagskrá.
Eins og flestum mun kunnugt höfðu dagana næst á undan
staðið yfir harðar deilur á Alþýðusambandsþinginu, en þessa
kvöldstund í Iðnó ríkti eining og samhugur, að því er virtist sá
samhugur, sem þeirri alþýðu er nauðsynlegur, er sækir fram til
fegurra og betra lífs, réttláts þjóðfélags.
Brautryðjendumir ræddu þar um reynslu fyrstu áranna,
hinir ungu hétu því að láta merki brautryðjendanna aldrei niður
falla.
um við ekki vera komin það á-
leiðis sem við erum í dag.
Dagskráin hófst með því að
Guðgeir Jónsson, þáverandi for
seti Alþýðusambandsins flutti
stutta ræðu þar sem hann
minntist hinna tveggja félaga,
Verkamannafélagsins á Akur
eyri og sjómannafélagsins Bár-
an í Reykjavík, er bæði voru
stofnuð 1894.
Hann minntist brautryðjanda
sjómannasamtakanna, Ottó N.
Þorlákssonar og einnig Péturs
G. Guðmundssonar er fyrstur
hóf útgáfu blaðs fyrir verklýðs-
stéttina, en bæði vegna þess að
þessum lið dagskrárinnar var
útvarpað og einnig að Þjóðvilj-
inn minntist fyrir skömmu ýt-
arlega þessa áfmælis, skal það
ekki endurtekið né ræða Guð-
geirs rakin ýtarlega, sem end-
aði á hvatningu til íslenzkrar
alþýðu að berjast ósleitilega
fyrir efnalegu og andlegu frelsi-
Sverrir Kristjánsson sagn-
fræðingur flutti því næst erindi:
íslenzk verklýðshreyfing og
sögulegar erfðir; verður það
birt í næsta hefti Vinnunnar.
Pétur Pétursson las kvæði Þor-
steins Erlingssonar: Brautin.
Alþjóðasöngur verkalýðsins
var sunginn, en það var eins og
ménn væru enn ekki að fullu
lausir við alla feimni gagnvart
hinu sakleysislega 20. aldar á-
haldi: hljóðnemanum, sem stóð
yfirlætislaus og undirgefinn á
sviðinu í Iðnó. Útvarpshlust-
endur fengu því alranga hug-
mynd um söngraddir þeirra er
þarna voru saman komnir —
þeir hefðu átt að vera komnir
klukkustund seinna'
Hinni auglýstu dagskrá var
nú lokið og orðið gefið frjálst,
en stundarkorn leið, að menn
sátu við kaffidrykkju og rabb.
Fyrsti maðurinn á ræðupallin-
um var bóndinn Þorsteinn
Brynjólfsson, sem þarna var
gestur.
— Eg hef nú verið bóndi í
30 ár, en þetta er í fyrsta sinn
sem ég sit að kaffidrykkju með
verkalýð, hóf hann mál sitt.
Ræddi hann því næst um þörf-
ina á því að útrýma með öllu
þeim ríg og sundurþykkju sem
reynt hefur verið að ala á milli
bænda og verkamanna og
nauðsyn þess, að þessar stéttir,
bændur sveitanna og verka-
mennirnir við sjóinn tækju upp
samstarf báðum til heilla og
endaði mál sitt með þessum
orðum: Eg er þess fullviss að
þessi samtök, er nú minnast 50
ára sögu sinnar, eiga eftir að
vinna marga sigra í þágu þeirr-
ar þjóðar sem nú ei að bvrja
sjálfstæði sitt.
BRAUTRYÐJANDINN
HYLLTUR
Næst gengur fram á sviðið
lágvaxinn maður, ofurlítið lot-
inn. Hin mörgu baráttuár að
baki hafa sett svip sinn á hann.
en í augunum logar enn hin
gamla glóð. — Þetta er braut-
ryðjandinn Ottó Þorláksson,
stofnandi Bárunnar. Dynjandi
lófatak kveður við um salinn.
Hann kveðst ekki ætla sér að
j halda langa ræðu, en byrjar
I þegar á að segja frá því „þegar
30 skútukarlar reyndu að búa til
mynd af samtökum meðal sjó-
manna. Það var ekki mikið um
samtök eða samheldni meðal
sjóm. í þá daga, en slíkt varð
oftast nær þar sem ég var um
borð — ég held að ég hafi verið
fæddur byltingamaður
Það var skammaryrði hér í
Reykjavík á þeim dögum að
segja: Þú ert skútukarl- Það
var ekki mikið tillit tekið til
okkar þá, það átti svo sem að
vera hægt að komast af án
okkar!“ og hann heldur áfram
að rekja fyrstu ár hinnar 50 ára
baráttusögu.
„Fylkipgarnar hafa aukizt að
fjölda og mannvali. Nú er svo
komið að ekki er hægt að
mynda stjórn á Islandi gegn
verkalýðnum. Þau voru ekki
stór fyrstu samtök verkalýðsins
á íslandi. Ef þá hefði verið |
sagt: Þetta er ekki hægt, mynd i
— En til þess að Alþýða ís-
lands, hin vinnandi stétt, nái
því takmarki að ráða málum
sínum, málum þjóðarinnar, er
hollt að hafa í huga hin gull- |
vægu sannindi: Sundraðir föll- ^
um vér — sameinaðir stöndum
vér!“
Að ræðu Ottós lokinni var leik
inn söngurinn sem hinir 30
skútukarlar sungu á leið sinm
niður Skólavörðustíginn fyrir
50 árum. Þeir eru ekki mjög
margir, sem nú kunna þann
söng, en lagið þekkja víst allir.
„VIÐ VERÐUM AÐ HEYJA
DEILUR OKKAR Á ÞANN
HÁTT AÐ ÞÆR VEIKI EKKI
BARÁTTPSTYRK VERKA-
LÝÐSINS"
Næst gengur fram hár mað-
ur með hökuskegg, hann er
hvatlegur í hreyfingum að
vanda, — það er Ólafur Frið-
riksson.
Hann minnir viðstadda á að
heiðursgestur kvöldsins, Ottó
Þorláksson. hafi verið fyrsti for
seti Alþýðusambands íslands
Hann rifjar upp gamalt sam-
starf þeira Ottós, fundi í Bár-
unni, fundi í Iðnó og segir:
„Ottó var ekki hávær ræ^umað •
ur, en engan kaus ég frekar
með mér til andsvara á fundum
en einmitt hann“.
Hann minnist fleiri endur-
minninga og segir svo: „Við
verðum að heyja óhjákvæmi-
legar deilur okkar á þann hátt
að þær veiki ekki baráttumátt
verkalýðsins“.
En svo snýr hann sér að nú-
tíðinni: „Þessari styrjöld v;rð-
ur brátt lokið, en þá hefst nýtt,
stríð: stríðið um það hvaða þjóð
leggur mest' og bezt fram til
menningarinnar. Það er tak-
mark okkar að ísland verði þar
í fremstu röð, en — undirstað-
an að því að svo megi verða er
að verkalýðnum vegni vel“.
MINNINGARNAR
ÞYRPAST AÐ
Næstur er enn einn úr gömlu
fylkingunni sem hefur „býsna
marga hildi háð“: Rósinkranz
ívarsson. Hann segir frá fyrstu
kynnum sínum af Bárunni,
samtökum sjómanna, þegar
hann kom óráðinn á vertíð til
Reykjavíkur eftir að hafa
flækst í 13 daga í lest með
„þeim dönsku“, er þá héldu uppi
strandferðum við Island.
úfyœicíepéitnrink
Um umferðarslys
Bæjarpóstinum hefur borizt eftir-
farandi bréf:
„Við höfum nýlega heyrt getið um
tvö umferðarslys, annað í einu út-
hverfi Reykjavíkurbæjar, hitt á
vegi milli Hafnarfjarðar og Reykja-
víkur. í báðum tilfellúm var um
að ræða börn, innan 10 ára aldurs,
sem biðu bana, þegar bíll ók á þau
þar sem þau voru að leika sér.
Það er talsvert algengt að bæði
fullorðnir og þó sérstaklega börn,
séu á vegi bifreiða á götum bæjar-
ins. Sérstaklega á þetta við um
börn á veturna þegar gott sleða-
færi er. Slysahættan er ákaflega
mikil. Margoft hef ég séð börn
koma á fleygiferð eftir hliðargötum
út á aðalbrautir, án þess að hafa
vald á sleðanum eða gát á umferð-
inni. Á síðustu stundu hefur það
svo oftast verið bifreiðarstjórinn,
sem forðaði því að slys yrði.
Skeytingarleysi fullorðinna er
mjög vítavert. Það er algengt að sjá
„FÁNA BRAUTRYÐJEND-
ANNA SKAL EKKI VERÐA
ÚR HENDI SLEPPT MEÐAN
VERKLÝÐSHREYFING
STARFAR í ÞESSU LANDI“
Röðin er komin að þeim
ungu. Næstur er Guðberg Krist
insson og beinir orðum sínum
að ræðu bóndans, sem fvrr tal-
aði og samvinnu bænda og
verkamanna.
JSTæstur er Eggert Þorbjarn-
arson. „Sem einn af þeim er
tilheyra yngri kynslóðinni í
verklýðsstétt vil ég færa braut
ryðjendunum þakkir okkar“,
segir hann. „Þeim fána, fána
brautryðjendanna, skal ekki
verða úr hendi sleppt meðan
íslenzk verklýðshreyfing starf-
ar í þessu landi“.
Því næst ræðir hann um hina
dýrmætu fjársjóði reynslu, sem
hinir eldri í verklýðshreyfing-
unni hafa safnað. „Því færri
ósigra bíðum við, því fleiri
sigra vinnum við, því betur sem
við lærum af reynslu liðinna
ára“.
RÖDD „FLIBBAÖREIGANS“
Enn gengur ungur maður
fram — rödd hans munu flest-
ir þekkja —: Pétur Pétursson
útvarpsþulur.
Hann hefur mál sitt með því
að segjá að ef til vill muni
sumum finn^st að hann eigi
ekki heima á þessum stað en
kveðst vera „ef svo mætti segja,
óskilgetinn sonur verklýðsstétt-
arinn — „flibbaöreigi“.
Síðan ræðir hann um það að
vinnandi stéttirnar eigi ekki að
láta fyllast gremju hvor til ann
arrar í stað þess að láta sér
skiljast að það er skipulagið
sem veldur óhamingju !þeirra
beggja. Vinnuklæddi verkamað-
urinn á eyrinni og „flibbaör-
eiginn“ — hinn starfandi mað-
ur með hvítt um hálsinn — eigi
að vinna saman.
Framhald á 5. síðu.
íólk hlaupa yfir götuna rétt fyrir
framan bifreiðar, sem eru á ferð.
Þetta fólk á líf sitt og limi undir
því að bílstjórinn stöðvi bíl sinn
og það gerir alltof mikið að því að
fceinlínis treysta á að svo verði.
Þannig á ekki að storka hættunum
að óþörfu, dauðaslys eru ekki ætíð
það þungbærasta, heldur hitt, að
verða e. t. v. örkumla alla ævi fyr-
ir smávegis óaðgæzlu.
Bifreiðastjórarnir hafa sínum
skyldum að gegna, ekki síður en
fótgangandi vegfarendur. Farartæk-
ið sem þeir stjórna er undir öllum
kringumstæðum hættulegt morðtól,
sé það í höndum ógætinna og kæru-
lausra. Eins og það er skylda þeirra
e'r um veginn ganga, þá er það
einnig skylda bifreiðarstjórans að
virða rétt hins gangandi manns.
Úr sögu umferðarslysanna þekkjum
við margar hroðasögur, sem óþarft
er að rifia upp. Dæmi þeirra ættu
að vera hverjum bifreiðarstjóra,
hverjum fótgangandi manni, nógu
ljós til bess að hann eða hún temdi
sér ætíð að fara varlega“.
Það sem á skortir
„Það ej ekki hægt að skella sök-
inni á eina einstaka stétt, eins og
t. d. bifreiðastjórastéttina og segja
að þeir eigi einir sök á þeim um-
ferðarslysum sem verða. En sumir
þeirra aka þannig um götur bæj-
arins, að þeim ætti aldrei að fá
stjórn ökutækis í hendur, sem bet-
ur fer eru þeir fáir. Þótt hið stór-
vægilegasta séu auðvitað dauðaglys
in, þá eru ýmsar skemmdir sem
þessir menn valda m. a. á fötum
gangandi manna, á bifreiðum sem
standa á götunum og þeir sletta á,
eða á k j allaragluggum fátækraí-
búðanna, oft tilfinnanlegar. Sam-
vinna allra aðila, bifreiðastjóranna,
gangandi og hjólandi vegfarenda og
lögreglunnar er nauðsynleg. Með
því er hægt að fyrirbyggja mörg
hin alvarlegu umferðarslys“.
H. F. skrifar um tvö þing'
„Æskulýðsfylkingin — samband
ungra sósíalista -— hélt 4. þing sitt
í Reykjavík 19.—24. nóv. Á þing-
inu voru samankomnir um 30 full-
trúar ungra sósíalista víðvegar af
landinu. Eins og sjá má á Æsku-
lýðssíðunni s. 1. laugardag, hefur
þingið fjallað um mikilsverð mák
Það er okkur eldri sósíalistum, sem
séð höfum tímana tvenna, okkur
sem minnumst þeirra tíma þegar
hin sósíaliska hreyfing var ung á
íslandi og átti fáa áhangendur, og
nú er henni eykst stöðugt fylgí,
mikil gleði að sjá athafnasemí
æskulýðsins og baráttuvilja hans
fyrir málefni sósíalismans. Við
metum starf unga fólksins í Æsku-
lýðsfylkingunni og hvetjum það til
nýrra dáða.
Ó.
Alþýðusambandsþingið
Alþýðusambandsþingið, sem einn-
ig hefur verið háð þessa dagana,
sýndi meiri óeiningu en þing Æ. F.
Við því var líka að búast. Gegn
þeim hluta fulltrúa verkalýð^ins,
sem heilir eru í baráttunni fyrir
heill og gengi verkalýðshreyting ir-
innar, standa forsvarsmenn aftur-
halds og niðurrifs, sem óspart skara
eld að sinni köku. En verkalýður-
inn hefur dæmt þessa menn. Þsir
eiga sér ekki viðreisnar von lengur.
En allir góðir unnendur alþýðusam
takanna, eiga að leggjast á eitt með
að útrýma algerlega áhriíum þess-
ara manna úr samtökum alþýðunn-
ar“.