Þjóðviljinn - 27.02.1945, Page 3

Þriðjudagur 27. febrúar 19,45.
ÞJÓÐVILJINN
8
Skðldsaga um hetjubaráttutauðugt tóniistariif
Bandaríkjunum
danskra ættjarðarvina
Fyrsta skáldsagan um baráttu
danskra ættjarðarvina gegn naz-
ismanum he'fur komizt út fyrir
landamærin og verið gefin út í
London, á dönsku.
Nefnist hún ,,En dansk Patriot“
(Danskur ættjarðarvinur) og kall-
ar hö'fundurinn sig Oliver Gren,
en það mun vera dulnefni. Út-
gáfufyrirtæki frjálsra Dana gefur
bókina út, og Ohristmas Möller
ritar formála.
Bókin er ekki mikið skáldverk,
en efni hennar og einlægni gerir
hana áhrifamikla. Lesandinn fylgist
með baráttu dönsku leynihreyfing-
arinnar, ekki á sama hátt og hægt
er að gera með því að hlusta á
fréttir um skemmdarverk og leyni-
star'fsemi, heldur með því að fylgja
fólkinu, sem berst þessari hörðu
og miskunnarlausu bgráttu, verða
þátttakandi í hugsurium mann-
anna sem sprengja upp verksmiðj-
ur, annast dreifingu sprengiefnis
og frétta. Og aðalpersónunni er
fengið eitt þungbærasta hlutverk
allrar leynistarfsemi, það að Iátast
verða landráðamaður, slíta sam-
böndin vjð frelsishreyfinguna nema
einhverja örf^a trúnaðarmenn
hennar, afla sér trausts óvinanna,
og njósna um fyrirætlanir þeirra
gagnvart leynihreyfingunni og
þjóðinni allri.
Fyrir íslending sem kunnugur
er í Kaupmannahöfn, vekur það í
fyrstu mestá furðu við lestur þess-
arar bókar, að annað eins sknli
*eta gerzt á þessum þaulkunnugu
stöðum, sem hann tengir við allt
annað fremur en ofbeldisverk og
styrjöld. Hann þekkir Danina, sem
koma fram á blaðsíðum bókarinn-
ar, en hann skilur betur að lokn-
um lestri þá breytingu sem orðin
■er á dönsku þjóðinni, ])á breytingu
sem gerir hina vel skipulögðu léyni
hreyfingu dönsku ættjarðarvin-
anna mögulega.
Síðar, í næði friðartímans, verða
.skrifaðar listrænni skáldsögur um
hetjubaráttu Dana gegn ofurefli
þýzka nazismans. En þessarar litlu
bókar mun minnzt, og til hqnnar
leitað, þegar seinni tíma menn vilja
kynna sér hvernig þeir rnenn liugs-
uðu og höguðu sér, sem á úrslita-
stundu björguðu heiðri og framtíð
dönsku þjóðarinnar.
Það eru ekki óhugsuð orð, er
Ohristmas Möller segir í formála
bókarinnar:
„Danska leynihreyfingin liefur
haft og hefur enn úrslitaþýðingu
fyrir framtíð Danmerkur. Sjó-
menn okkar og hermenn í leyni-
hreyfingunni heima fyrir lrafa lagt
fram stærsta skerf Danmerkur í
annarri heimsstyrjöldinni; við drög
um ekki úr-skerf ánnarra sjálf-
boðaliða með því að segja þetta.
I>eir, sem hafa bæði verið heima
og erlendis. meðan á hernáminu
hefur staðið, vita, hvílíka úrslita-
þýðingu skemmdarverkin og hin
virka andstaða hefur ha.ft fyrir hið
rétta mat á Danmörku. Föðurland
okkar hefði ekki verið svo vcl sett
í hópi hinna sameinuðu þjóða, ef
þáttur landanna heima hefði ekki
verið svo mikill.
Þegar Danmörk fær nú frelsi
sitt brátt aftur getur danska leyni-
hreyfingin þakkað sér hluta, mik-
inn hluta heiðursins af því, að það
fór til allrar hamingju, eins og
það fór: að Danmörk fær ekki
frelsi sitt aftur eins og glóaldinið
í ævintýrinu um Aladdín, heldur
vegna óháðrar og þrotlausrar bar-
áttu danskra föðurlandsvina“.
En dansk Patriot fæst hér í bóka
búðum, og auglýst hefur verið að
hennar sé von í íslenzkri þýðingu
innan skamms.
> *« S»'»* *«
Helgafell
5.-10. hcffí 1944
Helgafell, 5.—10. hefti 1944, er
stærðar bók, um 250 bls., og flytur
fjölbreytt efni, margt ágætt.
Efni heftisins er sem hér segir:
Fju’sta þingræðisstjórn hins ís-
lenzka lýðveldis (M. Á., T. G.),
Lýðveldiskveðja frá Danmörku
(ljóð eftir Poul Sörensen, M. Á.
ísl.), Stefnuskrá lýðveldisins (Þor-
valdur Þórarinsson), Fjögur kvæði
(Einar 01. Sveinsson), Minningar-
orð um Emil Thóroddsen (Baldur
Andrésson), Lipurtá og Glóbrá
(ljóð, Sigurður Einarsson), Einum
kennt — öðrum bent, Hugleiðing-
ar um Ilornstrendingabók (Þór-
bergur Þórðarson), Úr ópr. ljóð-
um Ólafar frá Hlöðum. í anddyri
nýrrar aldar. Aldahvörf I (Herbert
Read, M. Á. ísl.), Grundvöllur nor-
ræns tímatals (Barði Guðmunds-
son), Blaðamál og flatarm'ál
(Bjarni Vil'hjálmsson), Stríðsgróði
vor (ljóð. Jón Jóhannesson), Tvö
kvæðisbrot úr íslandskantötu
(Fríða Einars), Ný vísindaviðhorf.
Aldahvörf II (J. D. Bernal, Jóh.
Sæmundsson ísl.), Ég var skáldi
gefin (Ingeboi'g Sigurjónsson,
Anna Guðmundsd. ísl.), Edward
Miinch (Gunnlaugur Ó. Scheving),
Fasteignir hreppsins, smásaga
(Guðrn. Daníelsson), Njálumynd-
ir eftir íslenzka listamenn (Snorri
IJjartarson), Til þýzkra hermanna
(Nordáhl Grieg, M. Á. ísl.), Þróun
lífsins og framtíð mannfélagsins
(Joseph Needham, Björn Sig. og
M. Á. ísl.), í dag og á morgun
(greinakjarnar), Listastefnur í Ev-
rópu og Ameríku (Hjörvarður
Áranson), Bókmenntir (Snorri
Hjartarson, M. Á., Benedikt Tóm-
asson, Ólafur Jóh. Sigurðsson og
margir aðrir), Léttara hjal (T. G.),
Víðkunnur bókmenntafræðingur
heitir Helgafelli samvinnu. o. fl.
Þeir, sem ekki þekkja til, gætu
haldið að tónlistarlíf Bandaríkj-
anna væri eingöngu fólgið í jass-
músík og annari danshljómlist.
Slíkt er fjarri sanni. Tónlistar-
Ú '«fc
LEONARD BERNSTEIN.
menning Bandaríkjanna er á mjög
háu stigi, og vafasamt er, hvort
nokkurt annað land á jafnmarga
snjalla tónlistarmenn og Banda-
ríkin. Margir fremstu tónlistar-
menn Bandaríkjanna eru að vísu
af erlendum uppruna, svo sem
Toscanini, Koussevitsky, Strav-
inski, Rubinstein, Heifetz o. s. frv.,
en mörg ung tónskáld óg hljóm-
sveitarstjórar hafa komið fram í
Bandaríkjunum á síðustu áratug-
um. Einn þeirra er Leonard Bern-
stein.
Fyrir nokkrum mánuðum var
Leonard Bernstein algerlega ó-
þekktur hljómsveitarstjóri, tón-
skáld og píanóleikari. í dag er
hann ein skærasta stjarnan á tón-
listarhimni Bandaríkjanna. Hann
vakti fyrst á sér athygli í nóvem-
bermánuði 1943, þegar hann
stjórnaði symfóníuhljómsveitinni í
New York (New York Philhar-
ARTUR RUBINSTEIN, hmn frœcji póhlci píanóleikari.
rrionic Symphony Orchestera) æf-
ingarlaust í staðinn fvrir hinn
kunna hljómsveitarsbjóra, Bruno
Walter. Þegar í stað varð mönn-
um ljóst, að nýr gáfaður hljóm-
sveitarstjóri var kominn frarn á
sjónarsviðið.
í marzmánuði 1944 stjórnaði
hann hljómsvéit, er symfónía hans
„Jeremia“ var leikin í fyrsta sinn.
Tónlistargagnrýnendur veittu lion-
jim nýlega verðlaun fyrir þessa
symfóníu, sem þeir töldu bezta
|f ’Ál*||i bandariski lónverk ársins 1944. I
apríl 1944 stjórnaði hann hljóm-
sveit ðfetropolitan óperunnar í
FRITZ RAINLR New York, er ballct hans „Fancy
stjórnar Pittsbtirgh symfóniu- Free“ var sýndur í fyrsta sinn.
hljómsveitinni. Bernstein er dökkhærður en föl-
Rocliester symfóniuhljóvisveitin í Neiv. York.
Þeir tónUstarunnendur, sem
hlýtt hafa að staðaldri á út-
varp bandaríska hersins hér,
síðan það hófst, hafa notið
margTa ánægjustunda vegna
hinnar ágætu tónlistar, sem
það hefur flutt milli dans-
músíkurinnar. Þeim eru kunnir
margir hinna ágætu hljómsveit
arstjóra Bandaríkjanna. Hér
birtast myndir af nokkrum
þeirra.
DMITRI MITROPOULOS
stjórnm Minneapolis symfáníti-
hlj ómsveitinni.
fer
ARTUR RODZINSKY
stjórnar Cleveland symfóníu-
hljómsveitinni.
SERGEI KOUSSEVITSKY
sijómar fíoston symfónhihljóm-
s'H'itinni.
ur í audiiti og bandarískum tón-
listargagnrýnendum finnst hann
minna sig á hið fræga tónskáld
Framh. á 5. síðu.